រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា

បណ្ឌិត យង់ ពៅ៖ វៀតណាម គួរបង្កលក្ខណៈងាយស្រួលដល់ខ្មែរកម្ពុជាក្រោមអាចមានលទ្ធភាពអនុវត្តនូវប្រពៃណី ទំនៀមទម្លាប់ និងជំនឿសាសនារបស់ខ្លួន

ជានិច្ចកាល ក្នុងជំនួបជាមួយថ្នាក់ដឹកនាំកម្ពុជា ទាំងនៅកម្ពុជានិងនៅប្រទេសវៀតណាម មេដឹកនាំវៀតណាមគ្រប់​លំដាប់ថ្នាក់ តែងតែបានសំណូមពរដល់រាជរដ្ឋាភិបាល​កម្ពុជា ឱ្យបន្តការយកចិត្តទុកដាក់ ក៏ដូចជាបង្កភាពងាយស្រួលដល់ជនជាតិវៀតណាម ដែលកំពុង​រស់នៅនិងបំពេញការងារ​នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា បើទោះបីជាអ្នកទាំងនោះបានចូលមករស់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាតាំងពីក្នុងសម័យប្រវត្តិសាស្ត្រ ឬនៅក្រោយប្រវត្តិសាស្ត្រក៏ដោយក្ដី។ នៅថ្ងៃទី២២ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៤ សម្ដេចតេជោ ហ៊ុន សែន ប្រធានព្រឹទ្ធសភា និងជាប្រធានគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានផ្ដាំផ្ញើមេដឹកនាំវៀតណាម ដោយបានគូសបញ្ជាក់សារនយោបាយច្បាស់ៗ ស្នើឱ្យមេដឹកនាំវៀតណាមបន្តបង្កលក្ខណៈងាយស្រួលដល់បងប្អូនខ្មែរកម្ពុជាក្រោមអាចថែរក្សាប្រពៃណី និងទំនៀមទម្លាប់របស់ខ្លួន ដែលនេះគឺជាការយកចិត្តទុកដាក់បន្ថែមទៀត ចំពោះការគោរពប្រពៃណី ទំនៀមទម្លាប់ និងវប្បធម៌របស់បងប្អូនខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ពីលើការរៀបចំអង្គកឋិនទានជាលើកទីមួយរបស់ថ្នាក់ដឹកនាំកម្ពុជាទៅកាន់វត្តស្ថិតនៅក្នុងដែនដីកម្ពុជាក្រោមនាពេលកន្លងទៅនេះ។

ប្រសាសន៍របស់សម្ដេចតេជោ ហ៊ុន សែន ថ្លែងទៅកាន់ថ្នាក់ដឹកនាំវៀតណាមដែលអញ្ជើញមកបំពេញទស្សនកិច្ចនៅកម្ពុជានាពេលនេះ គឺជាសារនយោបាយដែលផ្ដល់នូវភាពកក់ក្ដៅចំពោះបងប្អូនខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ដែលបច្ចុប្បន្នកំពុងរស់នៅភាគខាងត្បូងប្រទេសវៀតណាមថា មេដឹកនាំខ្មែរពិតជាមានសមានចិត្ត និងនឹករឭក ក៏ដូចជាមានទឹកចិត្តស្រលាញ់បងប្អូនជាជាតិសាសន៍ខ្មែរទាំងអស់នៅគ្រប់ទិសទីនៅលើពិភពលោក។ ការយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះ​ពលរដ្ឋ​របស់​ខ្លួននៅឯបរទេស គឺជាកាតព្វកិច្ចរបស់​មេដឹកនាំនិងរដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសនីមួយៗ ហើយការ​ជំរុញ​ទំនាក់ទំនងនិងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការក្នុងភាព​ជាដៃគូល្អជាមួយបណ្ដាប្រទេស ដែល​ពលរដ្ឋ​ឬជាតិសាសន៍ខ្លួនរស់នៅ គឺជាផ្នែកមួយនៃកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងគាំពារនិងគាំទ្រពលរដ្ឋទាំងនោះ។

បន្ថែមពីនេះ ប្រសាសន៍ផ្ដាំផ្ញើរបស់សម្ដេចតេជោទៅកាន់មេដឹកនាំវៀតណាមនាពេលនេះ ក៏បានបង្ហាញផងដែរអំពី ស្មារតីស្រលាញ់ជាតិសាសន៍ខ្មែរដូចគ្នា បេះដូងដែលពោរពេញទៅដោយការគិតគូរអំពីសុខទុក្ខ និងការរស់នៅរបស់ជនជាតិខ្មែរគ្រប់រូប នៅតែបន្តមាននៅក្នុងសន្ដានចិត្តរបស់មេដឹកនាំខ្មែរនាសម័យទំនើប។ ហេតុនេះ គួរតែដល់ពេលហើយដែលខ្មែរត្រូវរួបរួមគ្នាជាធ្លុងតែមួយ មានស្មារតីនិងមនសិកាស្នេហាជាតិយ៉ាងពិតប្រាកដ ហ៊ានបូជានិងលះបង់ផលប្រយោជន៍សួនតួរបស់ខ្លួននិងក្រុមខ្លួន ដើម្បីឧត្ដមប្រយោជន៍ប្រជាជាតិខ្មែរ ជាជាងការបំផុសបំផុល ញុះញង់ និងបំភ្លៃរឿងហេតុឬបង្កើតព្រឹត្តិការណ៍ណាមួយ ដែលនាំទៅដល់ការបែកបាក់ជាតិ ឬបង្កទៅជាអសន្តិសុខនិងភាពគ្មានសណ្ដាប់ធ្នាប់ ដែលរារាំងដល់ការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចនិងសង្គមជាតិ។ ជាការពិតណាស់ គ្មាននរណាដែលស្រលាញ់ខ្មែរជាងប្រជាជននិងមេដឹកនាំ ដែលមានដើមកំណើតជាជនជាតិខ្មែរនោះទេ ហើយត្រង់ចំណុចនេះក៏បានគូសបញ្ជាក់ឱ្យយើងនឹកឃើញដល់សុភាសិតខ្មែរមួយឃ្លា ដែលបានលើកឡើងផងដែរថា «ឈ្លោះគ្នាក្នុងគ្រួសារ ដូចស្រាតកាយាបង្ហាញញាតិ ឈ្លោះគ្នាក្នុងសង្គមជាតិ ដូចលាតកំណប់បង្ហាញចោរ»។

គួរបញ្ជាក់ផងដែរថា ខុសប្លែកពីជនជាតិវៀតណាម ដែលមួយចំនួនធំគឺជាជនអន្តោប្រវេសន៍ ឬជាទេសន្តោប្រវេសន៍ទាំងស្របច្បាប់និងខុសច្បាប់ ដែលទើបធ្វើចំណាកស្រុកពីប្រទេសវៀតណាមមកកាន់ប្រទេសកម្ពុជា ជនជាតិខ្មែរនៅដែនដីកម្ពុជាក្រោម គឺជាជនជាតិដើមម្ចាស់ស្រុក ដែលបានរស់នៅនិងតាំងទីលំនៅតាំងពីយូរលង់ណាស់មកហើយនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ ហើយបងប្អូនខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ដែលសព្វថ្ងៃកំពុងរស់នៅតំបន់ភាគខាងត្បូងប្រទេសវៀតណាម គឺជាលទ្ធផលនៃការពុះជ្រៀកទឹកដីខ្មែរដោយបារាំងដែលជាអតីតប្រទេសដាក់អាណានិគមមកលើតំបន់ឥណ្ឌូចិន-បារាំង។ មានន័យថា ពលរដ្ឋកម្ពុជាក្រោមដើមកំណើតខ្មែរ ជាជនជាតិដែលបានបន្តរស់នៅលើទីតាំងនិងដែនដីដើមរបស់ខ្លួនដដែល គ្រាន់តែមានការផ្លាស់ប្ដូរការគ្រប់គ្រងដែលបារាំងបានកាត់ដែនដីនេះ ឱ្យស្ថិតទៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់វៀតណាម ក្រោយពីមហាអំណាចអាណានិគមនេះចាកចេញពីឥណ្ដូចិន-បារាំង ហើយផ្ដល់ឯករាជ្យភាពដល់ប្រទេសទាំងបីគឺ កម្ពុជា ឡាវ និងវៀតណាម។ ហេតុនេះ បងប្អូនខ្មែរកម្ពុជាក្រោម គឺជាជនម្ចាស់ស្រុកដែលបានបន្តរស់នៅលើទឹកដីរបស់ខ្លួន គប្បីត្រូវបានគោរពនិងផ្ដល់សិទ្ធិសេរីភាពខាងជំនឿ សាសនា ប្រពៃណី ទំនៀមទម្លាប់ និងវប្បធម៌ ដូចដែលមានចែងនៅក្នុងធម្មនុញ្ញអង្គការសហប្រជាជាតិ និងសេចក្ដីប្រកាសជាសាកលស្ដីពីសិទ្ធិមនុស្សជាដើម។ ត្រង់ចំណុចនេះ ថ្នាក់ដឹកនាំ និងអាជ្ញាធរវៀតណាម គប្បីគួរតែផ្ដល់សិទ្ធិសេរីភាព និងបង្កលក្ខណៈងាយស្រួលដល់បងប្អូនខ្មែរកម្ពុជាក្រោម អាចមានលទ្ធភាពអនុវត្តនូវប្រពៃណី ទំនៀមទម្លាប់ និងជំនឿសាសនា ដែលខ្មែរកម្ពុជាក្រោម បានប្រកាន់ខ្ជាប់តាំងពីដើមតរៀងមកដល់បច្ចុប្បន្ន៕

RAC Media | លឹម សុវណ្ណរិទ្ធ

  ថ្ងៃអង្គារ, 26 វិច្ឆិកា 2024 ម៉ោង 06:43 PM

Germany’s expectations from the Kingdom of Cambodia

Dr. Seun Sam

Germany has been a trusted ally in Cambodia’s progress for a time by providing substantial assistance in various areas including effective governance practices and sustainable growth initiatives along with nurturing human resources development and supporting democracy and human rights efforts while enhancing academic capabilities as well. These collaborations underscore Germany’s dedication to fostering the advancement and stability of Cambodia while facilitating its integration into the landscape. However, as is common in any partnership Germany does hold expectations from Cambodia based on aligned aspirations for advancement, transparency and shared benefits. Grasping these anticipations can fortify the alliance and guarantee cooperation.

Germany values governance as essential for a democracy and a thriving economy. German organizations in Cambodia look for the government to focus on transparency and accountability in administration. This involves fighting corruption and ensuring fairness in the system while providing access to services for everyone.

The German strategy is based on the idea that strong governance systems encourage investment and build confidence while fostering an environment of lasting progress, in Cambodia’s effort to enhance institutional capacity and uphold legal structures is crucial for meeting these standards.

Germany firmly supports democracy and human rights. Looks to Cambodia to embrace and advance these values, German backed initiatives in Cambodia typically aim to strengthen civil society groups and encourage discussions between citizens and the government while safeguard human freedoms, like the right to speak out freely or assemble without fear.

Germany is looking forward to Cambodia making changes to its processes for fair and open elections that truly represent the desires of the people. Respecting rights is crucial for Germany as they hope to see progress in safeguard the rights of minorities, women and marginalized communities in Cambodia.

Promoting the achievement of Development Goals (SDGs)

Germany has actively supported development and environmental conservation efforts in Cambodia for a period of time now. German organizations operating within the country are primarily dedicated to addressing issues like mitigating climate change impacts, preserving biodiversity and managing resources sustainably. Within this framework of collaboration Germany anticipates that Cambodia will place a priority on safeguarding the environment through the enforcement of laws against unauthorized logging combatting deforestation trends and embracing sustainable agricultural methods.

Moreover, Germany is supporting Cambodia in embracing its development goals by aligning its policies with the United Nation’s Sustainable Development Goals (SDGs). This initiative is vital for fostering growth without compromising the environment or social equality in the long run.

Germany has made investments in enhancing education and workforce development in Cambodia by offering scholarships and technical support while forging partnerships with institutions. There are initiatives like the German Academic Exchange Service (DAAD) which enable students and professionals to pursue studies in Germany and acquire expertise to contribute back home.

Germany anticipates Cambodia to establish conditions that enable these individuals to participate in the progress of the country by promoting creativity and improving research capabilities while ensuring that returning academics can engage in roles that make use of their skills and knowledge sharing expertise between German and Cambodian educational institutions and research organizations is also projected to result in advantages for both parties.

Exploring Local and International Issues

Germany sees Cambodia as an ally in tackling regional and global issues like climate change, healthcare and peace efforts. Being part of ASEAN gives Cambodia a position in fostering harmony and unity. Germany anticipates Cambodia’s involvement in ASEAN driven projects concerning peacemaking, trade promotion and environmental preservation.

Moreover, Germany anticipates that Cambodia will honor its obligations by abiding by human rights treaties and playing a role in worldwide climate pacts such as the Paris Agreement. It is very important to bear in mind that Germany always respect internal issues of Cambodia and Germany just want to be the one that supports Cambodia when it is needed.

Improving Bilateral Investment and Trade Partnerships

While development cooperation has historically been the main emphasis of Germany's assistance, interest in extending commercial and business links is growing. Germany anticipates that Cambodia will foster an atmosphere that is conducive to business and draws in German investors and firms. This entails removing obstacles including ineffective regulations problems with worker rights and infrastructure.

As long as labor laws and environmental rules are followed, Cambodia has the potential to become a manufacturing hub of great importance to German companies. Cambodia may draw in more high-caliber German investment by enhancing the business environment's efficiency and transparency.

In conclusion, Germany’s expectations of Cambodia are not just demands; they are also chances for collaboration and reciprocal development. By coordinating its governance, development, and human rights initiatives with these standards, Cambodia may maintain the advantages of Germany's assistance while laying the groundwork for future independence and prosperity. In order to strengthen this relationship, it is necessary to show a dedication to common values and objectives in addition to acknowledging Germany's expectations. Germany and Cambodia can work together to build a sustainable, global-engaged, and egalitarian future.

  ថ្ងៃអង្គារ, 26 វិច្ឆិកា 2024 ម៉ោង 10:57 AM

បណ្ឌិត យង់ ពៅ៖ កម្ពុជាមានភាពចាំបាច់ថែរក្សាសន្តិភាព និងកសាងសមត្ថភាពជាតិឱ្យបានរឹងមាំ បង្កើនភាពស៊ាំទប់ទល់ការប្រជែងឥទ្ធិពលភូមិសាស្ត្រនយោបាយដ៏ស្រួចស្រាល់

ស្ថានការណ៍សង្គ្រាម និងការប្រជែងនយោបាយនៅលើពិភពលោកបច្ចុប្បន្ន បាននាំពិភពលោកឆ្ពោះទៅរកស្ថានភាពហានិភ័យនៃសង្គ្រាមធំៗជាច្រើន ដែលបង្កភាពស្រពិចស្រពិលនៃសណ្ដាប់ធ្នាប់ និងសន្តិភាពពិភពលោក។ សង្គ្រាមនៅអ៊ុយក្រែន និងមជ្ឈិមបូព៌ា ពោលគឺនៅតំបន់ហ្កាហ្សា បានឡើងកម្ដៅកាន់តែខ្លាំង ដែលធ្វើឱ្យពិភពលោកប្រឈមភយន្តរាយ ហាក់បីដូចជាពិភពលោកហៀបនឹងចូលមកដល់មាត់ជ្រោះនៃសង្គ្រាមលោកទី៣។ ខណៈដែលសណ្ដាប់ធ្នាប់និងសន្តិភាពពិភពលោកស្ថិតនៅក្នុងភាពមិនច្បាស់លាស់ កម្ពុជាកំពុងតែបន្តដំណើរការសេដ្ឋកិច្ចនិងសង្គមនៅក្នុងបរិបទនៃសន្តិភាព ប៉ុន្តែសន្តិភាពនេះ មិនអាចភ្លេចខ្លួនបានទេ ពោលកម្ពុជាត្រូវតែផ្ដោតជាសំខាន់ទៅលើការថែរក្សាសន្តិភាពនេះឱ្យបានមុតមាំ។ ប្រជាពលរដ្ឋនិងក្រុមអ្នកនយោបាយមួយចំនួនអាចនឹងភ្លេចនូវសង្គ្រាមដែលញាំញីរាប់ទសវត្សរ៍នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដោយសារតែបានរស់នៅនិងរីករាយជាមួយនឹងភាពសម្បូរសប្បាយអស់រយៈពេលរាប់ទសវត្សរ៍កន្លងទៅហើយ ពោលគឺរាប់ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៩១ មានរយៈពេលជាង៣០ឆ្នាំមកហើយ ដែលកម្ពុជាទទួលបានសន្តិភាព ឬបើរាប់ពីពេលដែលកម្ពុជាទទួលបានសន្តិភាពនិងសន្តិសុខពេញលេញ ពីឆ្នាំ១៩៩៨មក មានរយៈពេល២៦ឆ្នាំកន្លងទៅហើយ។

ថ្វីដ្បិតតែការរស់នៅក្នុងសន្តិភាព ហាក់ធ្វើឱ្យបុគ្គលមួយចំនួនភ្លេចខ្លួននិងពុំសូវផ្ដល់តម្លៃទៅដល់សុខសន្តិភាព ដែលមេដឹកនាំកម្ពុជាខិតខំប្រឹងប្រែងដណ្ដើមយកមកយ៉ាងលំបាកទៅហើយក្ដី ក៏គេត្រូវតែចងចាំថាសន្តិភាពពិបាកនឹងស្វែងរកនិងសម្រេចឱ្យបានខ្លាំងណាស់ ប៉ុន្តែសន្តិភាពពិតជាងាយនឹងបាត់បង់ទៅវិញដោយងាយបំផុត ប្រសិនបើមេដឹកនាំ អ្នកនយោបាយ និងប្រជាពលរដ្ឋនៃប្រទេសមួយ មិនអាចរក្សានូវការឯកភាព សាមគ្គីភាព និងការគោរពរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ក៏ដូចជាច្បាប់ដែលមានជាធរមាននៅក្នុងសង្គមនោះទេ។ គេមិនត្រូវបំភ្លេចចោលនូវគុណតម្លៃមិនអាចកាត់ថ្លៃបាននៃសន្តិភាពនោះទេ ហើយកម្ពុជាត្រូវតែពង្រឹងស្ថិរភាពសង្គម និងសមត្ថភាពជាតិឱ្យបានរឹងមាំបំផុត។

