ដោយ៖ លឹម សុវណ្ណរិទ្ធ
គ្រូបង្រៀនជំនាញវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ
“ហេតុអ្វីបានជាកម្ពុជាមិនប្រើប្រាស់វិធានការយោធាឆ្លើយតបនឹងការរំលោភបំពានដ៏គឃ្លើនលើបទឈប់បាញ់ពីសំណាក់កម្លាំងប្រដាប់អាវុធថៃ?” ចម្ងល់នេះមិនមែនកើតមានតែនៅក្នុងចំណោមមហាជន មន្ត្រីរាជការ និងអ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវមួយចំនួនប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែករណីនេះក៏ត្រូវបានដុតបញ្ឆេះពីសំណាក់មជ្ឈដ្ឋានប្រឆាំងនៅក្រៅប្រទេសផងដែរថា តើចាប់តាំងពីមានព្រឹត្តិការណ៍វាយប្រហាររំលោភបទឈប់បាញ់ និងការប្រើល្បិចភ្ជង់ចាប់កងទ័ពកម្ពុជាទាំងខុសច្បាប់អន្តរជាតិ រហូតដល់មានការព័ទ្ធបន្លាលួសរំលោភបំពានយកផ្ទះរបស់ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាផងដែរ ដោយគេតែងតែចោទសួរថា ហេតុអ្វីកម្ពុជាមិនប្រើប្រាស់ កម្លាំងយោធា បណ្ដេញកងទ័ពឈ្លានពានថៃចេញពីដែនអធិបតេយ្យភាពកម្ពុជា?
ជាការពិតណាស់ គ្មានប្រជាពលរដ្ឋឬមេដឹកនាំនៃប្រទេសឬរដ្ឋណាមួយដែលអាចស៊ូទ្រាំអត់ធ្មត់ ទប់កំហឹងចំពោះការរំលោភបំពានដែនអធិបតេយ្យភាពជាតិ និងផ្ទះសម្បែងរបស់ខ្លួនបានឡើយ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ នៅក្នុងនាមជាថ្នាក់ដឹកនាំប្រទេសជាតិមួយ កំហឹងផ្ទាល់ខ្លួន ទស្សនៈជាតិនិយមផ្អែកតែលើមនោសញ្ចេតនាបុគ្គល និងការសម្រេចចិត្តផ្អែកលើស្មារតីជាតិនិយមទាំងស្រុង មិនមែនជាវិធីសាស្ត្រត្រឹមត្រូវ ដើម្បីបញ្ចប់មហិច្ឆតាឈ្លានពានរបស់ភាគីបរទេសជិតខាងដែលតែងតែចិញ្ចឹមលេបត្របាក់ទឹកដីខ្លួននោះទេ។ មេដឹកនាំនៃប្រទេសមួយ មានទំនួលខុសត្រូវចំពោះប្រទេសនិងប្រជាជនរបស់ខ្លួននៅគ្រប់ទិដ្ឋភាព និងកាលៈទេសៈ ដែលទាមទារឱ្យត្រូវពិនិត្យឱ្យបានគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ និងសម្រេចចិត្តដោយការថ្លឹងថ្លែងអំពីគុណតម្លៃ និងផលប៉ះពាល់ប្រកបដោយចក្ខុវិស័យវែងឆ្ងាយ។
ផ្ដោតលើគោលដៅចម្បងនៃដំណោះស្រាយ
ជាការពិតណាស់ ទាំងក្នុងពេលកន្លងមកនិងបច្ចុប្បន្ន រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាតែងតែប្រកាន់ជំហរចង់បានដំណោះស្រាយបញ្ហាព្រំដែនជាមួយថៃដោយសន្តិវិធី បញ្ចៀសនូវការប៉ះទង្គិចខាងយោធា ក្នុងគោលដៅរក្សាទំនាក់ទំនងនិងកិច្ចសហប្រតិបត្តិជាមួយប្រទេសជិតខាង (ព្រោះយើងមិនអាចលើកព្រំដែនចេញពីគ្នាបានឡើយ) ប៉ុន្តែសង្គ្រាមរយៈពេល ៥ថ្ងៃកន្លងទៅនេះ កើតឡើងដោយសារតែសកម្មភាពឈ្លានពានដ៏គឃ្លើននិងការវាយប្រហារជាមុនពីសំណាក់កងទ័ពថៃមកលើដែនអធិបតេយ្យភាព