ស្ថិរភាពសង្គម ពិតជាមានសារៈសំខាន់ណាស់ដើម្បីរក្សាបានសន្តិភាពនិងការអភិវឌ្ឍ ព្រោះប្រសិនបើគ្មានស្ថិរភាពសង្គមនោះទេ គេមិនអាចធានាបាននូវដំណើរការជាប្រក្រតីភាពនៃសេវាសាធារណៈចាំបាច់នានា ដែលរដ្ឋត្រូវផ្ដល់ជូនដល់ប្រជាពលរដ្ឋនោះទេ ហើយក៏គេមិនអាចមានពេលវេលានៅក្នុងការគិតគូរទៅលើការកសាងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ ក៏ដូចជាមូលដ្ឋានចម្បងៗនានា ដើម្បីបម្រើឱ្យផលិតកម្ម ពាណិជ្ជកម្ម និងការដឹកជញ្ជូនបាននោះដែរ។ សង្គមមួយដែលគ្មានស្ថិរភាព មិនអាចទាក់ទាញអ្នកវិនិយោគឱ្យបណ្ដាក់ទុននៅក្នុងវិស័យនានា ដើម្បីជំរុញក្បាលម៉ាស៊ីនសេដ្ឋកិច្ចជាតិឱ្យឆ្ពោះទៅមុខបាននោះដែរ។ ហេតុនេះហើយ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា មានភាពចាំបាច់ថែរក្សាស្ថិរភាពសង្គម ដោយទប់ស្កាត់ចរន្តបំផុសបំផុលមហាជនឱ្យជឿព័ត៌មានមិនពិត និងការបំប៉ោងបញ្ហានានាឱ្យក្លាយទៅជាចរន្តប្រឆាំងនឹងផលប្រយោជន៍ជាតិ ឬឈានទៅដល់ការធ្វើបដិវត្តន៍ដែលបំផ្លាញសន្តិភាពនិងការអភិវឌ្ឍសង្គម។

បន្ថែមពីនេះ រាជរដ្ឋាភិបាលត្រូវតែផ្ដោតការយកចិត្តទុកដាក់នៅក្នុងការពង្រឹងសមត្ថភាពជាតិផងដែរ តាមរយៈការពង្រឹងសមត្ថភាពនៃធនធានមនុស្សដែលមានបច្ចុប្បន្ន និងទៅអនាគត ដើម្បីឱ្យកម្ពុជាមានភាពស៊ាំគ្រប់គ្រាន់ ឆ្លើយតបទៅនឹងវិបត្តិនិងការផ្លាស់ប្ដូរឥតឈប់ឈរជាបន្តបន្ទាប់របស់ពិភពលោក។ វិបត្តិពិភពលោកតែងតែកើតមានឡើងជាបន្តបន្ទាប់ពីដំណាក់កាលមួយទៅដំណាក់កាលមួយ ហើយផ្លាស់ប្ដូរ ឬកើនឡើងកម្ដៅគ្រប់ពេលវេលានិងគ្រប់ទីកន្លែង ព្រោះនៅគ្រប់តំបន់ទាំងអស់នៅលើពិភពលោកសុទ្ធសឹងតែមានការប្រកួតប្រជែងជារៀងដរាប ខណៈមនុស្សនៅលើផែនដីនេះ បានកើនឡើងរហូតដល់ជាង៨ពាន់លាននាក់រួចទៅហើយ។ ហេតុនេះ ការប្រជែងរវាងបណ្ដាប្រទេសលើពិភពលោក ដើម្បីកំណើនសេដ្ឋកិច្ចនិងសង្គម ឆ្លើយតបទៅនឹងកំណើនប្រជាជនរបស់ខ្លួន ពិតជារឿងចាំបាច់ និងមិនអាចចៀសផុតបានឡើយ។បច្ចុប្បន្ន នៅកម្ពុជាមានវេទិកាអន្តរជាតិជាច្រើនត្រូវបានរៀបចំនៅកម្ពុជា ដែលសម្ដេចតេជោ ហ៊ុន សែន ប្រធានព្រឹទ្ធសភា និងជាប្រធានគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានចែករំលែកទស្សនាទានសន្តិភាពរបស់សម្ដេចទៅដល់បណ្ដាមេដឹកនាំ និងប្រមុខដឹកនាំគណបក្សនយោបាយនានាលើពិភពលោកផងដែរ ដែលបានអញ្ជើញមករាជធានីភ្នំពេញ និងខេត្តសៀមរាប ពិសេសមេដឹកនាំនិងប្រមុខគណបក្សនយោបាយនានា ដែលបានចូលរួមកិច្ចប្រជុំអន្តរសភានៅរាជធានីភ្នំពេញជាដើម។ ការចែករំលែកទស្សនាទានសន្តិភាពនេះ ពិតជាមានតម្លៃណាស់ បើទោះបីជាដំណើរការស្វះស្វែងរកសន្តិភាព និងការបង្រួបបង្រួមជាតិ មានភាពខុសគ្នាពីតំបន់មួយទៅតំបន់មួយ និងពីប្រទេសមួយទៅប្រទេសមួយទៀតក៏ដោយក្ដី ក៏ប៉ុន្តែទស្សនាទានសន្តិភាពដែលមេដឹកនាំកម្ពុជាសម្រេចបាននាពេលកន្លងទៅ គឺជាបទពិសោធន៍ដែលបណ្ដាប្រទេសនានាអាចដកស្រង់ និងយកធ្វើជាទឡ្ហីករណ៍ ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាកើតមាននៅក្នុងប្រទេសឬតំបន់របស់ខ្លួន ស្របតាមសិល្បៈនៃការដឹកនាំ និងស្ថានភាពពិតជាក់ស្ដែងនៅទីនោះផងដែរ។ ជាការពិតណាស់ មនុស្សទាំងអស់ដែលរស់នៅក្នុងសម័យទំនើបនិងស៊ីវិល័យ អាចនឹងភ្លេចអំពីគុណតម្លៃនៃសុខសន្តិភាព ហើយការចែករំលែកទស្សនាទានសន្តិភាព ក៏ជាការក្រើនរំឭកបន្ថែមទៀត ឱ្យមនុស្សជាតិនៅបន្តចងចាំនិងថែរក្សាឱ្យបានខ្ជាប់ខ្ជួននូវសន្តិភាពដែលជាមូលដ្ឋានគ្រឹះដ៏សំខាន់នៅក្នុងការអភិវឌ្ឍជាតិ និងធានាបាននូវសុខុមាលភាពនិងសុខដុមនីយកម្មនៃប្រជាជាតិនីមួយៗនៅលើពិភពលោក៕

RAC Media | លឹម សុវណ្ណរិទ្ធ

  ថ្ងៃអង្គារ, 26 វិច្ឆិកា 2024 ម៉ោង 10:53 AM

ករណីដែនសមុទ្រត្រួតស៊ីគ្នា៖ កម្ពុជា-ថៃ ត្រូវបន្តដោះស្រាយ ដោយសន្តិវិធី

នៅក្នុងរយៈពេលចុងក្រោយនេះ ប្រធានបទដែនសមុទ្រត្រួតស៊ីគ្នាកម្ពុជា-ថៃរួមទាំងករណីកោះគុត ត្រូវបានមជ្ឈដ្ឋាននយោបាយនៃប្រទេសទាំងពីរ លើកយកមកជជែកវែកញែក និងទាមទារទៅកាន់រដ្ឋាភិបាលនៅក្នុងទិដ្ឋភាពផ្សេងគ្នារៀងៗខ្លួន។

នៅថ្ងៃទី២១ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៤ មេដឹកនាំកម្ពុជាគឺ សម្ដេចតេជោ ហ៊ុន សែន អតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រី បច្ចុប្បន្នជាប្រធានព្រឹទ្ធសភា និងសម្ដេចធិបតី ហ៊ុន ម៉ាណែត ជានាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា បានពន្យល់បកស្រាយអំពីករណីកោះគុត និងអនុស្សារណៈនៃការយោគយល់គ្នារវាងប្រទេសកម្ពុជានិងប្រទេសថៃឆ្នាំ២០០១ ឬហៅថា MOU-2001 គឺជាដំណាក់កាលការងារបច្ចេកទេសពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហាព្រំដែន ដែលមន្ត្រីបច្ចេកទេសនៃប្រទេសទាំងពីរបានធ្វើកិច្ចការងារ និងចរចាជាមួយគ្នាជាហូរហែរកន្លងមកនេះ។ ទោះជាយ៉ាងណា ពុំទាន់មានការព្រមព្រៀងគ្នាណាមួយទៅលើអធិបតេយ្យ និងផលប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ចផ្សេងៗនៅក្នុងតំបន់ត្រួតស៊ីគ្នាដែលត្រូវបែងចែកនៅឡើយនោះទេ។

យោងតាមលោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ អ្នកជំនាញវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ បើគេក្រឡេកមើលទៅដើមហេតុនៃការលើកប្រធានបទនេះឡើង ក្រុមនយោបាយប្រឆាំងជ្រុលនិយមមួយចំនួនតូចនៃប្រទេសទាំងពីរ ហាក់បីកំពុងទាញយកករណីបញ្ហាអធិបតេយ្យលើកោះគុត និងតំបន់សមុទ្រត្រួតស៊ីគ្នា នៃប្រទេសពីរនេះ ធ្វើជារបៀបវារៈនយោបាយផ្សេងៗគ្នារបស់អ្នកនយោបាយដែលមានទស្សនៈយល់ឃើញផ្ទុយពីរដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសទាំងពីរ។ បើតាមលោកបណ្ឌិត អ្នកនយោបាយប្រឆាំងជ្រុលនិយមមួយចំនួនតូចនៃប្រទេសទាំងពីរ បានព្យាយាមរុញច្រានស្ថានការណ៍ទំនាក់ទំនងនៃប្រទេសទាំងពីរ ឱ្យកើនកម្ដៅតានតឹង នៅក្នុងរូបភាពដុតរោលកំហឹងជាតិនិយមរបស់ប្រជាជនប្រទេសទាំងពីរ ឱ្យប្រតិកម្មទៅនឹងរដ្ឋាភិបាលរបស់ខ្លួន ក្នុងគោលបំណងបង្កើតជាព្រឹត្តិការណ៍សង្គម ដើម្បីបម្រើឱ្យរបៀបវារៈនយោបាយជាក់លាក់របស់ក្រុមខ្លួន ដែលលាក់ពីក្រោយខ្នងនៃការបំផុសបំផុលស្មារតីជាតិនិយមជ្រុលនេះ។

ទោះជាយ៉ាងណា លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ បានលើកឡើងថា ទាំងការបែងចែកដែនអធិបតេយ្យ និងការទាញយកផលប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ចពីតំបន់នេះ ពុំទាន់មានការឯកភាពគ្នារវាងរដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសទាំងពីរនោះឡើយ។ បន្ថែមពីនេះ ការកំណត់ព្រំដែនសមុទ្រនៅតំបន់នេះ គឺផ្អែកទៅលើមូលដ្ឋានមរតកលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្តិនានាដែលបន្សល់ដោយអាណានិគមបារាំង ដែលស្របនឹងច្បាប់ជាតិ/អន្តរជាតិជាធរមាន ពោលគឺត្រូវប្រកាន់ខ្ជាប់នូវគោលការណ៍ច្បាប់អន្តរជាតិមួយពាក់ព័ន្ធនឹងព្រំដែនគឺ «គោលការណ៍ខ្សែព្រំដែនមិនកែប្រែ» ដែលភាសាឡាតាំងសរសេរថា «Uti Possidetis» មានន័យថាបន្តទទួលស្គាល់និងគោរពនូវព្រំដែនដែលបានកំណត់ដោយម្ចាស់អាណានិគម ដែលរួមមាន៖ សន្ធិសញ្ញា អនុសញ្ញា ផែនទី និងឯកសារពាក់ព័ន្ធនានា (ក្នុងនោះមានសន្ធិសញ្ញាឆ្នាំ១៩០៧ផងដែរ)។

បើទោះបីជាបែបនេះក្ដី លោកបណ្ឌិតបានគូសបញ្ជាក់បន្ថែមទៀតថា នៅមានចំណុចខ្លះទៀតដែលអាណានិគមបារាំងបានបន្សល់នូវបញ្ហាព្រំដែនរវាងប្រទេសកម្ពុជាជាមួយនឹងប្រទេសជិតខាង ដូចជាករណីជាមួយប្រទេសថៃជាដើម ដែលទាមទារឱ្យអ្នកបច្ចេកទេសព្រំដែន នៃប្រទេសភូមិផងរបងជាមួយគ្នា ត្រូវធ្វើការងារលម្អិតឱ្យបានស៊ីជម្រៅ និងច្បាស់លាស់បន្ថែមទៀត ដើម្បីឈានទៅកំណត់ព្រំដែនមួយដ៏ច្បាស់លាស់ និងអាចទទួលយកបានពីសំណាក់ប្រទេសទាំងពីរ។

លោកបណ្ឌិតបានបន្តថា នៅក្នុងកិច្ចការងារព្រំដែននេះ មានភាពស្មុគស្មាញ និងត្រូវការការចរចា និងសម្របសម្រួលគ្នាឱ្យបានជិតស្និទ្ធ និងប្រកបដោយការគិតគូរពិចារណាឱ្យបានគ្រប់ជ្រុងជ្រោយបំផុត ហើយភាគីប្រទេសជិតខាងមិនអាចទាត់ចោលនូវការធ្វើកិច្ចការរួមគ្នាប្រកបដោយមិត្តភាព និងធ្វើកិច្ចសហប្រតិបត្តិការរួមគ្នាឱ្យស៊ីជម្រៅ និងមានការយោគយល់គ្នាខ្ពស់បំផុត ដើម្បីសម្រេចបាននូវគោលដៅនៃការកែប្រែតំបន់ព្រំដែន ក្លាយទៅជាព្រំដែនមិត្តភាព សន្តិភាព និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការល្អនៅគ្រប់វិស័យទាំងអស់។ បន្ថែមពីនេះ ប្រសិនបើបញ្ហាព្រំដែន មិនត្រូវបានដោះស្រាយឱ្យបានរួចរាល់ចប់សព្វគ្រប់នោះទេ ភាគីទាំងពីរសុទ្ធសឹងតែមិនអាចទាញយកផលប្រយោជន៍ និងអាស្រ័យផលទៅលើធនធាន​ដែលមាននៅក្នុងតំបន់ពុំទាន់ដាច់ស្រេចនេះនោះឡើយ។ ហេតុនេះហើយ ប្រទេសទាំងពីរ កម្ពុជា-ថៃ ត្រូវការចូលរួមធ្វើការងារជាមួយគ្នានៅគ្រប់កាលៈទេសៈ ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ចប់បញ្ហាដែលពុំទាន់មានការឯកភាពគ្នានៅលើតំបន់ព្រំដែននេះ។

ពិតប្រាកដណាស់ គេពុំអាចលើកព្រំដែនកម្ពុជាចេញពីប្រទេសជិតខាងណាមួយនោះឡើយ ហើយប្រទេសជិតខាងកម្ពុជា ក៏ពុំអាចលើកព្រំដែនចេញផុតពីប្រទេសកម្ពុជាដូចគ្នាដែរ។ ហេតុនេះហើយ អ្នកនយោបាយនៃប្រទេសទាំងពីរ បើទោះបីជាមាននិន្នាការ និងទស្សនៈមិនស្របគ្នាទៅនឹងរដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសទាំងពីរក្ដី ក៏គប្បីគួរតែពិចារណាឱ្យបានគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ ទៅលើហេតុផលដូចបានរៀបរាប់ខាង​លើ។ គេមិនអាចទាមទារទៅតាមអារម្មណ៍ប្រាថ្នាចង់បាន ឬការស្រមើលស្រមៃរបស់ខ្លួននោះឡើយ ព្រោះនៅក្នុងទំនាក់ទំនងរវាងរដ្ឋនិងរដ្ឋ និងការកំណត់ព្រំដែនសីមារវាងប្រទេសនីមួយៗ ត្រូវផ្អែកទៅលើច្បាប់ និងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្តិដែលមានតម្លៃជាសាកល។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ការទាមទារឬដុតរោលបញ្ហាទាំង​ឡាយរបស់អ្នកនយោបាយមួយក្រុមតូចនៃប្រទេសទាំងពីរ មិនគួរធ្វើឱ្យទៅហួសឆ្ងាយពីទិដ្ឋភាពច្បាប់អន្តរជាតិ ទិដ្ឋភាពនយោបាយ និងគោលការណ៍ព្រំដែនមិនកែប្រែបន្សល់ដោយអាណានិគម (Uti Possidetis) នោះឡើយ។

ជាមួយគ្នានេះដែរ អ្នកនយោបាយគួរតែសិក្សា និងពិនិត្យពិចារណាឱ្យបានល្អិតល្អន់បន្ថែមទៀត ទៅលើភាពសុក្រឹត្យនិងជាក់លាក់នៃឯកសារដែលខ្លួនយកមកធ្វើជាអំណះអំណាង ឬយកធ្វើជាមូលដ្ឋាននៅក្នុងការត្រិះរិះពិចារណាទៅលើបញ្ហាទាំងឡាយដែលពាក់ព័ន្ធនឹងផលប្រយោជន៍ប្រទេសជាតិ ព្រោះអ្នកនយោបាយមិនត្រូវបំពេញមុខងារនយោបាយរបស់ខ្លួន ដោយខ្វះខាតការពិចារណាគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ ឬមាន​ភាពចន្លោះប្រហោងដោយប្រការណាមួយនោះឡើយ ព្រោះការណ៍នេះ អាចនឹងបណ្ដាលឱ្យបាត់​បង់​ឬខូចខាតនូវឧត្ដមប្រយោជន៍ជាតិនៅក្នុងជ្រុងណាមួយជាក់ជាពុំខានឡើយ។

បន្ថែមពីលើនេះ រាជរដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសទាំងពីរគប្បីបន្តរក្សានូវគោលជំហរគោរពនិងអនុវត្តច្បាប់​និងគោលការណ៍អន្តរជាតិជាធរមាន ដែលមានចែងនៅក្នុងធម្មនុញ្ញអង្គការសហប្រជាជាតិ និងនៅក្នុខលិខិតបទដ្ឋានអន្តរជាតិពាក់ព័ន្ធនានា។ រដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសទាំងពីរ ក៏គួរតែបន្តការគោរពគ្នានៅក្នុងភាពជាអ្នកជិតខាងល្អ បង្ហាញឱ្យឃើញនូវឆន្ទៈឱ្យតម្លៃគ្នាទៅវិញទៅមកទាំងក្នុងក្របខ័ណ្ឌសមាជិកអង្គការសហប្រជាជាតិ និងទាំងក្នុងក្របខ័ណ្ឌសាមជិកអាស៊ាន។ ជាមួយគ្នានេះដែរ រដ្ឋាភិបាលទាំងពីរ ត្រូវបង្ហាញនូវរូបភាពនៃការថែរក្សាចំណងមិត្តភាពនិងកិច្ចសហប្រតិ​បត្តិការល្អជាមួយគ្នា តាមរយៈការបន្តឆន្ទៈដោះស្រាយបញ្ហាដោយសន្តិវិធី និងការជជែកចរចាគ្នាដោយប្រកបដោយភាពស្មើមុខមាត់នៅក្នុងករណីនេះ ចៀសវាងការសម្រេចចិត្តដោយ​ឯកតោភាគី ដោយទាត់ចោលភាគីម្ខាងទៀតនោះឡើយ។ ហេតុនេះហើយ កម្ពុជានិងថៃ ត្រូវតែរក្សាគោលការណ៍ទំនាក់ទំនងគោរពគ្នាទៅវិញទៅមក ការផ្ដល់តម្លៃលើគោលការណ៍ជាអន្តរជាតិ និងបន្តរក្សាភាពជាអ្នកជិតខាងល្អនឹងគ្នាបន្តទៅទៀត។

ជារួម រដ្ឋាភិបាលទាំងពីរត្រូវតែដោះស្រាយបញ្ហាអធិបតេយ្យភាពនេះដោយ៖

១- ឈរលើមូលដ្ឋានគោរពគ្នាទៅវិញទៅមក និងដោយផ្អែកលើលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្តិដែលបានធ្វើឡើងនៅក្នុងសម័យអាណានិគមបារាំង ដែលបានចុះសន្ធិសញ្ញា-សៀម និងសម័យកាលក្រោយៗមកទៀត

២- រក្សាយន្តការពាក់ព័ន្ធដែលមេដឹកនាំប្រទេសទាំងពីរបានដាក់ចេញកន្លងមក

៣- ខិតខំរិះរកការចរចានិងបន្តការសម្របសម្រួលលើចំណុចខ្វែងគំនិតគ្នា ដើម្បីធានាថាបានគោរពផលប្រយោជន៍ទៅវិញទៅមកនៃប្រទេសទាំងពីរ កម្ពុជា-ថៃ។

សាធារណជន ក៏ដូចជាអ្នកនយោបាយក៏តោងជ្រាបផងដែរថា ការចរចាដោះស្រាយទំនាស់ព្រំដែនរវាង រដ្ឋនិងរដ្ឋ មិនអាចចង់បានលឿនរហ័ស ឬចង់បានចំណេញតែម្ខាងៗបាននោះទេ ពោលគឺបើទោះជាយឺត ក៏ប៉ុន្តែត្រូវធានាថាមិនខាតបង់អធិបតេយ្យខាងណាមួយបានឡើយ៕

RAC Media | លឹម សុវណ្ណរិទ្ធ

  ថ្ងៃសៅរ៍, 23 វិច្ឆិកា 2024 ម៉ោង 08:48 PM

បញ្ហាគ្រឿងស្រវឹង៖ ដល់ពេលដែលកម្ពុជាត្រូវគិតគូរផលប្រយោជន៍ទាំងនៅក្នុងទិដ្ឋភាពសង្គម សេដ្ឋកិច្ច និងសុខុមាលភាពប្រជាពលរដ្ឋហើយ

បន្ទាប់ពីរាជរដ្ឋាភិបាលបានសម្រេចផ្អាកការផ្ដល់អាជ្ញាបណ្ណថ្មីទៅដល់ក្រុមហ៊ុនដែលមានបំណងផលិតស្រាបៀរផ្គត់ផ្គង់ទីផ្សារនៅក្នុងស្រុក លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ អ្នកវិភាគសង្គមបានលើកឡើងថា កម្ពុជាគួរតែដល់ពេលដែលកម្ពុជាត្រូវចាប់ផ្ដើមត្រួតពិនិត្យទៅលើការទទួលទានស្រា និងស្រាបៀរដែលមានលក្ខណៈសេរី បើកចំហរទូលំទូលាយខ្លាំងដូចបច្ចុប្បន្ននេះហើយ ខណៈដែលការផលិត ផ្សព្វផ្សាយ និងទទួលទានគ្រឿងស្រវឹង ហាក់មិនទាន់មានការរឹតត្បិតឬហាមប្រាមកម្រិតនៃការទទួលនោះឡើយ។ លោកបណ្ឌិតបានគូសបញ្ជាក់ថា កន្លងមក យោងតាមការកំណត់ចំណាត់ថ្នាក់ដោយស្ថាប័នមិនមែនរដ្ឋាភិបាលនៅឯបរទេស ប្រទេសកម្ពុជា បានក្លាយទៅជាប្រទេសមានប្រជាជនទទួលទានគ្រឿងស្រវឹង ដ៏ច្រើនមួយ ដែលការណ៍នេះពុំបានបង្ហាញនូវរូបភាពជាវិជ្ជមានសម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា នៅលើឆាកអន្តរជាតិនោះឡើយ។

បន្ថែមពីនេះ ការបណ្ដែតបណ្ដោយឱ្យពលរដ្ឋទទួលគ្រឿងស្រវឹងដោយសេរី ដោយគ្មានរឹតត្បិតឬហាមប្រាមឱ្យបានតឹងរ៉ឹង ពិតជាបង្កផលប៉ះពាល់យ៉ាងខ្លាំងដល់សណ្ដាប់ធ្នាប់ និងសុខុមាលភាពសាធារណៈ ពិសេសចំពោះបុគ្គលជាអ្នកសេពគ្រឿងស្រវឹងដោយផ្ទាល់។ លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ អះអាងថា ការសម្រេចលែងផ្ដល់អាជ្ញាបណ្ណថ្មីបន្ថែមដល់ក្រុមហ៊ុនផលិតស្រាបៀរដែលផលិតសម្រាប់ផ្គត់ផ្គង់នៅក្នុងស្រុកនេះ គឺជាការសម្រេចចិត្តដែលធ្វើឡើងចំពេលវេលាដ៏ស័ក្តិសម ខណៈបច្ចុប្បន្ន កម្ពុជាមានក្រុមហ៊ុនផលិតស្រាបៀរនៅក្នុងស្រុកចំនួន៧ រួចទៅហើយ។

លោកបណ្ឌិតបានមានប្រសាសន៍គូសបញ្ជាក់ថា នៅក្នុងទិដ្ឋភាពសង្គម ប្រជាជនមួយចំនួនមាននិន្នាការប្រើប្រាស់គ្រឿងស្រវឹងក្នុងកម្រិតខ្ពស់ខ្លាំង ដោយមានការឈូឆរនិងទោរទន់ទៅរកការទទួលគ្រឿងស្រវឹងតាមគ្នាជាបន្តបន្ទាប់ ក្នុងពេលដែលយុវជនវ័យក្មេងពុំទាន់គ្រប់អាយុ ក៏ត្រូវបានគេមើលឃើញថា ចាប់ផ្ដើមមានទំនោរឆាប់ទទួលទានគ្រឿងស្រវឹងទាំងខ្លួនមិនទាន់គ្រប់អាយុ ដោយពួកគេត្រូវបានទាក់ទាញដោយមិត្តភ័ក្តិ ឬគូកនរបស់ខ្លួន ដែលមានខ្លះមាននិន្នាការទទួលគ្រឿងស្រវឹងដោយសារចង់បានរង្វាន់ ឬដោយសារតែសារផ្សព្វផ្សាយផ្សេងៗពីសំណាក់ឧស្សាហកម្មគ្រឿងស្រវឹង ដែលទាក់ទាញអ្នកប្រើប្រាស់ឱ្យមានបំណងសេពគ្រឿងស្រវឹងជាដើម។ ត្រង់ចំណុចនេះ លោកបណ្ឌិតបានចោទជាសំណួរអំពីគុណភាពនៃផលិតផលគ្រឿងស្រវឹង ដែលមានស្រាបៀរខ្លះបានទាក់ទាញអ្នកទទួលទាន តាមរយៈការបញ្ចុះថ្លៃ ឬតាមរយៈការលក់ដោយមានការផ្ដល់ជូនបន្ថែមផ្សេងៗជាដើម។

លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ បានគូសបញ្ជាក់អំពីផលប៉ះពាល់នៃគ្រឿងស្រវឹងចំពោះអ្នកទទួលទាន ដូចជាការកើតជំងឺក្រិនថ្លើម ជំងឺក្រពះ-ពោះវៀន ការដុះក្បាល ឬបញ្ហាសុខភាពផ្សេងៗជាច្រើនទៀត ដែលបណ្ដាលមកពីការទទួលទានគ្រឿងស្រវឹងលើសកម្រិត។ ចំពោះសារដែលលើកឡើងរបស់សម្ដេចធិបតីនាយករដ្ឋមន្ត្រ លោកបណ្ឌិត បានអះអាងថា នេះគឺជាសម្លេងជួងដាស់ស្មារតីរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ឱ្យគិតពិចារណាអំពីផលប៉ះពាល់បណ្ដាលមកពីការទទួលគ្រឿងស្រវឹង។ ទោះជាយ៉ាងណា បើតាមលោកបណ្ឌិត បញ្ហានេះទាមទារឱ្យមានការចូលរួមពីមនុស្សជាទូទៅ រាប់ចាប់តាំងពីថ្នាក់ដឹកនាំ ក្រសួងស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ និងប្រជាពលរដ្ឋគ្រប់រូប ក៏ដូចជាការចូលរួមពីគ្រប់មជ្ឈដ្ឋាន រាប់ទាំងក្នុងវិស័យអប់រំ បរិស្ថានអប់រំ និងសមាជិកនៅក្នុងក្រុមគ្រួសារនីមួយៗ ត្រូវចូលរួមអប់រំណែនាំ និងជំរុញឱ្យអ្នកសេពគ្រឿងស្រវឹង ត្រូវកាត់បន្ថយការប្រើប្រាស់គ្រឿងស្រវឹងលើសកម្រិតដូចបច្ចុប្ប​ន្ន។

លោកបណ្ឌិតបានបន្ថែមទៀតថា បើទោះបីជានៅក្នុងទិដ្ឋភាពសេដ្ឋកិច្ច ឧស្សាហកម្មគ្រឿងស្រវឹង ពិតជាបានចូលរួមនៅក្នុងកំណើនសេដ្ឋកិច្ចជាតិតាមរយៈការបង់ពន្ធចូលរដ្ឋក៏ដោយក្ដី ប៉ុន្តែប្រសិនបើសេដ្ឋកិច្ចប្រទេសជាតិមួយ រំពឹងខ្លាំងពេកទៅលើពន្ធទទួលបានពីឧស្សាហកម្មផលិតគ្រឿងស្រវឹង នោះសុខភាពប្រជាជនប្រទេសនោះ នឹងប្រឈមហានិភ័យខ្ពស់ ក៏ដូចជាបញ្ហាសង្គមផ្សេងៗ ប្រឈមនឹងកង្វះធនធានមនុស្សប្រកបដោយគុណភាពនិងសុខភាពល្អ ព្រោះទាំងបង្កការខាតបង់ដល់វិស័យសុខុមាលភាពសាធារណៈថែមទៀតផង ព្រោះរដ្ឋត្រូវរ៉ាប់រងទៅលើការចំណាយនិងព្យាបាលប្រជាពលរដ្ឋ ដែលធ្លាក់ខ្លួនឈឺដោយសារតែការទទួលទាន់គ្រឿងស្រវឹងក្នុងចំនួនច្រើន។ ត្រង់ចំណុចនេះ លោកបណ្ឌិតបានបកស្រាយថា ប្រសិនបើកម្ពុជាតម្លើងពន្ធលើផលិតផលគ្រឿងស្រវឹងដើម្បីបង្កើតថ្លៃលក់គ្រឿងស្រវឹង ក្នុងគោលបំណងជំរុញកាត់បន្ថយនិន្នាការទទួលគ្រឿងស្រវឹងរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ គឺជារឿងដ៏ប្រសើរមួយ ព្រោះគេនឹងអាចធានាសុខុមាលភាពរបស់ប្រជាជនបានកាន់តែប្រសើរ និងកាត់បន្ថយបន្ទុយចំណាយថវិកាជាតិថែមទៀតផង។ លោកបណ្ឌិតបន្តថា ការកាត់បន្ថយបាននូវការទទួលគ្រឿងស្រវឹងច្រើនលើសកម្រិត ក៏ធានាបានថា ប្រទេសមួយនឹងមានធនធានមនុស្សប្រកបដោយថាមពល ចំណេះដឹង កម្លាំងពលំ និងមានជំនាញកាន់តែប្រសើរឡើងបន្ថែមទៀត។

បន្ថែមពីនេះ នៅក្នុងទិដ្ឋភាពច្បាប់ កម្ពុជាគួរតែចាប់ផ្ដើមជំរុញការតាក់តែងច្បាប់និងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្តិនានា ដើម្បីធានាការពារសុខុមាលភាពប្រជាជន តាមរយៈការចាត់វិធានការបង្ការការទិញ-លក់ និងទទួលទានគ្រឿងស្រវឹងដោយយុវជនវ័យក្មេង ដែលពុំទាន់គ្រប់អាយុ ការទទួលទានគ្រឿងស្រវឹងហួសកម្រិត និងការកំណត់ពេលវេលាដែលត្រូវដាក់លក់គ្រឿងស្រវឹងជាដើម។ ជាការពិតណាស់ គេមិនអាចហាមឃាត់ ឬបិទមិនឱ្យមានការលក់ដូរ ឬទទួលទានគ្រឿងស្រវឹងនោះទេ ព្រោះអ្នកទទួលទានគ្រឿងស្រវឹងមិនមែនមានតែប្រជាជនកម្ពុជាប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែជនបរទេសដែលចូលមកក្នុងប្រទេសកម្ពុជាទាំងជាភ្ញៀវទេសចរ ឬអ្នកវិនិយោគ ក៏មានតម្រូវការទទួលទានគ្រឿងស្រវឹងនៅក្នុងឱកាសនានាផងដែរ។ បើទោះបីជាយ៉ាងនេះក្ដី រាជរដ្ឋាភិបាលត្រូវតែផ្ដោតជាសំខាន់ទៅលើការគាំពារ និងបង្ការហានិភ័យផ្នែកសុខុមាលភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋខ្លួនជាចាំបាច់។

ទោះជាយ៉ាងណា ឆន្ទៈនិងការសម្រេចចិត្តខាងនយោបាយគឺជារឿងសំខាន់ ដើម្បីឱ្យការគិតគូរពិចារណាអំពីការអភិវឌ្ឍសង្គមនិងសេដ្ឋកិច្ច ដូចដែលបានរៀបរាប់ខាងលើនេះ អាចសម្រេចទៅបានដោយភាពជោគជ័យ៕

RAC Media | លឹម សុវណ្ណរិទ្ធ

  ថ្ងៃសុក្រ, 22 វិច្ឆិកា 2024 ម៉ោង 03:55 PM

ទំនាក់ទំនងកម្ពុជា-វៀតណាម៖ ទំនាក់ទំនងដែលផ្អែកលើកត្តាប្រវត្តិសាស្ត្រ ភូមិសាស្ត្រ ប្រជាសាស្ត្រ និងសេដ្ឋកិច្ច ដែលគប្បីត្រូវយកចិត្តទុកដាក់បន្ត

ចុះផ្សាយ៖ ២៩ ឧសភា ២០២៤  - ចុះផ្សាយឡើងវិញ ២២ វិច្ឆិកា ២០២៤

ដោយ៖ លឹម សុវណ្ណរិទ្ធ

ទំនាក់ទំនងការទូតរវាងប្រទេសកម្ពុជា និងប្រទេសវៀតណាម គឺជាទំនាក់ទំនងដ៏​ចាំបាច់ក្នុងនាមជាមិត្តល្អ និងជាអ្នកជិតខាងល្អ ដែលថ្នាក់ដឹកនាំប្រទេសទាំងពីរ ពិសេស​ថ្នាក់ដឹកនាំកម្ពុជាក្នុងសម័យរាជាណាចក្រទីពីរ បានខិតខំថែរក្សានិងជំរុញជាបន្តបន្ទាប់​រហូតមកដល់​បច្ចុប្បន្ន។ ក្រៅតែពីឆន្ទៈនៃថ្នាក់ដឹកនាំនយោបាយប្រទេសទាំងពីរ បច្ច័យដ៏​សំខាន់​ផ្សេង​ទៀត ដែល​នាំ​ឱ្យប្រទេសទាំងពីរមានទំនាក់ទំនងជាមិត្តភាពដូចបច្ចុប្បន្ន គឺផ្អែក​ទៅលើ​កត្តាប្រវត្តិសាស្ត្រ ភូមិ​សាស្ត្រ ប្រជាសាស្ត្រ និងទំនាក់ទំនងសេដ្ឋកិច្ច​នៃប្រទេស​ជិត​ខាងទាំង​ពីរ។