និងកងកម្លាំងកម្ពុជាជាមុនតែប៉ុណ្ណោះ ដែលកងកម្លាំងកម្ពុជាត្រូវតែប្រើប្រាស់សិទ្ធិការពារខ្លួននិងការពារអធិបតេយ្យភាពជាតិ។ ក្រោយបទឈប់បាញ់ចូលជាធរមាន កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធកម្ពុជាទាំងកងទ័ពនិងកងនគរបាលការពារព្រំដែន បានគោរពយ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជាប់ស្មារតីនៃបទឈប់បាញ់ និងគោរពបទបញ្ជាយ៉ាងម៉ឺងម៉ាត់របស់ប្រមុខរាជរដ្ឋាភិបាល ដើម្បីបង្ហាញពីឆន្ទៈបញ្ចប់សង្គ្រាមនិងការទទួលយកដំណោះស្រាយដោយសន្តិវិធីដែលផ្ដួចផ្ដើមដោយសហរដ្ឋអាម៉េរិក សម្របសម្រួលដោយម៉ាឡេស៊ីជាប្រធានអាស៊ាន។ ការបន្តភាពស្ងៀមស្ងាត់ មិនចាត់វិធានការយោធាឆ្លើយតបនឹងទង្វើបង្កហេតុរបស់ភាគីយោធាថៃ ក៏ធ្វើឡើងដើម្បីបញ្ចៀសឱ្យបាននូវការបញ្ឆេះភ្លើងសង្គ្រាមក្នុងបំណងការពារអាយុជីវិតកងទ័ព និងប្រជាជន ក៏ដូចជាបញ្ចៀសការបំផ្លិចបំផ្លាញដោយកងទ័ពឈ្លានពាន ដែលគ្មានមនុស្សធម៌ និងមិនខ្វល់ពីច្បាប់អន្តរជាតិ ក្នុងសង្គ្រាម ៥ថ្ងៃកន្លងមកនេះផងដែរ។ ថ្នាក់ដឹកនាំកម្ពុជានៅតែមានជំនឿជាក់លើសហគមន៍អន្តរជាតិ និងតួនាទីនិងភាពជាអ្នកដឹកនាំពិភពលោករបស់មហាអំណាច ដែលបានលូកដៃអន្តរាគមន៍ជម្លោះព្រំដែននេះ ពិសេសសហរដ្ឋអាម៉េរិកនិងសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន។ ទោះជាយ៉ាងណា ការណ៍នេះមិនមែនមានន័យថា កម្ពុជាពឹងផ្អែកទាំងស្រុងលើជំហររបស់មហាអំណាចនោះដែរ ព្រោះចាប់តាំងពីដំណាក់កាលដំបូងនៃភាពតានតឹងព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃមកម្ល៉េះ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានសម្រេចចិត្តនាំយកសំណុំរឿងព្រំដែនជាមួយភាគីថៃនៅត្រង់តំបន់ដែលកំពុងប្រឈម ទៅកាន់តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ (ICJ)។
កម្ពុជាយល់ច្បាស់ពីចេតនាទុច្ចរឹតនិងល្បិចកលរបស់យោធាថៃ
គេអាចស្វែងយល់បានថា ទង្វើបង្កហេតុរបស់យោធាថៃកន្លងមកនេះ សុទ្ធសឹងតែធ្វើឡើងនៅក្នុងគោលបំណងញុះញង់ឱ្យកម្ពុជាប្រើប្រាស់កម្លាំងបាយឆ្លើយតបខ្លួនវិញ ដើម្បីភាគីថៃមានលេសចោទប្រកាន់ថា កម្ពុជារំលោភបទឈប់បាញ់ ហើយកងទ័ពថៃនឹងធ្វើសង្គ្រាមឈ្លានពានមកលើអធិបតេយ្យភាពកម្ពុជាបន្តទៀត។ រាប់ចាប់តាំងពីការវាយប្រហារនៅព្រឹកថ្ងៃទី២៩ ខែកក្កដា (៨ម៉ោងក្រោយបទឈប់បាញ់) និងការប្រើល្បិចចាប់កងទ័ពកម្ពុជា២០នាក់ជាចំណាប់ខ្មាំង ការយកគ្រឿងចក្រជីកលេណដ្ឋាន និងការរាយបន្លាលួសដោយបំពានលើទឹកដីកម្ពុជា