ចំពោះកត្តាប្រវត្តិសាស្ត្រដែលជំរុញទំនាក់ទំនងកម្ពុជា-វៀតណាម គេអាចវាយតម្លៃ​ ដោយពុំចាំបាច់សម្លឹងមើលទៅប្រវត្តិសាស្ត្រយូរលង់នោះទេ ពោល​គឺ​បើគេសម្លឹងមើល​ត្រឹម​ប្រវត្តិសាស្ត្រ ដែលទើបកន្លងទៅមិនដល់៧ទសវត្សរ៍ផងនោះ បាន​បង្ហាញអំពីស្មារតី​ជា​អ្នក​ជិត​ខាង​​ឈឺ​ឆ្អាលគ្នាទៅវិញទៅមករវាងប្រទេសទាំងពីរ។ ជា​សក្ខីភាពប្រវត្តិសាស្ត្រ ប្រទេសកម្ពុជា បានចូលរួមចំណែកយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការជួយជំរុញសម្រេចបានការ​បង្រួប​បង្រួម​ប្រទេសវៀតណាមទាំងពីរ ដែលត្រូវពុះចែកគ្នាដោយសារមនោគម​វិជ្ជា ដោយ​វៀតណាម​ភាគខាងជើងដឹកនាំដោយរដ្ឋាភិបាលសង្គមនិយម និងមានសហភាព​សូវៀត​និងចិនជា​ខ្នង​បង្អែក ចំណែកវៀតណាមខាងត្បូង ​ដឹកនាំដោយ​រដ្ឋាភិបាល​មូលធននិយម និងមាន​សហរដ្ឋ​អាម៉េរិកជាអ្នកគាំទ្រ។ នៅពេលនោះ កម្ពុជាបានផ្ដល់​មធ្យោបាយសម្រាប់​ការដឹកជញ្ជូន​អាវុធ​​យុទ្ធ​ភណ្ឌ ស្បៀងអាហារ និងថវិកា តាមរយៈកំពង់ផែ​ក្រុងព្រះសីហនុ​និងផ្លូវលំហូ​ជីមិញ។ តាមរយៈការចូលខ្លួនពាក់ព័ន្ធនៅក្នុងសង្គ្រាមឥណ្ឌូចិន​លើកទី២នោះ ប្រទេសនិង​ប្រជាជន​កម្ពុជា បានទទួលរងគ្រោះដោយសារតែការទម្លាក់គ្រាប់​បែកពី​សំណាក់សហរដ្ឋ​អាម៉េរិក និង​ការ​ធ្វើអន្តរាគមន៍យោធាពីសំណាក់កងទ័ពអាម៉េរិកនិង​វៀតណាមខាងត្បូង​មកលើទឹកដីកម្ពុជា ដែលជាហេតុនាំឱ្យ​ភ្លើង​សង្គ្រាមឥណ្ឌូចិនលើកទីពីរ​បានឆាបឆេះនិងរាលដាលពេញផ្ទៃ​ប្រទេសកម្ពុជា។ ជាលទ្ធផល នៅថ្ងៃទី៣០ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ វៀតណាមខាងជើងបានឈាន​ទៅសម្រេចបាននូវបេសកកម្ម​បង្រួបបង្រួម​ប្រទេស​របស់​ខ្លួនដោយជោគជ័យ ប៉ុន្តែ​សម្រាប់​ប្រជាជនខ្មែរវិញ ត្រូវទទួលរង​នូវវិនាស​កម្មថ្មីមួយទៀតបន្ទាប់ពីសង្គ្រាមនោះគឺ ការកាប់សម្លាប់​យ៉ាងរង្គាលនៅក្នុងរបប​កម្ពុជា​ប្រជាធិបតេយ្យ ដឹកនាំដោយ ប៉ុល ពត និង​បក្ខពួក ក្រោយថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥។ ទោះជាយ៉ាងណា របបកម្ពុជា​ប្រជាធិប​តេយ្យ ដែលដឹកនាំប្រទេស​ដោយផ្ដោត​លើការបោស​សម្អាតផ្ទៃក្នុងបក្សដើម្បីរក្សាអំណាច និងបានបង្កអរិភាពជាមួយ​ប្រទេសវៀត​ណាម ដែល​ជាប្រទេសជិត​ខាងនិងធ្លាប់រួមគ្នា​ប្រយុទ្ធប្រឆាំង​នឹងសហរដ្ឋ​អាម៉េរិកនិង​សម្ព័ន្ធ​មិត្តនោះ ត្រូវ​បានផ្ដួលរំលំដោយចលនាតស៊ូ​ខ្មែរគឺ រណសិរ្ស​សាមគ្គីសង្គ្រោះ​ជាតិកម្ពុជា(រណសិរ្ស២ធ្នូ) ដោយមានការជួយគាំទ្រពីកងទ័ពស្ម័គ្រ​ចិត្តវៀតណាម នៅថ្ងៃទី​៧ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩។ នេះគឺជាសក្ខីភាពប្រវត្តិសាស្ត្របង្ហាញពីការឈឺ​ឆ្អាលគ្នាទៅ​វិញទៅមក និងជាទំនាក់ទំនង​ដែលស្ថានការណ៍វិវត្តនយោបាយនៃប្រទេសជិតខាងទាំងពីរ បានជះ​ឥទ្ធិពល​ដល់គ្នា​ទៅវិញ​ទៅមក។

សម្រាប់កត្តាភូមិសាស្ត្រ ប្រទេសកម្ពុជានិងវៀតណាម ជាប្រទេសជាប់ខាងគ្នា ដែល​មានព្រំដែន ១ ២៧០គីឡូម៉ែត្រ (ដែលមានទីតាំងខ្លះ នៅពុំទាន់ដោះស្រាយនិងឈានដល់​ការ​ឯកភាពបោះបង្គោលព្រំដែនបញ្ចប់នៅ​ឡើយ) និងសុទ្ធសឹងជាប្រទេសដែលត្រូវបាន​ទន្លេ​មេគង្គហូរឆ្លងកាត់ដូចគ្នា (ដោយ​​កម្ពុជា​ជាប្រទេសស្ថិតនៅខ្សែទឹកខាងលើ) ព្រមទាំងជា​ប្រទេស​ដែលស្ថិតនៅក្នុងភូមិភាគតំបន់​អាស៊ីអាគ្នេយ៍ (ហើយដោយសុទ្ធសឹងតែជាសមាជិក​សមាគម​អាស៊ាន​ដូចគ្នា)។ ថ្វីត្បិតតែកម្ពុជាមិនមានព្រំដែនជាប់វៀតណាម ពីភាគខាងត្បូង​រហូតដល់ភាគខាងជើងវៀតណាមក៏ពិតមែន ប៉ុន្តែព្រំដែននៃប្រទេសទាំងពីរក៏បានលាត​សន្ធឹងពីភាគខាងត្បូងវៀតណាម ដែលជាដែនដីសណ្ដ​ទន្លេ​មេគង្គ (អតីតទីក្រុងព្រៃនគរ ឬហៅថាដែនដីកូសាំងស៊ីន ក្នុងសម័យអាណានិគម​និយម​បារាំង) រហូតដល់ភាគកណ្ដាល​នៃ​ប្រទេសវៀត​ណាមផងដែរ។ កត្តាភូមិសាស្ត្រ​នេះ ក៏ជាចំណុចសំខាន់មួយទៀត ដែល​ប្រទេសទាំងពីរត្រូវតែបន្តពង្រឹងទំនាក់ទំនងល្អ​ដែលកំពុងតែស្ថិតជាអត្ថិភាពស្រាប់ ដើម្បី​ទប់ស្កាត់បញ្ហាផ្សេងៗដែលអាចកើតមាន និង​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​ដោយឆ្លងកាត់​តាមព្រំដែននៃ​ប្រទេសទាំងពីរ។ ជាក់ស្ដែង ដូចជាករណីជួញដូរអាវុធខុសច្បាប់ គ្រឿង​ញៀន ឧក្រិដ្ឋកម្ម​ឆ្លង​ដែន ក៏ដូចជា​ករណី​កន្លងទៅ ដែលជនជាតិដើមភាគតិចខុសច្បាប់របស់វៀតណាមបាន​ព្យាយាមធ្វើ​ដំណើរទៅកាន់ប្រទេសទីបី ដោយឆ្លងកាត់ព្រំដែនជាមួយកម្ពុជាជាដើម ដែល​ចំណុចទាំង​អស់នេះទាមទារឱ្យមានការគាំទ្រ និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការជិតស្និទ្ធ​រវាងអាជ្ញាធរ​នៃប្រទេស​ទាំងពីរ ដើម្បីទប់ស្កាត់បាតុភូតអវិជ្ជមានទាំងឡាយ ដែលអាចជះឥទ្ធិពលដល់​បញ្ហា​សន្តិសុខ សេដ្ឋកិច្ច និងស្ថានភាពនយោបាយនៃប្រទេសទាំងពីរ។

ចំណែកឯកត្តាប្រជាសាស្ត្រ ដែលជាបច្ច័យសំខាន់មួយទៀត នៅក្នុងការជំរុញ​ទំនាក់​ទំនងល្អរវាងប្រទេសទាំងពីរ កម្ពុជា-វៀតណាម ផងដែរនោះគឺ នៅតំបន់ដីសណ្ដទន្លេ​មេគង្គ (អតីតទីក្រុងព្រៃនគរ) ដែលបច្ចុប្បន្នស្ថិតនៅភាគខាងត្បូងប្រទេសវៀតណាម មានប្រជាជន​ខ្មែរ​​កម្ពុជាក្រោមរាប់លាននាក់ ដែលកំពុងមានអត្ថិភាពបន្តពីដូនតារបស់ខ្លួនយូរលង់​ណាស់មក​ហើយ កំពុង​រស់​នៅនិងប្រកប​មុខរបររកស៊ីចិញ្ចឹមជីវិត ជាមួយនឹងការបន្តថែរក្សា​ប្រពៃណី វប្បធម៌ និងជំនឿ​សាសនា ពិសេសព្រះពុទ្ធសាសនាថេរវាទរហូតមកដល់​ពេល​បច្ចុប្បន្ន។ នៅ​ត្រង់មាត្រា ៣៣ វាក្យខណ្ឌទី២ នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា បានចែងថា “ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ​ដែលកំពុង​រស់នៅ​ឯបរទេសត្រូវបានរដ្ឋគាំពារ ។” ហេតុនេះ​ហើយ នៅគ្រប់​កាលៈទេសៈទាំងអស់ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមានភាពចាំបាច់នៅក្នុងការថែ​រក្សានិង​ពង្រឹងទំនាក់ទំនងល្អ​ជាមួយនឹងប្រទេសវៀតណាមជាមិត្តនិងជាអ្នកជិតខាង ដើម្បី​ជំរុញឱ្យ​រដ្ឋាភិបាលវៀត​ណាម ផ្ដល់ការយកចិត្តទុកដាក់ និង​បង្កភាពងាយស្រួលដល់ជីវ​ភាព​រស់នៅ ការប្រកបមុខរបរ ​ការគោរពប្រពៃណី ទំនៀមទម្លាប់ និងការបន្តថែរក្សាវប្បធម៌​រប​ស់បងប្អូនខ្មែរកម្ពុជាក្រោមទាំង​នោះ។ ក្នុងន័យដូចគ្នានេះដែរ កត្តាប្រជាសាស្ត្រ​ក៏ជាកត្តា​ចាំបាច់មួយដែលថ្នាក់ដឹកនាំវៀត​ណាម ត្រូវបន្តរក្សានិងជំរុញទំនាក់ទំនងល្អជាប្រពៃណី​ជាមួយប្រទេសកម្ពុជាផងដែរ ខណៈ​ដែលប្រជាជនវៀតណាមជាច្រើនសន្ធឹក ដែលជាជន​អន្តោប្រវេសន៍ និងទេសន្តោប្រវេសន៍​កំពុងរស់នៅនិងបំពេញការងារនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា តាមរយៈការចំណាកស្រុក ឬបម្លាស់​ទីលំនៅតាំងពី​ក្នុង​អតីតកាលនិងបច្ចុប្បន្ន។ ក្នុងន័យ​នេះ ថ្នាក់ដឹកនាំវៀតណាមស្ទើរតែគ្រប់​លំដាប់ថ្នាក់ ពិសេសថ្នាក់ដឹកនាំវៀតណាម​ដែលបាន​បំពេញទស្សនកិច្ចមកកាន់​ប្រទេសកម្ពុជា តែងតែបានសំណូមពរដល់រាជរដ្ឋាភិបាល​កម្ពុជា ឱ្យបន្តការយកចិត្តទុកដាក់ ក៏ដូចជាបង្កភាពងាយស្រួលដល់ជនជាតិវៀតណាម ដែលកំពុង​រស់នៅនិងបំពេញការងារ​នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ស្របពេលដែលការគាំពារ និង​យកចិត្តទុក​ដាក់ចំពោះជនបរទេស​នៅកម្ពុជា ​ត្រូវបានរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាធ្វើឡើងជាទូទៅដោយមិន​ចំពោះ ពិសេស​ជនបរទេសដែលកំពុងស្នាក់នៅ ធ្វើដំណើរ ឬបំពេញការងារនិងវិនិយោគ​នៅក្នុង​ប្រទេសដោយស្របតាមច្បាប់ជាធរមានរបស់​កម្ពុជា។ ការយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះ​ពលរដ្ឋ​របស់​ខ្លួននៅឯបរទេស គឺជាកាតព្វកិច្ចរបស់​រដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសនីមួយៗ ហើយការ​ជំរុញ​ទំនាក់ទំនងនិងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការក្នុងភាព​ជាដៃគូល្អជាមួយបណ្ដាប្រទេស ដែល​ពលរដ្ឋ​ខ្លួនរស់នៅ គឺជាផ្នែកមួយនៃកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងគាំពារនិងគាំទ្រពលរដ្ឋទាំងនោះ ព្រោះ​នៅពេល​ដែលទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសនិងប្រទេសធ្លាក់​ចុះ ឬ​ល្អក់​កករនឹងគ្នា ការយក​ចិត្ត​ទុកដាក់​របស់រដ្ឋាភិបាលប្រទេសជាម្ចាស់ផ្ទះចំពោះពល​រដ្ឋភាគីម្ខាងទៀត ​ក៏នឹងអាច​មានកម្រិតទាបផង​ដែរ។ ហេតុនេះហើយ ស្ថាន​ទូតនៃប្រទេស​នីមួយៗ ត្រូវតែជាអ្នកដើរ​តួនាទី​យ៉ាងសំខាន់នៅ​ក្នុងការជំរុញទំនាក់ទំនងល្អ និងការគាំពារ​ពលរដ្ឋរបស់ខ្លួននៅឯ​បរទេស។

កត្តាដ៏សំខាន់មួយផ្សេងទៀត ដែលចូលរួមចំណែកនៅក្នុងទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេស​កម្ពុជានិងវៀត​ណាមនោះគឺ ទំនាក់ទំនងសេដ្ឋកិច្ចនិងពាណិជ្ជកម្ម​ដែលមានការកើនឡើង​ជាបន្តបន្ទាប់។ ជាក់ស្ដែង វៀតណាមបានក្លាយជាដៃគូពាណិជ្ជកម្មធំទី៣របស់កម្ពុជា នៅ​ក្នុងឆ្នាំ២០២៣ ដោយ​ការដោះដូរ​ពាណិជ្ជកម្មទ្វេភាគីរវាងកម្ពុជានិងវៀតណាម សរុប​មានទំហំរហូតដល់ ៦,៥៨​ទ្រីលាន​ដុល្លារសហរដ្ឋអាម៉េរិក ដែលក្នុងនោះ ការនាំចេញ​ពីកម្ពុជាទៅកាន់វៀត​ណាម មានទំហំ ២,៩៧​ទ្រីលានដុល្លារសហរដ្ឋអាម៉េរិក ចំណែកការនាំ​ចូលពីវៀតណាមមក​កម្ពុជា មានទំហំ ៣,៦១ ទ្រីលានដុល្លារសហរដ្ឋអាម៉េរិក។ ការ​ដោះដូរពាណិជ្ជកម្មរវាង​ប្រទេសនីមួយៗ បានក្លាយទៅជាមូលដ្ឋានយ៉ាងសំខាន់មួយ​នៅក្នុងការជំរុញទំនាក់ទំនង​រវាងប្រទេសនឹងប្រទេស តាមរយៈការបង្កើនកិច្ចសហប្រតិបត្តិ​ការ ការបំពេញតម្រូវការក្នុង​ស្រុករៀងខ្លួន ការរីកចម្រើនសេដ្ឋកិច្ច ការបង្កើតឱកាសការងារ និងការបង្កើតជម្រើសផ្សេងៗ ដើម្បីបំពេញតម្រូវ​ការប្រើ​ប្រាស់ទំនិញរបស់ប្រជាជននៅក្នុង​ប្រទេស​នីមួយៗ។ ទំនិញជាច្រើនត្រូវបានដោះដូរឆ្លងកាត់ព្រំដែន​កម្ពុជា-វៀតណាម ដោយ​ក្នុងនោះមានទាំងផលិតផលសម្រេច និងវត្ថុធាតុដើម ដែលផលិត ចិញ្ចឹម ឬដាំដុះនៅក្នុង​ប្រទេសទាំងពីរផ្ទាល់។ នៅក្នុងការដោះដូរ​ពាណិជ្ជកម្មទ្វេភាគីនេះ ទំនិញដែល​នាំចេញពី​កម្ពុជាទៅវៀតណាម សុទ្ធសឹងជាផលិតផល​វត្ថុធាតុដើម ខណៈ​ទំនិញដែលនាំចូលពី​វៀតណាមមកកម្ពុជា ភាគច្រើនគឺជាផលិតផល​សម្រេច ដែលបូក​បញ្ចូលនូវតម្លៃបន្ថែម​ស្រាប់ ដោយលំហូរផលិតផលពីវៀតណាមនេះ បានធ្វើឱ្យភាគីវៀត​ណាមទទួល​បានផល​ចំណេញយ៉ាងច្រើនលើសលុប បើប្រៀបធៀបនឹងការនាំចេញវត្ថុធាតុ​ដើមរបស់​កម្ពុជា។