ដែលគោលបំណងធំរបស់កងទ័ពថៃគឺដើម្បីចាក់ឱ្យយោធាកម្ពុជាឱ្យអស់ការអត់ធ្មត់ ហើយធ្វើសកម្មភាពតបតនឹងទង្វើរំលោភបំពានបទឈប់បាញ់របស់យោធាថៃ រួចថៃនឹងប្រមូលរូបភាពសកម្មភាពយោធាកម្ពុជា ហើយបន្តបោកប្រាសនិងប្រាប់ទៅសហគមន៍អន្តរជាតិថា កម្ពុជាគឺជាអ្នករំលោភបទឈប់បាញ់មុន រួចខ្លួនចាត់វិធានការឆ្លើយតបនិងការពារខ្លួន។ ទោះជាយ៉ាងណា ដោយសារកងកម្លាំងរបស់កម្ពុជា គឺជាកងកម្លាំងដែលមានវិជ្ជាជីវៈ និងគោរពបទបញ្ជាថ្នាក់ដឹកនាំយ៉ាងមុតមាំនោះ ការណ៍នេះបានធ្វើឱ្យពួកឧត្ដមសេនីយ៍យោធាថៃដែលស្រេកឃ្លានបង្កសង្គ្រាម បរាជ័យលើការញុះញង់ឱ្យកម្ពុជាធ្លាក់ចូលក្នុងកលឧបាយរបស់ខ្លួន។ ក្រោយបរាជ័យក្នុងសង្គ្រាមចិត្តសាស្ត្រជាមួយនឹងកងទ័ពកម្ពុជា ចុងក្រោយនេះ ពួកយោធាថៃបានបង្វែរមកកាន់ដុតបញ្ឆេះកំហឹងពលរដ្ឋកម្ពុជាវិញម្ដង តាមរយៈការព័ទ្ធផ្ទះនិងបណ្ដេញប្រជាជនកម្ពុជា ការប្រកាសសាងសង់របងព្រំដែននៅតាមបណ្ដោយព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ ក្នុងភូមិសាស្ត្រខេត្តស្រះកែវ និងការប្រកាសដាក់ឱសានវាទឱ្យកម្ពុជាជម្លៀសប្រជាជនខ្លួនចេញពីតំបន់ ដែលថៃបានរំលោភបំពានខាងលើវិញម្ដង។ សកម្មភាពដែលថៃបានប្រព្រឹត្តទាំងអស់ខាងលើនេះ គឺដើម្បីតែដុតបញ្ឆេះកំហឹងប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា ឱ្យដាក់សម្ពាធលើរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ធ្វើយ៉ាងណាចាត់វិធានការដោយប្រើកម្លាំងតបតនិងទប់ស្កាត់ទង្វើរបស់ថៃ។ ទោះជាយ៉ាងនេះក្ដី ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរនៅតាមព្រំដែន ដែលធ្លាប់រងគ្រោះ និងធ្លាប់បានមើលឃើញពីឥរិយាបថដ៏ពិសពុលរបស់ថៃ ពិតជាមិនបានលង់នៅក្នុងកលល្បិចរបស់ពួកចោរឈ្លានពាននោះឡើយ។ មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះ ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាជាច្រើន បានឈរតតាំងយ៉ាងអង់អាចក្លាហានឆ្លើយតបទៅនឹងសកម្មភាពរំលោភបំពានគ្មានច្បាប់ទម្លាប់របស់យោធាថៃ ហើយបានស្នើសុំឱ្យកងកម្លាំងកម្ពុជាកុំចាញ់ល្បិចកលថៃរួចរំលោភបទឈប់បាញ់ ហើយសុំឱ្យកងទ័ពនៅឈរពីក្រោយប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ដើម្បីថែរក្សាសុវត្ថិភាព និងព្រមានកុំឱ្យភាគីថៃធ្វើអ្វីផ្ដេសផ្ដាសមកលើពលរដ្ឋខ្មែរថែមទៀតផង។ នេះគឺជាស្មារតីរួបរួមគ្នាជាធ្លុងមួយរវាងប្រជារាស្ត្រ កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ ជាមួយនឹងរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ប្រឈមមុខទៅនឹងការឈ្លានពាននិងសកម្មភាពបង្កហេតុគ្រប់រូបភាពរបស់ពួកឧត្ដមសេនីយ៍យោធាថៃ ដែលសុទ្ធសឹងតែជាឈ្មួញសង្គ្រាម ដែលដោះដូរអាយុជីវិតកងទ័ពខ្លួន ជាមួយនឹងផលប្រយោជន៍នយោបាយ និងតួនាទីផ្ទាល់របស់ខ្លួន។ អ្វីដែលគួរឱ្យកត់សម្គាល់នោះគឺ បច្ចុប្បន្នចេតនាទុច្ចរឹត ដែលកងទ័ពថៃព្យាយាមធ្វើសកម្មភាពដុតបញ្ឆេះកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ និងប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ បែរជាក្លាយទៅជាការដើរជាន់អន្ទាក់ដែលថៃខ្លួនឯងជាអ្នកដាក់ទៅវិញ ហើយសកម្មភាពទាំងឡាយរបស់យោធាថៃបានបង្ហាញដល់បណ្ដាអនុព័ន្ធយោធាដែលបានចុះសង្កេតផ្ទាល់ និងសហគមន៍អន្តរជាតិមើលឃើញយ៉ាងច្បាស់ថា ថៃបានរំលោភយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរលើបទឈប់បាញ់ផ្ដួចផ្ដើមដោយប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាម៉េរិក លោក ដូណាល់ត្រាំ ដោយផ្ទាល់។
យន្តការច្បាប់អន្តរជាតិជាដំណោះស្រាយរឹងមាំនិងយូរអង្វែង
នៅក្នុងសម័យទំនើបនៃសាកលភាវូបនីយកម្ម ការគោរពគោលការណ៍ច្បាប់អន្តរជាតិ និងសីលធម៌អន្តរជាតិ នៅតែជាគោលការណ៍ជាផ្លូវការ ដែលមហាអំណាចតែងតែប្រើប្រាស់ដើម្បីដឹកនាំនិងស្វែងរកការគាំទ្រពីបណ្ដាប្រទេសនានាលើពិភពលោក។ បន្ថែមពីនោះ ក្រៅតែពីការប្រើប្រាស់យន្តការច្បាប់អន្តរជាតិ ដើម្បីបញ្ចប់អរិភាពជាស្ថាពរជាមួយនឹងរដ្ឋជិតខាងដូចជាថៃ ដែលតែងតែប្រើប្រាស់ឥរិយាបថច្បាប់ព្រៃគាបសង្កត់ប្រទេសជិតខាងនោះ ថ្នាក់ដឹកនាំកម្ពុជាពិតជាយល់ច្បាស់ថា ការប្រើប្រាស់កម្លាំងយោធា ដើម្បីតទល់ជាមួយនឹងប្រទេសយោធានិយមដូចជាថៃ មិនមែនជាដំណោះស្រាយយូរអង្វែងដែលហុចប្រយោជន៍សម្រាប់ប្រជាជាតិ និងប្រជាជនកម្ពុជា ពិសេសប្រជាពលរដ្ឋរស់នៅតាមបណ្ដោយព្រំដែននោះឡើយ។ ខ្សែបន្ទាត់ព្រំដែនរវាងរដ្ឋនិងរដ្ឋ លែងត្រូវបានកំណត់ដោយការធ្វើសង្គ្រាមវាតទីទឹកដីដែលប្រទេសណាខ្លាំង អាចពង្រីកទឹកដីលើប្រទេសជិតខាងដូចនៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី១៩-២០ និងអតីតកាលមុនៗទៀតហើយ ប៉ុន្តែគឺឈរនៅលើគោលការណ៍ច្បាប់អន្តរជាតិ ដែលមានដូចជាគោលការណ៍ព្រំដែនមិនកែប្រែក្រោយសម័យអាណានិគមជាដើម។ ដូច្នេះ ករណីវិវាទព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ ការប្រើប្រាស់យន្តការច្បាប់អន្តរជាតិ គឺជាការសម្រេចចិត្តដ៏ត្រឹមត្រូវនិងឈ្លាសវៃមួយ និងជាដំណោះស្រាយដ៏រឹងមាំនិងយូរអង្វែង ខណៈដែលកម្ពុជាគឺជាភាគីរងគ្រោះ និងជារៀងដរាបមក តែងតែការពារអធិបតេយ្យភាពនិងបូរណភាពទឹកដីខ្លួន ដោយផ្អែកលើសន្ធិសញ្ញាព្រំដែនបារាំង-សៀម ដែលជាលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្តិមានតម្លៃជាច្បាប់អន្តរជាតិ។
បទពិសោធន៍សំណុំរឿងប្រាសាទព្រះវិហារ
ម្យ៉ាងវិញទៀត ដោយយោងលើបទពិសោធន៍នៃជ័យជម្នះរបស់កម្ពុជាលើពួកឈ្លានពានថៃ ក្នុងករណីប្រាសាទព្រះវិហារ (សាលក្រមតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិលើករណីប្រាសាទព្រះវិហារ ឆ្នាំ១៩៦២ និងការបកស្រាយសាលក្រមនេះនៅឆ្នាំ២០១៣) បានបង្ហាញថា មានតែសេចក្ដីសម្រេចរបស់តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ (ICJ) តែប៉ុណ្ណោះ ដែលអាចទាញដៃមហាអំណាចពិភពលោកអន្តរាគមន៍ បង្ខំឱ្យប្រទេសថៃបញ្ចប់មហិច្ឆតាឈ្លានពាន ព្រមទទួលយកព្រំដែនផ្លូវការ បញ្ឈប់ភ្លើងសង្គ្រាមតាមព្រំដែន និងបញ្ចប់ចេតនាប្រើប្រាស់បញ្ហាព្រំដែនជាមួយកម្ពុជា ដើម្បីបង្វែរបញ្ហានយោយបាយផ្ទៃក្នុងថៃបាន (នៅពេលដែលតុលាការ ICJ សម្រេចសេចក្ដីហើយ អ្នកនយោបាយថៃអាចយកលេសដោះរួចខ្លួន ដោយបកស្រាយប្រាប់ប្រជាជនខ្លួនថា ខ្លួនបានខិតខំប្រឹងប្រែងទាមទារហើយ តែតុលាការអន្តរជាតិបានសម្រេចសេចក្ដីយ៉ាងដូច្នោះ)។ នេះមានន័យថា បើផ្អែកលើការតតាំងខាងយោធា ទោះបីជាភាគីណាមួយមានប្រៀបក៏ដោយក្ដី នៅពេលភាគីម្ខាងទៀតមានឱកាសវាយបកនិងវាយដណ្ដើមកាន់កាប់ទីតាំងកំពុងមានជម្លោះវិញជាក់ជាមិនខាន។ ចុងក្រោយ ដំណោះស្រាយដើម្បីបញ្ចប់ជម្លោះអន្តរជាតិជាស្ថាពរគឺ សេចក្ដីសម្រេចរបស់ ICJ ខណៈដែលកម្ពុជានិងថៃ សុទ្ធសឹងជាសមាជិកអង្គការសហប្រជាជាតិ (UN) និងសមាគមអាស៊ាន មានកាតព្វកិច្ចត្រូវគោរពនិងអនុវត្តឱ្យបានខ្ជាប់ខ្ជួនតាមគោលការណ៍ច្បាប់អន្តរជាតិ។
កម្ពុជាផ្ដល់តម្លៃលើសន្តិភាពនិងគោលការណ៍ច្បាប់អន្តរជាតិ
ជាមួយនឹងជំហរអនុវត្តយ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួននូវស្មារតីនៃបទឈប់បាញ់ ដែលផ្ដួចផ្ដើមដោយសហរដ្ឋអាម៉េរិក សម្របសម្រួលដោយម៉ាឡេស៊ី និងចូលរួមជាសាក្សីដោយចិន កម្ពុជានៅតែបន្តផ្ដល់អាទិភាពជាសំខាន់លើសន្តិភាព និងប្រកាន់ខ្ជាប់នូវការដោះស្រាយជម្លោះដោយសន្តិវិធីឈរលើគោលការណ៍ច្បាប់អន្តរជាតិ។ សង្គ្រាមឈ្លានពានពីសំណាក់កងទ័ពថៃរយៈពេល៥ថ្ងៃ បានបង្ហាញអំពីភាពឃោរឃៅនិងអមនុស្សធម៌បំផុតរបស់ជាតិសាសន៍ស្រេកឃ្លានសង្គ្រាមមួយនេះ ដែលបានវាយប្រហារយ៉ាងព្រៃផ្សៃមកលើទីតាំងជនស៊ីវិលដូចជា មន្ទីរពេទ្យ សាលារៀន វត្តអារាម និងទីប្រជុំជននានា