គួររំឭកផងដែរថា និន្នាការប្រើប្រាស់ទំនិញវៀតណាមជំនួសទំនិញថៃនៅ​ក្នុង​ប្រទេសកម្ពុជា ​បានចាប់ផ្ដើមកើនឡើងជាបន្តបន្ទាប់គួរកត់សម្គាល់បន្ទាប់ពីព្រឹត្តិការណ៍​ឆ្នាំ​២០០៣ ដែលកាលនោះមានបាតុកម្មផ្ទុះឡើងរហូតដល់ក្លាយទៅជាកុបកម្ម ដោយផ្ដើម​ចេញពីកំហឹងជាតិនិយមរបស់ប្រជាជនកម្ពុជាមួយចំនួន ទៅលើពាក្យពេចន៍ប្រមាថ​របស់​តារាសម្ដែង​ថៃម្នាក់ ដែលព្រឹត្តិការណ៍នេះបានឈានដល់ក្លាយជាអរិភាពខាង​ការទូត និង​ធ្វើឱ្យរាំងស្ទះពាណិជ្ជកម្ម​តាមរយៈការបិទព្រំដែន និងការពហិការមិនទិញទំនិញថៃ​ថែម​ទៀតផង។

ចំណុចទាំងអស់នេះ គឺជាទិដ្ឋភាពសំខាន់ៗ និងជាបទ​ពិសោធន៍​បានកើតមានឡើង ដែលថ្នាក់ដឹកនាំប្រទេស​នីមួយៗ ពិសេសសម្រាប់ប្រទេសជាមិត្តដូចជាកម្ពុជានិងវៀតណាម គប្បី​កត់សម្គាល់ និងគិតគូរ​ពិចារណា ធ្វើយ៉ាងណាជំរុញនិងពង្រឹងទំនាក់ទំនងល្អ​ដែល​កំពុងមានស្រាប់ ព្រមទាំងទប់ស្កាត់​នូវបាតុភូតអវិជ្ជមានទាំងឡាយណា​ ដែលអាចជះ​ឥទ្ធិពលដល់ទំនាក់ទំនងជាមិត្តភាពដ៏​ល្អ និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការដ៏ចាំបាច់រវាងប្រទេស​ទាំងពីរ។

ទំនាក់ទំនងការទូតរវាងប្រទេសកម្ពុជា និងប្រទេសវៀតណាម គឺជាទំនាក់ទំនងដ៏​ចាំបាច់ក្នុងនាមជាមិត្តល្អ និងជាអ្នកជិតខាងល្អ ដែលថ្នាក់ដឹកនាំប្រទេសទាំងពីរ ពិសេស​ថ្នាក់ដឹកនាំកម្ពុជាក្នុងសម័យរាជាណាចក្រទីពីរ បានខិតខំថែរក្សានិងជំរុញជាបន្តបន្ទាប់​រហូតមកដល់​បច្ចុប្បន្ន។ ក្រៅតែពីឆន្ទៈនៃថ្នាក់ដឹកនាំនយោបាយប្រទេសទាំងពីរ បច្ច័យដ៏​សំខាន់​ផ្សេង​ទៀត ដែល​នាំ​ឱ្យប្រទេសទាំងពីរមានទំនាក់ទំនងជាមិត្តភាពដូចបច្ចុប្បន្ន គឺផ្អែក​ទៅលើ​កត្តាប្រវត្តិសាស្ត្រ ភូមិ​សាស្ត្រ ប្រជាសាស្ត្រ និងទំនាក់ទំនងសេដ្ឋកិច្ច​នៃប្រទេស​ជិត​ខាងទាំង​ពីរ។

ចំពោះកត្តាប្រវត្តិសាស្ត្រដែលជំរុញទំនាក់ទំនងកម្ពុជា-វៀតណាម គេអាចវាយតម្លៃ​ ដោយពុំចាំបាច់សម្លឹងមើលទៅប្រវត្តិសាស្ត្រយូរលង់នោះទេ ពោល​គឺ​បើគេសម្លឹងមើល​ត្រឹម​ប្រវត្តិសាស្ត្រ ដែលទើបកន្លងទៅមិនដល់៧ទសវត្សរ៍ផងនោះ បាន​បង្ហាញអំពីស្មារតី​ជា​អ្នក​ជិត​ខាង​​ឈឺ​ឆ្អាលគ្នាទៅវិញទៅមករវាងប្រទេសទាំងពីរ។ ជា​សក្ខីភាពប្រវត្តិសាស្ត្រ ប្រទេសកម្ពុជា បានចូលរួមចំណែកយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការជួយជំរុញសម្រេចបានការ​បង្រួប​បង្រួម​ប្រទេសវៀតណាមទាំងពីរ ដែលត្រូវពុះចែកគ្នាដោយសារមនោគម​វិជ្ជា ដោយ​វៀតណាម​ភាគខាងជើងដឹកនាំដោយរដ្ឋាភិបាលសង្គមនិយម និងមានសហភាព​សូវៀត​និងចិនជា​ខ្នង​បង្អែក ចំណែកវៀតណាមខាងត្បូង ​ដឹកនាំដោយ​រដ្ឋាភិបាល​មូលធននិយម និងមាន​សហរដ្ឋ​អាម៉េរិកជាអ្នកគាំទ្រ។ នៅពេលនោះ កម្ពុជាបានផ្ដល់​មធ្យោបាយសម្រាប់​ការដឹកជញ្ជូន​អាវុធ​​យុទ្ធ​ភណ្ឌ ស្បៀងអាហារ និងថវិកា តាមរយៈកំពង់ផែ​ក្រុងព្រះសីហនុ​និងផ្លូវលំហូ​ជីមិញ។ តាមរយៈការចូលខ្លួនពាក់ព័ន្ធនៅក្នុងសង្គ្រាមឥណ្ឌូចិន​លើកទី២នោះ ប្រទេសនិង​ប្រជាជន​កម្ពុជា បានទទួលរងគ្រោះដោយសារតែការទម្លាក់គ្រាប់​បែកពី​សំណាក់សហរដ្ឋ​អាម៉េរិក និង​ការ​ធ្វើអន្តរាគមន៍យោធាពីសំណាក់កងទ័ពអាម៉េរិកនិង​វៀត​ណាម​ខាងត្បូង​មកលើទឹកដីកម្ពុជា ដែលជាហេតុនាំឱ្យ​ភ្លើង​សង្គ្រាមឥណ្ឌូចិនលើកទីពីរ​បានឆាបឆេះនិងរាលដាលពេញ​ផ្ទៃ​ប្រទេសកម្ពុជា។ ជាលទ្ធផល នៅថ្ងៃទី៣០ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ វៀតណាមខាងជើងបានឈាន​ទៅសម្រេចបាននូវបេសកកម្ម​បង្រួបបង្រួម​ប្រទេស​របស់​ខ្លួនដោយជោគជ័យ ប៉ុន្តែ​សម្រាប់​ប្រជាជនខ្មែរវិញ ត្រូវទទួលរង​នូវវិនាស​កម្មថ្មីមួយទៀតបន្ទាប់ពីសង្គ្រាមនោះគឺ ការកាប់សម្លាប់​យ៉ាងរង្គាលនៅក្នុងរបប​កម្ពុជា​ប្រជាធិបតេយ្យ ដឹកនាំដោយ ប៉ុល ពត និង​បក្ខពួក ក្រោយថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥។ ទោះជាយ៉ាងណា របបកម្ពុជា​ប្រជាធិប​តេយ្យ ដែលដឹកនាំប្រទេស​ដោយផ្ដោត​លើការបោស​សម្អាតផ្ទៃក្នុងបក្សដើម្បីរក្សាអំណាច និងបានបង្កអរិភាពជាមួយ​ប្រទេសវៀត​ណាម ដែល​ជាប្រទេសជិត​ខាងនិងធ្លាប់រួមគ្នា​ប្រយុទ្ធប្រឆាំង​នឹងសហរដ្ឋ​អាម៉េរិកនិង​សម្ព័ន្ធ​មិត្តនោះ ត្រូវ​បានផ្ដួលរំលំដោយចលនាតស៊ូ​ខ្មែរគឺ រណសិរ្ស​សាមគ្គីសង្គ្រោះ​ជាតិកម្ពុជា(រណសិរ្ស២ធ្នូ) ដោយមានការជួយគាំទ្រពីកងទ័ពស្ម័គ្រ​ចិត្តវៀតណាម នៅថ្ងៃទី​៧ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩។ នេះគឺជាសក្ខីភាពប្រវត្តិសាស្ត្របង្ហាញពីការឈឺ​ឆ្អាលគ្នាទៅ​វិញទៅមក និងជាទំនាក់ទំនង​ដែលស្ថានការណ៍វិវត្តនយោបាយនៃប្រទេសជិតខាងទាំងពីរ បានជះ​ឥទ្ធិពល​ដល់គ្នា​ទៅវិញ​ទៅមក។

សម្រាប់កត្តាភូមិសាស្ត្រ ប្រទេសកម្ពុជានិងវៀតណាម ជាប្រទេសជាប់ខាងគ្នា ដែល​មានព្រំដែន ១ ២៧០គីឡូម៉ែត្រ (ដែលមានទីតាំងខ្លះ នៅពុំទាន់ដោះស្រាយនិងឈានដល់​ការ​ឯកភាពបោះបង្គោលព្រំដែនបញ្ចប់នៅ​ឡើយ) និងសុទ្ធសឹងជាប្រទេសដែលត្រូវបាន​ទន្លេ​មេគង្គហូរឆ្លងកាត់ដូចគ្នា (ដោយ​​កម្ពុជា​ជាប្រទេសស្ថិតនៅខ្សែទឹកខាងលើ) ព្រមទាំងជា​ប្រទេស​ដែលស្ថិតនៅក្នុងភូមិភាគតំបន់​អាស៊ីអាគ្នេយ៍ (ហើយដោយសុទ្ធសឹងតែជាសមាជិក​សមាគម​អាស៊ាន​ដូចគ្នា)។ ថ្វីត្បិតតែកម្ពុជាមិនមានព្រំដែនជាប់វៀតណាម ពីភាគខាងត្បូង​រហូតដល់ភាគខាងជើងវៀត​ណាម​ក៏ពិតមែន ប៉ុន្តែព្រំដែននៃប្រទេសទាំងពីរក៏បានលាត​សន្ធឹងពីភាគខាងត្បូងវៀតណាម ដែលជាដែនដីសណ្ដ​ទន្លេ​មេគង្គ (អតីតទីក្រុងព្រៃនគរ ឬហៅថាដែនដីកូសាំងស៊ីន ក្នុងសម័យអាណានិគម​និយម​បារាំង) រហូតដល់ភាគកណ្ដាល​នៃ​ប្រទេសវៀត​ណាមផងដែរ។ កត្តាភូមិសាស្ត្រ​នេះ ក៏ជាចំណុចសំខាន់មួយទៀត ដែល​ប្រទេសទាំងពីរត្រូវតែបន្តពង្រឹងទំនាក់ទំនងល្អ​ដែលកំពុងតែស្ថិតជាអត្ថិភាពស្រាប់ ដើម្បី​ទប់ស្កាត់បញ្ហាផ្សេងៗដែលអាចកើតមាន និង​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​ដោយឆ្លងកាត់​តាមព្រំដែននៃ​ប្រទេសទាំងពីរ។ ជាក់ស្ដែង ដូចជាករណីជួញដូរអាវុធខុសច្បាប់ គ្រឿង​ញៀន ឧក្រិដ្ឋកម្ម​ឆ្លង​ដែន ក៏ដូចជា​ករណី​កន្លងទៅ ដែលជនជាតិដើមភាគតិចខុសច្បាប់របស់វៀតណាមបាន​ព្យាយាម​ធ្វើ​ដំណើរទៅកាន់ប្រទេសទីបី ដោយឆ្លងកាត់ព្រំដែនជាមួយកម្ពុជាជាដើម ដែល​ចំណុចទាំង​អស់នេះទាម​ទារ​ឱ្យមានការគាំទ្រ និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការជិតស្និទ្ធ​រវាងអាជ្ញាធរ​នៃប្រទេស​ទាំងពីរ ដើម្បីទប់ស្កាត់បាតុភូតអវិជ្ជ​មានទាំងឡាយ ដែលអាចជះឥទ្ធិពលដល់​បញ្ហា​សន្តិសុខ សេដ្ឋកិច្ច និងស្ថានភាពនយោបាយនៃប្រទេសទាំងពីរ។

ចំណែកឯកត្តាប្រជាសាស្ត្រ ដែលជាបច្ច័យសំខាន់មួយទៀត នៅក្នុងការជំរុញ​ទំនាក់​ទំនងល្អរវាងប្រទេសទាំងពីរ កម្ពុជា-វៀតណាម ផងដែរនោះគឺ នៅតំបន់ដីសណ្ដទន្លេ​មេគង្គ (អតីតទីក្រុងព្រៃនគរ) ដែលបច្ចុប្បន្នស្ថិតនៅភាគខាងត្បូងប្រទេសវៀតណាម មានប្រជាជន​ខ្មែរ​​កម្ពុជាក្រោមរាប់លាននាក់ ដែលកំពុងមានអត្ថិភាពបន្តពីដូនតារបស់ខ្លួនយូរលង់​ណាស់មក​ហើយ កំពុង​រស់​នៅនិងប្រកប​មុខរបររកស៊ីចិញ្ចឹមជីវិត ជាមួយនឹងការបន្តថែរក្សា​ប្រពៃណី វប្បធម៌ និងជំនឿ​សាសនា ពិសេសព្រះពុទ្ធសាសនាថេរវាទរហូតមកដល់​ពេល​បច្ចុប្បន្ន។ នៅ​ត្រង់មាត្រា ៣៣ វាក្យខណ្ឌទី២ នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា បានចែងថា “ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ​ដែលកំពុង​រស់នៅ​ឯបរទេសត្រូវបានរដ្ឋគាំពារ ។” ហេតុនេះ​ហើយ នៅគ្រប់​កាលៈទេសៈទាំងអស់ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមានភាពចាំបាច់នៅក្នុងការថែ​រក្សានិង​ពង្រឹងទំនាក់ទំនងល្អ​ជាមួយនឹងប្រទេសវៀតណាមជាមិត្តនិងជាអ្នកជិតខាង ដើម្បី​ជំរុញឱ្យ​រដ្ឋាភិបាលវៀត​ណាម ផ្ដល់ការយកចិត្តទុកដាក់ និង​បង្កភាពងាយស្រួលដល់ជីវ​ភាព​រស់នៅ ការប្រកបមុខរបរ ​ការគោរពប្រពៃណី ទំនៀមទម្លាប់ និងការបន្តថែរក្សាវប្បធម៌​រប​ស់បងប្អូនខ្មែរកម្ពុជាក្រោមទាំង​នោះ។ ក្នុងន័យដូចគ្នានេះដែរ កត្តាប្រជាសាស្ត្រ​ក៏ជាកត្តា​ចាំបាច់មួយដែលថ្នាក់ដឹកនាំវៀត​ណាម ត្រូវបន្តរក្សានិងជំរុញទំនាក់ទំនងល្អជាប្រពៃណី​ជាមួយប្រទេសកម្ពុជាផងដែរ ខណៈ​ដែលប្រជាជនវៀតណាមជាច្រើនសន្ធឹក ដែលជាជន​អន្តោប្រវេសន៍ និងទេសន្តោប្រវេសន៍​កំពុងរស់នៅនិងបំពេញការងារនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា តាមរយៈការចំណាកស្រុក ឬបម្លាស់​ទីលំនៅតាំងពី​ក្នុង​អតីតកាលនិងបច្ចុប្បន្ន។ ក្នុងន័យ​នេះ ថ្នាក់ដឹកនាំវៀតណាមស្ទើរតែគ្រប់​លំដាប់ថ្នាក់ ពិសេសថ្នាក់ដឹកនាំវៀតណាម​ដែលបាន​បំពេញទស្សនកិច្ចមកកាន់​ប្រទេសកម្ពុជា តែងតែបានសំណូមពរដល់រាជរដ្ឋាភិបាល​កម្ពុជា ឱ្យបន្តការយកចិត្តទុកដាក់ ក៏ដូចជាបង្កភាពងាយស្រួលដល់ជនជាតិវៀតណាម ដែលកំពុង​រស់នៅនិងបំពេញការងារ​នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ស្របពេលដែលការគាំពារ និង​យកចិត្តទុក​ដាក់ចំពោះជនបរទេស​នៅកម្ពុជា ​ត្រូវបានរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាធ្វើឡើងជាទូទៅដោយមិន​ចំពោះ ពិសេស​ជនបរទេសដែលកំពុងស្នាក់នៅ ធ្វើដំណើរ ឬបំពេញការងារនិងវិនិយោគ​នៅក្នុង​ប្រទេសដោយស្របតាមច្បាប់ជាធរមានរបស់​កម្ពុជា។ ការយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះ​ពលរដ្ឋ​របស់​ខ្លួននៅឯបរទេស គឺជាកាតព្វកិច្ចរបស់​រដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសនីមួយៗ ហើយការ​ជំរុញ​ទំនាក់ទំនងនិងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការក្នុងភាព​ជាដៃគូល្អជាមួយបណ្ដាប្រទេស ដែល​ពលរដ្ឋ​ខ្លួនរស់នៅ គឺជាផ្នែកមួយនៃកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងគាំពារនិងគាំទ្រពលរដ្ឋទាំងនោះ ព្រោះ​នៅពេល​ដែលទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសនិងប្រទេសធ្លាក់​ចុះ ឬ​ល្អក់​កករនឹងគ្នា ការយក​ចិត្ត​ទុកដាក់​របស់រដ្ឋាភិបាលប្រទេសជាម្ចាស់ផ្ទះចំពោះពល​រដ្ឋភាគីម្ខាងទៀត ​ក៏នឹងអាច​មានកម្រិតទាបផង​ដែរ។ ហេតុនេះហើយ ស្ថាន​ទូតនៃប្រទេស​នីមួយៗ ត្រូវតែជាអ្នកដើរ​តួនាទី​យ៉ាងសំខាន់នៅ​ក្នុងការជំរុញទំនាក់ទំនងល្អ និងការគាំពារ​ពលរដ្ឋរបស់ខ្លួននៅឯ​បរទេស។

កត្តាដ៏សំខាន់មួយផ្សេងទៀត ដែលចូលរួមចំណែកនៅក្នុងទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេស​កម្ពុជានិងវៀត​ណាមនោះគឺ ទំនាក់ទំនងសេដ្ឋកិច្ចនិងពាណិជ្ជកម្ម​ដែលមានការកើនឡើង​ជាបន្តបន្ទាប់។ ជាក់ស្ដែង វៀតណាមបានក្លាយជាដៃគូពាណិជ្ជកម្មធំទី៣របស់កម្ពុជា នៅ​ក្នុងឆ្នាំ២០២៣ ដោយ​ការដោះដូរ​ពាណិជ្ជកម្មទ្វេភាគីរវាងកម្ពុជានិងវៀតណាម សរុប​មានទំហំរហូតដល់ ៦,៥៨​ទ្រីលាន​ដុល្លារសហរដ្ឋអាម៉េរិក ដែលក្នុងនោះ ការនាំចេញ​ពីកម្ពុជាទៅកាន់វៀត​ណាម មានទំហំ ២,៩៧​ទ្រីលានដុល្លារសហរដ្ឋអាម៉េរិក ចំណែកការនាំ​ចូលពីវៀតណាមមក​កម្ពុជា មានទំហំ ៣,៦១ ទ្រីលានដុល្លារសហរដ្ឋអាម៉េរិក។ ការ​ដោះដូរពាណិជ្ជកម្មរវាង​ប្រទេសនីមួយៗ បានក្លាយទៅជាមូលដ្ឋានយ៉ាងសំខាន់មួយ​នៅក្នុងការជំរុញទំនាក់ទំនង​រវាងប្រទេសនឹងប្រទេស តាមរយៈការបង្កើនកិច្ចសហប្រតិបត្តិ​ការ ការបំពេញតម្រូវការក្នុង​ស្រុករៀងខ្លួន ការរីកចម្រើនសេដ្ឋកិច្ច ការបង្កើតឱកាសការងារ និងការបង្កើតជម្រើសផ្សេងៗ ដើម្បីបំពេញតម្រូវ​ការប្រើ​ប្រាស់ទំនិញរបស់ប្រជាជននៅក្នុង​ប្រទេស​នីមួយៗ។ ទំនិញជាច្រើនត្រូវបានដោះដូរឆ្លងកាត់ព្រំដែន​កម្ពុជា-វៀតណាម ដោយ​ក្នុងនោះមានទាំងផលិតផលសម្រេច និងវត្ថុធាតុដើម ដែលផលិត ចិញ្ចឹម ឬដាំដុះនៅក្នុង​ប្រទេសទាំងពីរផ្ទាល់។ នៅក្នុងការដោះដូរ​ពាណិជ្ជកម្មទ្វេភាគីនេះ ទំនិញដែល​នាំចេញពី​កម្ពុជាទៅវៀតណាម សុទ្ធសឹងជាផលិតផល​វត្ថុធាតុដើម ខណៈ​ទំនិញដែលនាំចូលពី​វៀតណាមមកកម្ពុជា ភាគច្រើនគឺជាផលិតផល​សម្រេច ដែលបូក​បញ្ចូលនូវតម្លៃបន្ថែម​ស្រាប់ ដោយលំហូរផលិតផលពីវៀតណាមនេះ បានធ្វើឱ្យភាគីវៀត​ណាមទទួល​បានផល​ចំណេញយ៉ាងច្រើនលើសលុប បើប្រៀបធៀបនឹងការនាំចេញវត្ថុធាតុ​ដើមរបស់​កម្ពុជា។

គួររំឭកផងដែរថា និន្នាការប្រើប្រាស់ទំនិញវៀតណាមជំនួសទំនិញថៃនៅ​ក្នុង​ប្រទេសកម្ពុជា ​បានចាប់ផ្ដើមកើនឡើងជាបន្តបន្ទាប់គួរកត់សម្គាល់បន្ទាប់ពីព្រឹត្តិការណ៍​ឆ្នាំ​២០០៣ ដែលកាលនោះមានបាតុកម្មផ្ទុះឡើងរហូតដល់ក្លាយទៅជាកុបកម្ម ដោយផ្ដើម​ចេញពីកំហឹងជាតិនិយមរបស់ប្រជាជនកម្ពុជាមួយចំនួន ទៅលើពាក្យចចាមអារ៉ាមអំពី​តារាសម្ដែង​ថៃម្នាក់ដែលថ្លែងប៉ះពាល់ដល់ប្រទេសកម្ពុជា ដែលព្រឹត្តិការណ៍នេះបានឈានដល់ក្លាយជាអរិភាពខាង​ការទូត និង​ធ្វើឱ្យរាំងស្ទះពាណិជ្ជកម្ម​តាមរយៈការបិទព្រំដែន និងការពហិការមិនទិញទំនិញថៃ​ថែម​ទៀតផង។

ចំណុចទាំងអស់នេះ គឺជាទិដ្ឋភាពសំខាន់ៗ និងជាបទ​ពិសោធន៍​បានកើតមានឡើង ដែលថ្នាក់ដឹកនាំប្រទេស​នីមួយៗ ពិសេសសម្រាប់ប្រទេសជាមិត្តដូចជាកម្ពុជានិងវៀតណាម គប្បី​កត់សម្គាល់ និងគិតគូរ​ពិចារណា ធ្វើយ៉ាងណាជំរុញនិងពង្រឹងទំនាក់ទំនងល្អ​ដែល​កំពុងមានស្រាប់ ព្រមទាំងទប់ស្កាត់​នូវបាតុភូតអវិជ្ជមានទាំងឡាយណា​ ដែលអាចជះ​ឥទ្ធិពលដល់ទំនាក់ទំនងជាមិត្តភាពដ៏​ល្អ និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការដ៏ចាំបាច់រវាងប្រទេស​ទាំងពីរ។

ជារួម ស្របពេលដែលសណ្ដាប់ធ្នាប់ពិភពលោកនាពេលបច្ចុប្បន្នកំពុងតែស្ថិតក្នុង​ភាពស្រពិចស្រពិល ថ្នាក់ដឹកនាំនៃប្រទេសទាំងពីរ កម្ពុជា-វៀតណាម មិនគួរ​បណ្ដោយ​ឱ្យទំនាក់ទំនងជាមិត្តភាពប្រពៃណីនេះ ប្រឈមនឹងភាពល្អក់កករ ឬរអាក់រអួល ដោយសារ​តែការប្រកួតប្រជែងភូមិសាស្ត្រនយោបាយរបស់មហាអំណាចនោះឡើយ។ ជាមួយគ្នានេះ​ដែរ ប្រទេសទាំងពីរ កម្ពុជា-វៀតណាម គួរតែបន្តជំរុញនិងលើកកម្ពស់ទំនាក់ទំនង​ក្នុងនាម​ជា​អ្នកជិតខាងល្អ តាមរយៈការបន្តពង្រឹងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការជិតស្និទ្ធ និងបង្កើនភាពជឿ​ទុក​ចិត្តគ្នាកាន់តែប្រសើរឡើងថែមទៀត ជាមួយនឹងការប្រកាន់នូវគោលជំហរគោរពផល​ប្រយោជន៍របស់​គូភាគី​ទាំងសងខាង ដើម្បីអភិវឌ្ឍប្រទេស​ជាតិខ្លួនប្រកបដោយចីរភាព រក្សាទំនាក់ទំនង​ប្រកបដោយសន្តិសហ​វិជ្ជមាន និងគោរពគ្នាទៅវិញទៅមក ក៏ដូចជាបន្ត​ទំនាក់​ទំនងនៅក្នុងភាព​ស្មើមុខ​ស្មើមាត់ ទាំងនៅក្នុងទំនាក់ទំនងទ្វេ​ភាគី កម្រិតតំបន់ និង​ពិភព​លោក៕ជារួម ស្របពេលដែលសណ្ដាប់ធ្នាប់ពិភពលោកនាពេលបច្ចុប្បន្នកំពុងតែស្ថិតក្នុង​ភាពស្រពិចស្រពិល ថ្នាក់ដឹកនាំនៃប្រទេសទាំងពីរ កម្ពុជា-វៀតណាម មិនគួរ​បណ្ដោយ​ឱ្យទំនាក់ទំនងជាមិត្តភាពប្រពៃណីនេះ ប្រឈមនឹងភាពល្អក់កករ ឬរអាក់រអួល ដោយសារ​តែការប្រកួតប្រជែងភូមិសាស្ត្រនយោបាយរបស់មហាអំណាចនោះឡើយ។ ជាមួយគ្នានេះ​ដែរ ប្រទេសទាំងពីរ កម្ពុជា-វៀតណាម គួរតែបន្តជំរុញនិងលើកកម្ពស់ទំនាក់ទំនង​ក្នុងនាម​ជា​អ្នកជិតខាងល្អ តាមរយៈការបន្តពង្រឹងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការជិតស្និទ្ធ និងបង្កើនភាពជឿ​ទុក​ចិត្តគ្នាកាន់តែប្រសើរឡើងថែមទៀត ជាមួយនឹងការប្រកាន់នូវគោលជំហរគោរពផល​ប្រយោជន៍របស់​គូភាគី​ទាំងសងខាង ដើម្បីអភិវឌ្ឍប្រទេស​ជាតិខ្លួនប្រកបដោយចីរភាព រក្សាទំនាក់ទំនង​ប្រកបដោយសន្តិសហ​វិជ្ជមាន និងគោរពគ្នាទៅវិញទៅមក ក៏ដូចជាបន្ត​ទំនាក់​ទំនងនៅក្នុងភាព​ស្មើមុខ​ស្មើមាត់ ទាំងនៅក្នុងទំនាក់ទំនងទ្វេ​ភាគី កម្រិតតំបន់ និង​ពិភព​លោក៕

  ថ្ងៃសុក្រ, 22 វិច្ឆិកា 2024 ម៉ោង 09:42 AM

រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជារៀបចំពិធីប្រកាសឱ្យប្រើប្រាស់សទ្ទានុក្រមឆ្នាំ២០២៤ បោះពុម្ពជាសៀវភៅ និងជាទម្រង់ឌីជីថល

(រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា)៖ នៅព្រឹកថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ៦ រោច ខែកត្ដិក ឆ្នាំរោង ឆស័ក ព.ស. ២៦៦៨ ត្រូវនឹងថ្ងៃទី២១ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៤ រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា បានរៀបចំ «ពិធីប្រកាសឱ្យប្រើប្រាស់សទ្ទានុក្រមឆ្នាំ២០២៤ បោះពុម្ពជាសៀវភៅ និងជាទម្រង់ឌីជីថល» ក្រោមអធិបតីភាពឯកឧត្ដមបណ្ឌិតសភាចារ្យ សុខ ទូច ប្រធានរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា និងជាអនុប្រធានប្រចាំការក្រុមប្រឹក្សាបណ្ឌិតសភាចារ្យនៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា ដោយមានការអញ្ជើញចូលរួមពីសំណាក់សមាជិកពេញសិទ្ធិនៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវ មន្ត្រីរាជការនៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា សមាជិកគណៈកម្មការជំនាញនិងសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាជាតិភាសាខ្មែរ និងតំណាងក្រសួងស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ សរុបចំនួន ១៤៦រូប។

នៅក្នុងពិធីប្រកាសឱ្យប្រើប្រាស់សទ្ទានុក្រមឆ្នាំ២០២៤ បោះពុម្ពជាសៀវភៅ និងជាទម្រង់ឌីជីថលនាព្រឹកនេះ ឯកឧត្ដមបណ្ឌិត ហ៊ាន សុខុម ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាជាតិភាសាខ្មែរ បានគូសបញ្ជាក់អំពីសមិទ្ធផលរបស់ក្រុមប្រឹក្សាជាតិភាសាខ្មែរថា មកដល់ពេលបច្ចុប្បន្ន ពាក្យសរុបរបស់គណៈកម្មការបច្ចេកទេសមានចំនួន ១៧ ០៩៦ពាក្យ ក្នុងនោះក្រុមប្រឹក្សាជាតិភាសាខ្មែរបានពិនិត្យអនុម័តរួចរាល់ចំនួន ៣ ៤០៥ពាក្យ និងនៅសល់ចំនួន ១៣ ៦៩១ពាក្យទៀតកំពុងបន្តពិនិត្យអនុម័ត។ ឯកឧត្ដមបណ្ឌិតបានបន្តថា ក្រុមប្រឹក្សាជាតិភាសាខ្មែរ ក៏បានពិនិត្យសម្រេចពាក្យដែលស្នើពីស្ថាប័ននានាបានចំនួន ៩២ពាក្យ ព្រមទាំង​បានបោះពុម្ពផ្សាយព្រឹត្តិបត្រចំនួន ១៤លេខ សទ្ទានុក្រមបច្ចេកសព្វចំនួន ១០ សៀវភៅវេយ្យាករណ៍ភាសាខ្មែរ គោលនយោបាយជាតិស្ដីពីភាសាខ្មែរ វចនានុក្រមខ្មែរឆ្នាំ២០២២ និងដំណើរការបច្ចុប្បន្នកម្មវចនានុក្រមខ្មែរឆ្នាំ២០២២។ ជាមួយគ្នានេះ ក្រុមប្រឹក្សាជាតិភាសាខ្មែរ ក៏បានបញ្ចូលពាក្យដែលបានអនុម័តជាទម្រង់ឌីជីថល ដែលមានសុសវែរវចនានុក្រមខ្មែរឆ្នាំ២០២២ (ប្រើប្រាស់ក្នុងទូរសព្ទដៃនិងកុំព្យូរទ័) សុសវែរសទ្ទានុក្រមបច្ចេកសព្ទខ្មែរ (ប្រើប្រាស់ក្នុងទូរសព្ទដៃនិងកុំព្យូរទ័រ) និងសុសវែរតាមដានការប្រើប្រាស់ភាសាខ្មែរនៅលើរូបសញ្ញា (កំណែស្លាកនិងការផ្សព្វផ្សាយ) ផងដែរ។

ក្នុងឱកាសថ្លែងសុន្ទរកថាបើកឱ្យប្រើប្រាស់សទ្ទានុក្រមឆ្នាំ២០២៤ បោះពុម្ពជាសៀវភៅ និងជាទម្រង់ឌីជីថល ឯកឧត្ដមបណ្ឌិតសភាចារ្យ សុខ ទូច ប្រធានរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា និងជាអនុប្រធានប្រចាំការក្រុមប្រឹក្សាបណ្ឌិតសភាចារ្យ បានមានប្រសាសន៍គូសបញ្ជាក់អំពីប្រវត្តិនៃការបង្កើតគណៈកម្មការជាតិភាសាខ្មែរ ដែលក្រោយមកបានក្លាយទៅជាក្រុមប្រឹក្សាជាតិភាសាខ្មែរ និងបានសម្រេចសមិទ្ធផលជាប្រវត្តិសាស្ត្រសម្រាប់ប្រជាជាតិ និងប្រជាជនខ្មែរគឺ វចនានុក្រមខ្មែរឆ្នាំ២០២២ ដែលមានបោះពុម្ពជាសៀវភៅ  និងជាទម្រង់ឌីជីថល និងសទ្ទានុក្រមបច្ចេកសព្ទខ្មែរ។

ឯកឧត្ដមបណ្ឌិតសភាចារ្យ សុខ ទូច បានមានប្រសាសន៍វាយតម្លៃថា សទ្ទានុក្រមបច្ចេកសព្ទទាំង ១២ឯកទេស សរុបមានចំនួន ៣ ៤០៥ពាក្យ ដែលក្រុមប្រឹក្សាជាតិភាសាខ្មែរបានសម្រេចបាននាពេលនេះ ពិតជាមានតម្លៃជាប្រវត្តិសាស្ត្រសម្រាប់ប្រទេសនិងប្រជាជនកម្ពុជា ។ ឯកឧត្ដមបណ្ឌិតសភាចារ្យបានគូសបញ្ជាក់សារជាថ្មីនូវអនុសាសន៍របស់ឯកឧត្ដមបណ្ឌិតសភាចារ្យ ចំពោះដំណើរការក្រុមប្រឹក្សាជាតិភាសាខ្មែរគឺ “សុខចិត្តឱ្យយឺត ប៉ុន្តែត្រូវតែច្បាស់”។

បន្ថែមពីលើនេះ ឯកឧត្ដមបណ្ឌិតសភាចារ្យប្រធានរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា បា​នថ្លែងកោតសរសើរ និងវាយតម្លៃខ្ពស់ចំពោះការតស៊ូបំពេញការងារដ៏ស្វិតស្វាញ និងប្រកបដោយមនសិកាខ្ពស់របស់ព្រឹទ្ធាចារ្យ និងបញ្ញវន្តមួយចំនួនដែលមានវ័យចំណាស់ទៅហើយក្ដី ក៏នៅតែលះបង់ពេលវេលា និងខិតខំចូលរួមចំណែកយ៉ាងសកម្មនៅក្នុងការបង្កើតនិងអនុម័តបច្ចេកសព្ទនានាសម្រាប់ជាប្រយោជន៍ប្រជាជាតិខ្មែរ។ ឯកឧត្ដមបណ្ឌិតសភាចារ្យបានមានប្រសាសន៍គូសបញ្ជាក់បន្ថែមថា មោទកភាពរបស់បញ្ញវន្តគឺ ការធ្វើការងាររួមគ្នាដើម្បីផលប្រយោជន៍មនុស្សជាតិទូទៅ ហេតុនេះហើយ ទើបសទ្ទានុក្រមនេះត្រូវបានរៀបចំបង្កើតឡើងតាមទម្រង់ឌីជីថល ដើម្បីងាយស្រួលនៅក្នុងដាក់បញ្ចូលបច្ចេកសព្ទថ្មីៗដែលត្រូវបានបង្កើត។

ឯកឧត្ដមបណ្ឌិតសភាចារ្យ សុខ ទូច បានថ្លែងបញ្ជាក់បន្ថែមទៀតថា គុណតម្លៃនៃការរៀបចំពិធីនាឱកាសនេះគឺ លទ្ធភាពនិងសមត្ថភាពដែលខ្មែរអាចបង្កើតបច្ចេកសព្ទជំនាញឯកទេសប្រើប្រាស់នៅក្នុងមុខជំនាញនីមួយៗ។ សទ្ទានុក្រមនិងបច្ចេកសព្ទដែលសម្រេចបានទាំងនេះ គឺជាការចូលរួមចំណែកនៅក្នុងការជំរុញឯកភាពភាសាខ្មែរ ហើយឯកឧត្ដមបណ្ឌិតសភាចារ្យបានគូសបញ្ជាក់ ឯកឧត្ដមពិតជាមានមោទកភាពណាស់ ដែលខ្មែរមានភាសាផ្ទាល់ខ្លួននៅក្នុងបច្ចេកសព្ទនៃមុខជំនាញនានា។ ឯកឧត្ដមបណ្ឌិតសភាចារ្យបានថ្លែងសង្កត់ធ្ងន់ថា សមិទ្ធផលនេះពិតជាមានតម្លៃឥតកាត់ថ្លៃបាននោះទេ ហើយសមិទ្ធផលនេះនឹងបន្តអភិវឌ្ឍ និងនិរន្តរភាពនៃការអភិវឌ្ឍភាសាខ្មែរ៕

RAC Media | លឹម សុវណ្ណរិទ្ធ

  ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍, 21 វិច្ឆិកា 2024 ម៉ោង 11:16 AM

ការផ្លាស់ប្ដូររដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសថ្មីបង្ហាញពីភាពដឹកនាំប្រកបដោយថាមភាព ភាពបត់បែន និងឆ្លើយតបលឿនរហ័សទៅនឹងរបត់ប្រែប្រួលនៃភូមិសាស្ត្រនយោបាយ និងសណ្ដាប់ធ្នាប់ពិភពលោកថ្មី

ដោយ៖ បណ្ឌិត យង់ ពៅ

នៅថ្ងៃទី២០ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៤នេះ រដ្ឋសភានៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាបានបោះឆ្នោតអនុម័តឱ្យឯកឧត្ដម ប្រាក់ សុខុន ឱ្យធ្វើជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេស ដែលជាការកែសម្រួលសមាសភាពគណៈរដ្ឋមន្ត្រីជាលើក​ទីពីរនៅក្នុងនីតិកាលទី៧ នៃរដ្ឋសភា។ ការតែងតាំងនិងផ្លាស់ប្ដូរនេះ ជាប្រក្រតីភាពមួយនៅក្នុងជួររាជរដ្ឋាភិបាលមួយ ដោយយោងទៅតាមភាពចាំបាច់ ខណៈដែលរាជរដ្ឋាភិបាលធ្លាប់បានផ្លាស់ប្ដូរតួនាទីរដ្ឋមន្ត្រី​ពីររូបរួចមកហើយ។ ការរុះរើសមាសភាពគណៈរដ្ឋមន្ត្រីនេះ គឺជាដំណើរការប្រព្រឹត្តទៅជាធម្មតារបស់រាជរដ្ឋាភិបាល ដើម្បីធានាប្រសិទ្ធភាពការងារ និងឆ្លើយតបទៅនឹងស្ថានភាពប្រែប្រួលសេដ្ឋកិច្ច សង្គម និងនយោបាយអន្តរជាតិនៅក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន​។ ការតែងតាំងនិងផ្លាស់ប្ដូរសមាសភាពនេះទៀតសោត ក៏យោងទៅលើសមត្ថភាពរបស់ឥស្សរជនដែលជាសមាជិករាជរដ្ឋាភិបាល និងដែលត្រូវបំពេញបេសកកម្មដែលប្រមុខរាជរដ្ឋាភិបាលប្រគល់ជូន។

នៅក្នុងនីតិកាលទី៧ រាជរដ្ឋាភិបាលមានភាពចាំបាច់នៅក្នុងការធ្វើពិពិធកម្មការទូត ពង្រឹងមិត្តភាពចាស់ ពង្រីកមិត្តភាព និងជំរុញកិច្ចសហប្រតិបត្តិការជាមួយដៃគូថ្មី ហើយឯកឧត្ដម ប្រាក់ សុខុន គឺជាឥស្សរជនឆ្នើមនៅក្នុងវិស័យការទូត និងដែលលោកធ្លាប់ជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេស និងសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិរបស់កម្ពុជាដែលពោរពេញទៅដោយបទពិសោធន៍ ជាមួយនឹងជំហរការទូតរឹងមាំ តែទន់ភ្លន់បត់បែន និងធ្លាប់បានដឹកនាំការងារធំៗសំខាន់ៗជាច្រើន ដែលរួមមានការរៀបចំកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាននិងកិច្ចប្រជុំពាក់ព័ន្ធ កិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ីបូព៌ា ដែលមានឥស្សរជន និងថ្នាក់ដឹក​នាំ​បណ្ដាប្រទេសនានា ពិសេសមេដឹកនាំនៃប្រទេសមហាអំណាចលើពិភពលោកអញ្ជើញចូលរួម ដែលជាលទ្ធផលនៃការរៀបចំកិច្ចប្រជុំកំពូលទាំងឡាយខាងលើនេះ កម្ពុជាទទួលបានការកោតសរសើរ និងអបអរសាទរពីបណ្ដារដ្ឋជាសមាជិកបានចូលរួមប្រជុំ។ ការណ៍នេះបង្ហាញអំពីសមត្ថភាពនៃការដឹកនាំរៀបចំធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះកិច្ចប្រជុំកំពូលធំៗ ដែលត្រូវសម្រេចលើកិច្ចការងារការទូតធំៗលើពិភពលោក និងការទទួលមេដឹកនាំធំៗតាមលំដាប់លំដោយពិធីការការទូតអន្តរជាតិដ៏ស័ក្តិសមរបស់កម្ពុជា ក្រោមអាណត្តិដឹកនាំរបស់ឯកឧត្ដម ប្រាក់ សុខុន អតីតឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេស និងសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិ​។ ជាងនេះទៅទៅទៀត ទាំងនៅក្នុងកិច្ចការងារការទូតក្នុងតំបន់ ពិសេសតំបន់អាស៊ាន នៅក្នុងអាណត្តិដឹកនាំជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេស និងសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិ​ ក្នុងរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានីតិកាលទី៦នៃរដ្ឋសភា ដោយអនុវត្តស្របទៅនឹងការដាក់គោលដៅពិតប្រាកដរបស់សម្ដេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន ដែលមានបំណងទាញ​មេដឹកនាំភូមាឱ្យទទួលយកនូវការសម្របសម្រួលរបស់អាស៊ាន ក្នុងពេលដែលកម្ពុជាជាប្រធានផ្លាស់វេនអាស៊ាននៅឆ្នាំ២០២២ ឯកឧត្ដម ប្រាក់ សុខុន ក្នុងនាមជាប្រេសិតអាស៊ាន ឯកឧត្ដមពិតជាបានបំពេញការងារ​យ៉ាងសកម្មនៅក្នុងបេសកកម្មនេះ។

បន្ថែមពីនេះ នៅក្នុងនីតិកាលទី៧ នៃរដ្ឋសភា ឯកឧត្ដម ប្រាក់ សុខុន បានចូលកាន់តំណែងជាអនុប្រធានព្រឹទ្ធសភា ខណៈដែលប្រទេសកម្ពុជាត្រូវការភាពបត់បែននៃនយោបាយការបរទេស ស្របទៅនឹងនិន្នាការប្រែប្រួលនៃភូមិសាស្ត្រនយោបាយ និងសណ្ដាប់ធ្នាប់ពិភពលោកថ្មី រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាពិតជាត្រូវការឥស្សរជនដែលមានភាពប៉ិនប្រសប់នៅក្នុងនយោបាយការបរទេស។ ស្ថានភាពពិភពលោកបច្ចុប្បន្ន ទាមទារឱ្យមាន​ប្រមុខការទូតដែលមានភាពស្វាហាប់ រឹងប៉ឹង ទន់ភ្លន់ និងបត់បែន ដែលលក្ខណៈសម្បត្តិរបស់ឯកឧត្ដម ប្រាក់ សុខុន ពិតជាស័ក្តិសមបំផុតទៅនឹងតួនាទីជារដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសរបស់កម្ពុជា​នៅក្នុងនីតិកាលទី៧នៃរដ្ឋសភា ឆ្លើយតបទៅនឹងស្ថានការណ៍នៅក្នុងឆាកអន្តរជាតិនាពេលបច្ចុប្បន្ន ខណៈដែលនៅដើមនីតិកាលទី៧នៃរដ្ឋសភា ដំណើរការនៃនយោបាយការបរទេសរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ហាក់ពុំទាន់មានសមិទ្ធផលលេចធ្លោដែលគួរឱ្យកត់សម្គាល់នៅឡើយនោះទេ។ ពិតប្រាកដណាស់ ការតែងតាំងនិងផ្លាស់ប្ដូររដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសកម្ពុជានាពេលនេះ ហាក់បានបង្ហាញថា រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានសម្រេចចិត្តងាកចេញពីជំហរការទូតសេដ្ឋកិច្ច មកពង្រឹងបន្ថែមនូវតួនាទីរបស់កម្ពុជានៅលើឆាកអន្តរជាតិ ស្របនឹងការវិវត្តនៃនយោបាយអន្តរជាតិ។ ការពង្រឹងតួនាទីបស់កម្ពុជានៅលើឆាកអន្តរជាតិ តាមរយៈការតែងតាំងឯកឧត្ដម ប្រាក់ សុខុន នឹងផ្ដោតទៅលើតួនាទីកម្ពុជានៅក្នុងក្របខ័ណ្ឌកិច្ចសហប្រតិបត្តិការជាមួយអង្គការអន្តរជាតិ ជាពិសេសអង្គការសហប្រជាជាតិ ព្រោះជាក់ស្ដែង ឯកឧត្ដមធ្លាប់មានស្នាដៃជាច្រើននៅក្នុងការសម្របសម្រួល និងធ្វើការងារបានយ៉ាងល្អប្រសើរជាមួយនឹងអង្គការសហប្រជាជាតិ និងអង្គការអន្តរជាតិនានា។ រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសចាស់ នៅក្នុងអាណត្តិរាជរដ្ឋាភិបាលថ្មី ពិតជានឹងអាចពង្រឹងក៏ដូចជាពង្រីកបន្ថែមនូវតួនាទីនិងការចូលរួមចំណែករបស់កម្ពុជានៅក្នុងកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងស្វែងរកសន្តិភាព ក្នុងក្របខ័ណ្ឌអង្គការសហប្រជាជាតិ (ទ័ពមួកខៀវ) ដែលជាចំណែកមួយនៃអំណាចទន់របស់កម្ពុជាលើឆាកអន្តរជាតិ។

ជាមួយគ្នានេះ ការតែងតាំងអតីតរដ្ឋម​ន្ត្រីការបរទេសកម្ពុជាឱ្យកាន់តំណែងជាប្រមុខការទូតកម្ពុជាជាថ្មីនេះ បានបង្ហាញថា រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាកំពុងត្រៀមខ្លួន និងផ្ដោតជាសំខាន់លើការពង្រឹងទំនាក់ទំនងការទូតជាមួយនឹងមហាអំណាច ពិសេសសហរដ្ឋអាម៉េរិក ក្រោមអាណត្តិដឹកនាំជាថ្មីម្ដងទៀតរបស់លោក ដូណាល់ត្រាំ ដោយឯកឧត្ដម ប្រាក់ សុខុន ធ្លាប់បានបំពេញការងារជាមួយនឹងរដ្ឋបាលលោក ដូណាល់ ត្រាំ ស្រាប់ លោកពិតជាអាចជ្រួតជ្រាបយ៉ាងច្បាស់អំពីឥរិយាបថការងារ និងជំហរនយោបាយការបរទេសរបស់ប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាម៉េរិករូបនេះ។ រដ្ឋបាលលោក ដូណាល់ ត្រាំ ដែលកន្លងមក មិនសូវលើកយកបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្ស ប្រជាធិបតេយ្យ ធ្វើជាហេតុផលដាក់បន្ទុកលើកម្ពុជានោះឡើយ ដូច្នេះនៅពេលដែលលោក ដូណាល់ ត្រាំ ចូលកាន់តំណែងជាផ្លូវការនៅឆ្នាំ២០២៥ខាងមុខនេះ គឺជាឱកាសដែលកម្ពុជាអាចពង្រឹងទំនាក់ទំនង និងលើកកម្ពស់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការជាមួយមហាអំណាចពិភពលោកនេះបានកាន់តែប្រសើរឡើងថែមមួយកម្រិតទៀត។

បន្ថែមពីលើនេះ ការតែងតាំងនិងផ្លាស់ប្ដូរប្រមុខការទូតកម្ពុជាថ្មីនេះ ក៏អាចជាផ្នែកមួយនៃការពង្រឹង និងរៀបចំយុទ្ធសាស្ត្រការទូតរបស់កម្ពុជាឡើងវិញ ដើម្បីធានាបានថា ប្រមុខការទូតកម្ពុជាអាចឆ្លើយតបបានទាន់ពេលវេលា និងយ៉ាងមានប្រសិទ្ធភាព ទៅនឹងហេតុការណ៍អវិជ្ជមានទាំងឡាយណា ដែលជះឥទ្ធិពលឬប៉ះពាល់ទៅដល់កិត្តិនាមរបស់ប្រទេសកម្ពុជា ដូចជាករណីការផលិតភាពយន្ត និងការបង្កើតមាតិកាផ្សេងៗ ឃោសនាពីរូបភាពអវិជ្ជមានរបស់ប្រទេសកម្ពុជានាពេលកន្លងមក ដូចជាករណីដែលកើតមានឡើងនៅប្រទេសចិន សាធារណរដ្ឋកូរ៉េ អង់គ្លេស និងប្រទេសឥណ្ឌាជាដើម។

ទាំងអស់នេះបានសបញ្ជាក់ឱ្យឃើញថា រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានីតិកាលទី៧នៃរដ្ឋសភា គឺជារដ្ឋាភិបាល ដែលមានភាពដឹកនាំប្រកបដោយថាមភាព មានភាពបត់បែន និងឆ្លើយតបបានលឿនរហ័សទៅនឹងរបត់ប្រែប្រួលនៃភូមិសាស្ត្រនយោបាយ និងការផ្លាស់ប្ដូរសណ្ដាប់ធ្នាប់ពិភពលោកថ្មី ជាមួយនឹងការសម្រេចចិត្តប្រកបដោយភាពមោះមុត និងឥតស្ទាក់ស្ទើរ នៅក្នុងការកែសម្រួលសមាសភាពរាជរដ្ឋាភិបាលដើម្បីធានាបាននូវប្រសិទ្ធភាព និងឈានទៅសម្រេចជោគជ័យទាំងនៅក្នុងការដឹកនាំនយោបាយក្នុងប្រទេស និងនៅក្នុងនយោបាយការបរទេស។

លើសពីនេះ ការតែងតាំងនិងផ្លាស់ប្ដូររដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេស និងសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិ​នេះ ក៏ជាសារមួយបញ្ជាក់ទៅកាន់រដ្ឋមន្ត្រីទទួលបន្ទុកក្រសួងនីមួយៗ និងសមាជិករដ្ឋាភិបាលដទៃទៀតថា រាជរដ្ឋាភិបាលនីតិកាលទី៧ គឺជារដ្ឋាភិបាលដែលត្រូវការទ័ពស្រួច ដើម្បីប្រយុទ្ធនៅក្នុងសមរភូមិការទូត សេដ្ឋកិច្ច និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការដែលមានលក្ខណៈបុរេសកម្ម ព្រមទាំងត្រូវឆ្លើយតបឱ្យបានរហ័សទៅនឹងស្ថានការណ៍វិវត្តលើសាកលលោក ឬព្រឹត្តិការណ៍ដែលកើតមានឡើងចំពោះមុខក្នុងវិស័យនីមួយៗ។ ការណ៍នេះ នឹងក្លាយជាការជំរុញ និងក្រើនរំឭកបន្ថែម ឱ្យសមាជិករាជរដ្ឋាភិបាលនីតិកាលទី៧នៃរដ្ឋសភា ត្រូវមានទំនួលខុសត្រូវខ្ពស់ចំពោះតួនាទី ភារកិច្ច និងបេសកកម្មដែលរាជរដ្ឋាភិបាលបានប្រគល់ជូន។ នៅក្នុងទិដ្ឋភាពនយោបាយ គេពិតជាមិនអាចប្រកែកបានឡើយថា រាជរដ្ឋាភិបាល​ថ្មី ដែលដឹកនាំដោយនាយករដ្ឋមន្ត្រីថ្មី ពិតជាត្រូវការសម្រេចបាននូវសមិទ្ធផលថ្មីរបស់ខ្លួន ដើម្បីបង្ហាញទៅដល់ប្រជាពលរដ្ឋជាម្ចាស់ឆ្នោត និងធ្វើជាទុននៅក្នុងការកសាងប្រជាប្រិយភាពនិងជំនឿទុកចិត្ត ដើម្បីទទួលបានការគាំទ្រកាន់តែរឹងមាំបន្ថែមទៀតនៅអាណត្តិដឹកនាំបន្ទាប់៕

RAC Media | លឹម សុវណ្ណរិទ្ធ

  ថ្ងៃពុធ, 20 វិច្ឆិកា 2024 ម៉ោង 02:43 PM

បណ្ឌិត យង់ ពៅ៖ កម្ពុជាគ្មានភាពចាំបាច់ ត្រូវទទួលផ្សែងនយោបាយពីអ្នកជាតិនិយមមួយក្ដាប់តូចនៃប្រទេសថៃនោះទេ

នៅក្នុងឱកាស អញ្ជើញជាអធិបតីនិងថ្លែងសុន្ទរកថាបើកនៅក្នុងសិក្ខាសាលាលើកទី២ ស្ដីពី «លទ្ធផលស្រាវជ្រាវបុរាណវត្ថុវិទ្យា៖ របកគំហើញនៅក្រៅរាជធានីអង្គរ» លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ បានឆ្លៀតគូសបញ្ជាក់អំពីករណីប្រតិកម្មរបស់មហាជនខ្មែរមួយចំនួន ចំពោះការលើកឡើងរបស់អ្នកនយោបាយប្រឆាំងរបស់ថៃមួយក្រុមតូច ដែលកំពុងដុតបញ្ឆេះបញ្ហាអធិបតេយ្យជាមួយនឹងកម្ពុជានោះថា «កម្ពុជាគ្មានភាពចាំបាច់ នឹងត្រូវទទួលផ្សែងនយោបាយពីអ្នកជាតិនិយមមួយក្ដាប់តូចនៃប្រទេសថៃនោះទេ»។ លោកបណ្ឌិត បានពន្យល់បកស្រាយថា កម្ពុជាតែងតែគោរពនូវ «គោលការណ៍ខ្សែព្រំដែនមិនកែប្រែ» ដែលភាសាឡាតាំងសរសេរថា «Uti Possidetis» មានន័យថាបន្តទទួលស្គាល់និងគោរពនូវព្រំដែនដែលបានកំណត់ដោយម្ចាស់អាណានិគម ដែលរួមមាន៖ សន្ធិសញ្ញា អនុសញ្ញា ផែនទី និងឯកសារពាក់ព័ន្ធនានា (ក្នុងនោះមានសន្ធិសញ្ញាឆ្នាំ១៩០៧ផងដែរ) ក៏ដូចជាច្បាប់អន្តរជាតិក្នុងភាពជារដ្ឋសមាជិក ហើយបច្ចុប្បន្នរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានគោរព និងថែរក្សាបាននូវបូរណភាពទឹកដីរបស់ខ្លួនយ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួន។

លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ បានគូសបញ្ជាក់ថា កម្ពុជាគោរពនិងប្រកាន់យ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួននូវច្បាប់ជាតិ និងលិខិតបទដ្ឋានអន្តរជាតិនានាដែលមានជាធរមាន ដើម្បីថែរក្សាការពារនូវអធិបតេយ្យភាពរបស់ខ្លួន នៅចំពោះការមុខការប្រឈមផ្សេងៗ ពាក់ព័ន្ធទៅនឹងស្ថានការណ៍វិវត្តនៅក្នុងតំបន់ និងនៅក្នុងនយោបាយអន្តរជាតិបច្ចុប្បន្ន។ បន្ថែមពីនេះ កម្ពុជាគ្មានភាពចាំបាច់ដែលត្រូវស្រូបយកផ្សែងពុលនយោបាយ ពីក្រុមជាតិនិយមជ្រុលមួយក្ដាប់តូចពីប្រទេសជិតខាង ដែលតែងតែបង្វែរនយោបាយផ្ទៃក្នុងរបស់ខ្លួន ដើម្បីទាក់ទាញចំណាប់អារម្មណ៍ ក្នុងគោលបំណងទទួលបានប្រជាប្រិយភាពនយោបាយរបស់ខ្លួននោះទេ។

លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ បានគូសរំឭកនូវឧទាហរណ៍មួយអំពីផលវិបាកដែលមហាជនខ្មែរ ប្រតិកម្មទៅនឹងការលើកឡើង ឬការដុតបញ្ហាពីសំណាក់ប្រទេសជិតខាង ទៅតាមចេតនារបស់ក្រុមជនមួយក្ដាប់តូចនៅបរទេស ដែលនាំទៅដល់ការខូចប្រយោជន៍និងមុខមាត់ប្រទេសជាតិ ដូចជាករណីរឿង អ្នកសិល្បៈថៃឈ្មោះ ផ្កាយព្រឹក ដែលនាំទៅដល់វិបត្តិការទូតកម្ពុជា-ថៃនៅឆ្នាំ២០០៣ និងការបង្វែរបញ្ហានយោបាយផ្ទៃក្នុងថៃ មកជាជម្លោះអធិបតេយ្យជាមួយនឹងកម្ពុជា ដូចជាករណីប្រាសាទព្រះវិហារនៅឆ្នាំ២០០៨ជាដើមនោះ បានធ្វើឱ្យស្ថានការណ៍និងទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសទាំងពីរបានធ្លាក់ចុះ រហូតដល់ឆ្នាំ២០១៤ ក្រោយពេលតុលាការយុត្តិអន្តរជាតិ (ICJ) បកស្រាយឡើងវិញ ទើបទំនាក់ទំនងប្រទេសជិតខាងទាំងពីរ បានវិលមករកប្រក្រតីភាពឡើងវិញ។

ទោះជាយ៉ាងណា សម្រាប់លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ អ្វីដែលកម្ពុជាត្រូវយកចិត្តទុកដាក់នាពេលនេះគឺ ការកសាងភាពជាអ្នកជិតខាងល្អជាមួយនឹងប្រទេសក្បែរខាងកម្ពុជា ដើម្បីថែរក្សានិងជំរុញតំបន់ព្រំដែន ឱ្យក្លាយទៅជាតំបន់សន្តិភាព មិត្តភាព និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិល្អជាមួយគ្នា ព្រមទាំងផ្ដល់នូវផលប្រយោជន៍ទៅវិញទៅមកសម្រាប់ប្រជាជាតិទាំងសងខាងរៀងៗខ្លួន។ លោកបណ្ឌិតបានថ្លែងកត់សម្គាល់ថា គេមិនអាចលើកព្រំដែនប្រទេសកម្ពុជា ចេញពីប្រទេសជាប់ខ្លួនណាមួយបាននោះទេ ហេតុនេះហើយ កិច្ចសហប្រតិបត្តិការល្អ និងការថែរក្សាចំណងទំនាក់ទំនងឱ្យបានកាន់តែប្រសើរឡើងជាបន្តបន្ទាប់នោះ គឺជារឿងចាំបាច់បំផុត ដើម្បីកម្ពុជាអាចសម្រេចនូវគោលដៅអភិវឌ្ឍប្រទេសជាតិខ្លួនបានប្រកបដោយចីរភាព និងនិរន្តរភាព។

ជាមួយគ្នានេះ លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ ក៏បានថ្លែងគូសបញ្ជាក់អំពីចំណុចដ៏សំខាន់មួយទៀត ដែលកម្ពុជាត្រូវផ្ដោតការយកចិត្តទុកដាក់នោះគឺ ការកសាងសមត្ថភាពជាតិឱ្យបានរឹងមាំ និងប្រកបដោយថាមភាព។ បើតាមលោកបណ្ឌិត កម្ពុជាត្រូវតែកសាងសមត្ថភាពជាតិឱ្យបានរឹងមាំ តាមរយៈការពង្រឹងនូវធនធានមនុស្ស ដែលជាចលករមិនអាចខ្វះបាននៅក្នុងការអភិវឌ្ឍប្រទេសជាតិ ដើម្បីពង្រឹងជំហរនយោបាយការបរទេសកាន់តែរឹងមាំ និងឈានទៅប្រកួតប្រជែងដោយស្មើមុខស្មើមាត់ជាមួយនឹងបណ្ដាប្រទេសដទៃទៀតទាំងក្នុងតំបន់ និងនៅលើពិភពលោក។ ប្រសិនបើកម្ពុជាមិនអាចសម្រេចបាននូវសមត្ថភាពជាតិរឹងមាំគ្រប់គ្រាន់នោះទេ កម្ពុជាពិតជានឹងត្រូវបន្តទទួលរងផ្សែងពុលនយោបាយពីសំណាក់ប្រទេសជិតខាង ទៅតាមមហិច្ឆតា និងចេតនាទុច្ចរិតរបស់អ្នកនយោបាយ មួយចំនួនតូចនៅឯបរទេសដូចអតីតកាលជាក់ជាពុំខាន។

លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ បានគូសបញ្ជាក់បន្ថែមទៀតថា តាមរយៈបទពិសោធប្រវត្តិសាស្ត្រ មេដឹកនាំកម្ពុជាត្រូវតែពង្រឹងសមត្ថភាពជាតិឱ្យបានខ្លាំងក្លា ព្រោះនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រនាអតីតកាលបានបង្ហាញឱ្យយើងឃើញថា រដ្ឋមួយដែលខ្លាំង នឹងពង្រីកដែនដីនិងឥទ្ធិពលនយោបាយរបស់ខ្លួនទៅតាមនោះដែរ ដោយសារក្នុងអតីតកាល ពិភពលោកពុំទាន់មានច្បាប់អន្តរជាតិណា ដែលកំណត់និងបែងចែកដែនអធិបតេយ្យដោយប្រើប្រាស់យោងលើលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្តិនានានៅឡើយនោះទេ។ លោកបណ្ឌិតបន្តថា បច្ចុប្បន្ននេះ ប្រទេសកម្ពុជាត្រូវតែពង្រឹងមូលដ្ឋានគតិយុត្តិ និងសមត្ថភាពរឹងមាំអាចការពារបូរណភាព និងអធិបតេយ្យភាពរបស់ខ្លួនបាន។ បើតាមលោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ នាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ ការពង្រឹងសមត្ថភាពជាតិរបស់ខ្លួនឱ្យរឹងមាំ មិនមែនដើម្បីទៅវាតទីទឹកដីនោះទេ ប៉ុន្តែគឺជាការពង្រីកព្រំដែនជាសាកល ដែលរដ្ឋមួយអាចជះឥទ្ធិពលនយោបាយនិងវប្បធម៌របស់ខ្លួនឱ្យជ្រួតជ្រាបទៅសាធារណៈជនជាសាកលបានតាមរយៈការរីកចម្រើននៅក្នុងវិស័យផ្សេងៗ រាប់ចាប់តាំងពីឥទ្ធិពលការទូត បច្ចេកវិទ្យា ម្ហូបអាហារ និងខ្សែភាពយន្តជាដើម៕

RAC Media | លឹម សុវណ្ណរិទ្ធ

  ថ្ងៃអង្គារ, 19 វិច្ឆិកា 2024 ម៉ោង 04:26 PM

រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជារៀបចំសិក្ខាសាលាលើកទី២ ស្ដីពី «លទ្ធផលស្រាវជ្រាវបុរាណវត្ថុវិទ្យា៖ របកគំហើញនៅក្រៅរាជធានីអង្គរ»

(រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា)៖ នៅព្រឹកថ្ងៃអង្គារ ៤ រោច ខែកត្ដិក ឆ្នាំរោង ឆស័ក ពុទ្ធសករាជ ២៥៦៨ ត្រូវនឹងថ្ងៃទី១៩ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៤ វិទ្យាស្ថានមនុស្សសាស្ត្រ និងវិទ្យាសាស្ត្រសង្គម និងអគ្គលេខាធិការដ្ឋាន នៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជាបានរៀបចំសិក្ខាសាលាលើកទី២ ស្ដីពី «លទ្ធផលស្រាវជ្រាវបុរាណវត្ថុវិទ្យា៖ របកគំហើញនៅក្រៅរាជធានីអង្គរ» ក្រោមអធិបតីភាព ឯកឧត្ដមបណ្ឌិត យង់ ពៅ អគ្គលេខាធិការរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា តំណាងដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់ ឯកឧត្ដមបណ្ឌិតសភាចារ្យ សុខ ទូច ប្រធានរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា។

នៅក្នុងឱកាសអញ្ជើញជាអធិបតីនិងថ្លែងសុន្ទរកថាបើកសិក្ខាសាលាលើកទី២ ស្ដីពី «លទ្ធផលស្រាវជ្រាវបុរាណវត្ថុវិទ្យា៖ របកគំហើញនៅក្រៅរាជធានីអង្គរ» ឯកឧត្ដមបណ្ឌិត យង់ ពៅ បានមានប្រសាសន៍គូសបញ្ជាក់ថា សិក្ខាសាលានេះ ពិតជាមានសារៈសំខាន់ណាស់ នៅក្នុងការចូលរួមផ្សព្វផ្សាយលទ្ធផលស្រាវជ្រាវក្នុងវិស័យបុរាណវត្ថុវិទ្យា នៅក្រៅតំបន់អង្គរ ដូចជានៅរាជធានីលង្វែក ឧដុង្គ ស្រីសន្ធរ ចតុមុខ ដែលជាអតីតរាជធានីខ្មែរនាសម័យក្រោយអង្គរ និងក៏ជាការរួមចំណែកនៅក្នុងយុទ្ធនាការថែរក្សា និងអភិរក្សស្ថានីយបុរាណក្នុងប្រទេសកម្ពុជាផងដែរ។ ឯកឧត្ដមបណ្ឌិតបានបន្ថែមថា វិស័យបុរាណវត្ថុវិទ្យាមានសារៈសំខាន់ជួយឱ្យយើងយល់ ស្រឡាញ់ និងផ្ដល់តម្លៃ ព្រមទាំងចូលរួមអភិរក្សបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌ ដែលទាំងអស់នេះក៏ជាចលករជំរុញស្មារតីស្នេហាជាតិពិតប្រាកដ។ បុរាណវត្ថុវិទ្យាក៏រួមចណែកលើកកម្ពស់វិស័យសេដ្ឋកិច្ចដែរ តាមរយៈ ទេសចរមក ទស្សនារមណីយដ្ឋានបុរាណល្បីៗ ដូចជាតំបន់អង្គរ តំបន់សំបូរព្រៃគុក ក៏ដូចជាចូលទស្សនាសារមន្ទីរជាដើម។

សូមជម្រាបជូនផងដែរថា នៅក្នុងសិក្ខាសាលាដ៏មានសារៈសំខាន់នេះ បានប្រព្រឹត្តទៅដោយមានការអញ្ជើញចូលរួមពីវាគ្មិនជំនាញនិងជាអ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវបុរាណវត្ថុវិទ្យាចំនួន ២រូបគឺ៖

១- ឯកឧត្តមបណ្ឌិត ផុន កសិកា ប្រធានវិទ្យាស្ថានមនុស្សសាស្ត្រនិងវិទ្យាសាស្ត្រសង្គម នៃរាជបណ្ឌិតសភាកម្ពុជា ដែលបានធ្វើបទបង្ហាញទៅលើប្រធានបទ ស្ដីពី «ស្ថានីយជើងឯក៖ ការស្រាវជ្រាវ និង បណ្ដុះបណ្ដាលជំនាញបុរាណវត្ថុវិទ្យា»

២- លោកបណ្ឌិត Martin Polkinghorne សាស្ត្រាចារ្យសាកលវិទ្យាល័យហ្ល្វីនដឺ ប្រទេសអូស្ត្រាលី ដែលបានធ្វើបទបង្ហាញទៅលើប្រធានបទស្ដីពី «Resilience and Relocation: Archaeology of Early Modern Cambodia»។

គួរបញ្ជាក់ផងដែរថា សិក្ខាសាលា ស្ដីពី «លទ្ធផលស្រាវជ្រាវបុរាណវត្ថុវិទ្យា៖ របកគំហើញនៅក្រៅរាជធានីអង្គរ» មានការអញ្ជើញចូលរួមពីសំណាក់ថ្នាក់ដឹកនាំ និងមន្ត្រីរាជការនៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា ថ្នាក់ដឹកនាំ ជំនួយការ និងមន្ត្រី វិទ្យាស្ថានមនុស្សសាស្ត្រនិងវិទ្យាសាស្ត្រសង្គម នៃរាជបណ្ឌិតសភាកម្ពុជា មន្ត្រីក្រសួងវប្បធម៌និងវិចិត្រសិល្បៈ និស្សិតសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ សមាជិកនៃសហព័ន្ធយុវជនកម្ពុជា មន្ត្រីវិទ្យាស្ថានអប់រំ សិក្ខាកាមនៃសាលាភូមិន្ទរដ្ឋបាល និងអ្នកសារព័ត៌មានពីបណ្ដាស្ថាប័នផ្សេងៗសរុបចំនួន ១២៣នាក់៕

RAC Medi | លឹម សុវណ្ណរិទ្ធ នាយកដ្ឋានទំនាក់ទំនងសាធារណៈ និងពិធីការ

  ថ្ងៃអង្គារ, 19 វិច្ឆិកា 2024 ម៉ោង 02:21 PM