ព្រមទាំងប្រាសាទព្រះវិហារដែលជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌពិភពលោក ដែលទង្វើទាំងនេះរបស់ថៃ គឺជាការទាត់ចោលនូវច្បាប់មនុស្សធម៌អន្តរជាតិ និងរំលោភសិទ្ធិមនុស្សយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរមកលើប្រជាជនកម្ពុជា ព្រមទាំងបានបង្កឱ្យមានជនភៀសសឹករាប់សែននាក់ ត្រូវព្រាត់ប្រាសផ្ទះសម្បែងនិងទីលំនៅរបស់ខ្លួន។ ទោះជាយ៉ាងណា ភាពអត់ធ្មត់របស់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា តាមរយៈការបន្តអនុវត្តស្មារតីនៃបទឈប់បាញ់ មិនត្រឹមតែដើម្បីធានាសុវត្ថិភាពនិងអាយុជីវិតរបស់កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធនិងប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរនៅតាមបណ្ដោយព្រំដែនប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែជាការសម្រេចចិត្ត ដែលផ្ដោតលើដំណោះស្រាយដោយសន្តិវិធីតាមរយៈសហគមន៍អន្តរជាតិផងដែរ។
នៅត្រង់ចំណុចនេះ ថ្នាក់ដឹកនាំកម្ពុជាពិតជានៅតែមានជំនឿជាក់យ៉ាងមុតមាំលើគោលការណ៍ច្បាប់អន្តរជាតិ និងដោយឈរនៅលើជំហរនៃភាពត្រឹមត្រូវ យើងពិតជារំពឹងយ៉ាងជាក់ប្រាកដថា កម្ពុជាពិតជានឹងទទួលបានយុត្តិធម៌តាមរយៈការទទួលដឹងឭពីសំណាក់ប្រតិភូអនុព័ន្ធយោធាអន្តរជាតិដែលបានចុះសង្កេតបទឈប់បាញ់ និងពិនិត្យមើលស្ថានការណ៍ផ្ទាល់ ក៏ដូចជាការសម្រេចសេចក្ដីរបស់តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ (ICJ) លើសំណុំរឿងព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ ដែលកម្ពុជាបានដាក់ទៅកាន់តុលាការនេះនាពេលកន្លងទៅ។ ទាំងនេះគឺជាវិធីសាស្ត្រដែលរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា មានបំណងយកឈ្នះលើភាគីថៃដោយប្រើប្រាស់សីលធម៌គោរពច្បាប់អន្តរជាតិ និងស្វែងរកការគាំទ្រខាងស្មារតីពីសំណាក់សហគមន៍អន្តរជាតិ ដែលជាការយកឈ្នះដែលមានភាពរឹងមាំជាជាងការប្រើប្រាស់កម្លាំងយោធា ដែលត្រូវចំណាយអាយុជីវិតយោធា ជនស៊ីវិល និងប្រើប្រាស់ធនធានហិរញ្ញវត្ថុនិងសព្វាវុធយ៉ាងច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់។
បន្ថែមពីនេះ ការបន្តភាពអត់ធ្មត់និងគោរពយ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជាប់នូវបទឈប់បាញដែលផ្ដួចផ្ដើមដោយសហរដ្ឋអាម៉េរិក សម្របសម្រួលដោយម៉ាឡេស៊ី ពីសំណាក់កងទ័ពកម្ពុជា ក៏បានបង្ហាញអំពីសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរក្នុងនាមជាប្រជាជាតិស្រឡាញ់សន្តិភាព និងការផ្ដល់តម្លៃដល់ការដោះស្រាយបញ្ហាដោយសន្តិវិធីរបស់កម្ពុជា ក្នុងនាមជាប្រទេសគោរពនូវគោលការណ៍ច្បាប់អន្តរជាតិ បង្ហាញពីឆន្ទៈយ៉ាងរឹងមាំក្នុងការគោរពកិច្ចព្រមព្រៀងដែលខ្លួនបានចុះហត្ថលេខានិងអនុវត្តកាតព្វកិច្ចជាអន្តរជាតិរបស់ខ្លួន ដោយកម្ពុជាមិនមានឥរិយាបថបន្ទាបតម្លៃជាតិសាសន៍ខ្លួន តាមរយៈរូបភាពស៊ីញ៉េនឹងដៃលុបនឹងជើងដូចជាតិសាសន៍ថៃនោះទេ។ ជាមួយគ្នានេះ នៅក្នុងសណ្ដាប់ពិភពលោកថ្មីដែល ដែលមហាអំណាចយោធា និងសព្វាវុធពិភពលោក ហាក់ដូចជាផ្ដល់តម្លៃទៅដល់ផលប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ចជាជាងគោលការណ៍មនុស្សធម៌ សិទ្ធិមនុស្ស យុត្តិធម៌អន្តរជាតិ ក៏ដូចជាគោលការណ៍ច្បាប់អន្តរជាតិ កម្ពុជាដែលជាប្រទេសតូច និងធ្លាប់ឆ្លងកាត់សង្គ្រាមស៊ីវិល ក៏ដូចជារងគ្រោះដោយសង្គ្រាមលោកនិងសង្គ្រាមត្រជាក់ ពិតជាយល់ជាក់ច្បាស់ថា សង្គ្រាមមិនត្រឹមតែនាំមកនូវមហន្តរាយដល់អាយុជីវិតប្រជាជន ការនិរាស្ត្រព្រាត់ប្រាស់គ្រួសារ និងការខូចខាតហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែថែមទាំងបណ្ដាលឱ្យមានការលះបង់ជាច្រើនទាំងអាយុជីវិតកងទ័ព និងការចំណាយដ៏ច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ថែមទៀតផង។
ការសម្រេចចិត្តរបស់មេដឹកនាំកម្ពុជា គឺជាការសម្រេចចិត្តដែលផ្ដោតទៅលើទិដ្ឋភាពផលប្រយោជន៍ជារួម ជាជាងកំហឹងជាតិនិយម និងការប្រើប្រាស់សង្គ្រាមធ្វើជាមធ្យោបាយប្រមូលផ្ដុំការគាំទ្រឬដើម្បីទទួលបានប្រជាប្រិយភាព។ ជាការពិតណាស់ អាយុជីវិត និងសុវត្ថិភាពប្រជាពលរដ្ឋ និងកងទ័ព គឺជារឿងអាទិភាពសម្រាប់មេដឹកនាំកម្ពុជា ហើយការយកប្រៀបគូសត្រូវដោយផ្ដោតលើជ័យជម្នះដោយសន្តិភាព និងមានលក្ខណៈរឹងមាំយូរអង្វែង គឹជាជំហរដែលរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបាននិងកំពុងប្រកាន់យក នៅក្នុងបរិបទថ្មីនៃសណ្ដាប់ធ្នាប់ពិភពលោក និងភាពស្រួចស្រាល់នៃភូមិសាស្ត្រនយោបាយសាកល។ ការពិតមួយទៀត ដែលគេត្រូវយល់ដឹង និងចងចាំនោះគឺ គេមិនអាចប្រើប្រាស់សង្គ្រាមដើម្បីបញ្ចប់សង្គ្រាមបាននោះឡើយ ហើយសហគមន៍អន្តរជាតិ ដែលជានិច្ចកាលតែងតែអះអាងពីការផ្ដល់តម្លៃដល់ការគោរពគោលការណ៍ច្បាប់អន្តរជាតិ ពិតជានឹងមិនអាចបន្តបិទភ្នែកមិនអើពើអំពីរឿងអយុត្តិធម៌ ដែលប្រទេសនិងប្រជាជនកម្ពុជាបានជួបប្រទះនោះឡើយ៕
*** បញ្ជាក់៖ ទស្សនៈខាងលើគឺជាការយល់ឃើញរបស់ស្មេរផ្ទាល់ និងមិនឆ្លុះបញ្ចាំងពីទស្សនៈរួមរបស់រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជាឡើយ
