រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា
Royal Academy of Cambodia
Royal Academy of Cambodia
ខុសប្លែកពីមេដឹកនាំកម្ពុជា ដែលប្រកាន់យកឥរិយាបថនយោបាយគ្រប់គ្រងសភាពការណ៍ក្នុងតំបន់ ដោយបង្រួមបញ្ហានៅតំបន់តានតឹង និងកាត់បន្ថយកការប្រឈមឱ្យមានកម្រិតទាប ក្រុមយោធាថៃ ដែលទទួលបានសិទ្ធិនៅក្នុងការសម្រេចចិត្តគ្រប់គ្រងច្រកព្រំដែនពីរដ្ឋាភិបាលថៃ បានអនុវត្តនូវនយោបាយកំរោល ចាស់គំរឹល និងការពង្រីកអរិភាពជាមួយប្រទេសជិតខាង តាមរយៈការប្រកាសបិទច្រកតំបន់និងច្រករបៀង រួមនឹងប្តូរម៉ោងពេលបិទបើកច្រកអន្តរជាតិជាមួយនឹងប្រទេសកម្ពុជា។ ចំណុចនេះបានឆ្លុះបញ្ចាំងពីចេតនាបង្កភាពតានតឹងជាមួយប្រទេសជិតខាងផង និងកង្វះយុទ្ធសាស្ត្រនៅក្នុងការគ្រប់គ្រងផងដែរ ព្រោះការបិទច្រកតំបន់និងច្រករបៀងទាំងនេះ ក៏បានបានបង្កផលប៉ះពាល់យ៉ាងខ្លាំងដល់ជីវភាពរបស់ប្រជាជនថៃផងដែរ។ លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ បានបានបន្ថែមទៀតថា ជានិច្ចកាល រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាតែងតែព្យាយាមបង្រួមបញ្ហានៅក្នុងតំបន់ ដើម្បីបញ្ចៀសការរីករាលដាលជម្លោះទៅកាន់តំបន់ផ្សេងៗ ក៏ដូចជាទៅលើវិស័យនានាផងដែរ ខណៈដែលថៃតែងតែប្រើប្រាស់ឥរិយាបថដៃភ្លើងជើងមាន់។
បើតាមលោកបណ្ឌិត ការផ្ទុះភាពតានតឹងនៅតាមបណ្ដោយព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ ផ្ដើមឡើងពីការវាយប្រហារដោយកម្រោលពីសំណាក់កងទ័ពថៃ មកលើមូលដ្ឋានយោធារបស់កម្ពុជា ដែលបណ្ដាលឱ្យយោធិនកម្ពុជាម្នាក់បានពលីជីវិត។ ឆ្លើយតបនឹងហេតុការណ៍នេះ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានតវ៉ាតាមផ្លូវទូត និងប្រើប្រាស់យន្តការច្បាប់អន្តរជាតិ នៅក្នុងការតទល់នឹងភាគីថៃ ព្រមទាំងបានពង្រឹងការប្រុងជើងការនៅក្នុងតំបន់ដែលមានភាពតានតឹងផ្ទាល់ ដើម្បីគ្រប់គ្រងសភាពការណ៍ និងបង្ការហេតុការណ៍ជាយថាហេតុណាមួយ។ ផ្ទុយទៅវិញ ភាគីថៃ បែរជាបានព្យាយាមពង្រីកលទ្ធភាពនៃការប្រឈមនៅតាមបណ្ដោយព្រំដែន ដែលនេះគឺជានយោបាយហួសសម័យកាលរបស់ថៃ និងជានយោបាយបង្កផលប៉ះពាល់ដល់ទំនាក់ទំនងទ្វេភាគី និងស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ចនៃប្រជាជនថៃនៅតាមព្រំដែនទៅវិញ។ លោកបណ្ឌិតបានបន្ថែមទៀតថា នយោបាយនេះមិនមានផលចំណេញទាល់តែសោះសម្រាប់ភាគីថៃ ហើយការបិទច្រកតំបន់និងច្រករបៀងដែលជាច្រកចេញចូលប្រចាំថ្ងៃរវាងប្រជាជននៃប្រទេសទាំងពីរ មិនមែនជាច្រកអន្តរជាតិ ដែលមានការដោះដូរទំនិញជាផ្លូវការនោះឡើយ ដូច្នេះការបិទច្រកព្រំដែននេះ គឺជាការបង្កការលំបាកដល់ប្រជាជននៃប្រទេសទាំងពីរ ដែលក្នុងករណីចាំបាច់ គេត្រូវវៀងទៅប្រើប្រាស់ច្រកអន្តរជាតិជំនួសវិញ។ ការបិទច្រកតំបន់និងច្រករបៀងទ្វេភាគីខាងលើ បានបង្កផលប៉ះពាល់ដល់ប្រជាជននៃប្រទេសទាំងពីរ ខណៈច្រកទាំងនេះមិនមែនបម្រើផលប្រយោជន៍សម្រាប់ប្រជាជនកម្ពុជានោះទេ តែគឺជាច្រកដែលជាឆ្នាំងបាយសម្រាប់ប្រជាជនថៃ នាំទំនិញចូលមកកម្ពុជាផងដែរ។ ការជ្រើសរើសបិទច្រកព្រំដែននេះ បានបង្ហាញថា ភាគីថៃ មិនមានចេតនានៅក្នុងការបន្ធូរបន្ថយភាពតានតឹងឡើយ ព្រោះនៅម្ខាង ភាគីថៃបង្ហាញថាខ្លួនមានបំណងបន្តយន្តការចរចាទ្វេភាគីដើម្បីសម្រួលស្ថានការណ៍ ថែរក្សាសន្តិភាព និងរក្សាទំនាក់ទំនងល្អ ប៉ុន្តែនៅម្ខាងទៀត ថៃបែរជាបានបង្ហាញនូវឥរិយាបថគឃ្លើន បែបចៅហ្វាយនាយ ដែលនេះជារឿងហួសសម័យកាលទៅហើយ។ លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ បានថ្លែងសង្កត់ធ្ងន់ថា នៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី២១ នៃសករាជសាកលភាវូបនីយកម្ម ប្រទេសនីមួយៗ សុទ្ធសឹងតែមានសិទ្ធិស្មើគ្នា និងត្រូវធ្វើទំនាក់ទំនងនៅក្នុងភាពស្មើមុខស្មើមាត់ មិនមែនសម្អាងលើទំហំសេដ្ឋកិច្ចឬយោធា ដាក់សម្ពាធទៅលើប្រទេសដទៃទៀតនោះឡើយ។ លើសពីនេះ កម្ពុជានិងថៃ សុទ្ធសឹងជាសមាជិកសមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ជាសមាជិកអង្គការសហប្រជាជាតិ និងជារដ្ឋអធិបតេយ្យដូចគ្នា មិនអាចបង្ហាញឥរិយាបថជាចៅហ្វាយនាយនោះទេ ដូច្នេះប្រទេសថៃគួរតែប្រកាន់យកឥរិយាបថគោរពនិងផ្ដល់តម្លៃដល់គូភាគី និងត្រូវមានភាពឆ្លាតវៃជាងនេះបន្ថែមទៀត នៅក្នុងការធ្វើទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិ ដោយភ្ជាប់មកនូវចេតនាកសាងទំនាក់ទំនងល្អជាមួយប្រទេសជិតខាងគ្នា ចៀសវាងនូវការបង្ហាញភាពច្រឡោងខាមឥតច្បាប់ធ្លាប់យ៉ាងដូច្នោះ។
លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ ក៏បានគូសបញ្ជាក់ផងដែរថា ភាគីថៃហាក់យល់ឃើញដោយខុសឆ្គងថា ការបិទច្រកតំបន់និងច្រករបៀង អាចគម្រាមកំហែងដល់កម្ពុជាថា ខ្លួនអាចបិទដង្ហើមសេដ្ឋកិច្ចរបស់កម្ពុជា ប៉ុន្តែធាតុពិតជាក់ស្ដែង មិនដូច្នោះទេ ព្រោះទំនាក់ទំនងសេដ្ឋកិច្ចមានចរន្តទ្វេទិសទៅវិញទៅមក ហើយនៅក្នុងការដោះដូរទំនិញរវាងប្រទេសទាំងពីរ កម្ពុជានាំចូលទំនិញពីថៃ ច្រើនជាងថៃនាំចូលទំនិញពីកម្ពុជាថែមទៅទៀត ដូច្នេះហើយ អ្នកដែលខាតធ្ងន់ធ្ងរជាងគេគឺប្រទេសថៃទៅវិញទេ។ លើសពីនេះ កម្ពុជាក៏មានទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្ម និងការដោះដូរទំនិញជាមួយនឹងបណ្ដាប្រទេសជាដៃគូជាច្រើនផ្សេងទៀតផងដែរ ពោលពុំមែនតែជាមួយប្រទេសថៃនោះទេ។
ជាអនុសាសន៍របស់លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា នៅតែមានភាពចាំបាច់នៅក្នុងការប្រកាន់ជំហររក្សាលទ្ធភាពប្រើប្រាស់នូវគ្រប់សេនារីយ៉ូទាំងអស់ ទាំងយន្តការច្បាប់អន្តរជាតិ (ការដាក់សំណុំរឿងទៅកាន់តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ) ទាំងការចរចាទ្វេភាគីនៅក្នុងលទ្ធភាពនិងទិដ្ឋភាពទាំងឡាយណា ដែលភាគីទាំងពីរអាចបន្តធ្វើការងារជាមួយគ្នាបាន និងសេនារីយ៉ូពង្រឹងសមត្ថភាពការពារជាតិនិងការត្រៀមលក្ខណៈឆ្លើយតបខាងយោធាចំពោះការឈ្លានពានណាមួយ ដើម្បីការពារអធិបតេយ្យភាព បូរណភាពទឹកដី និងភាពស្របច្បាប់នៅក្នុងការគ្រប់គ្រងរបស់ខ្លួន។
ក្នុងជម្រើសរយៈពេលវែង កម្ពុជាត្រូវពង្រឹងសមត្ថភាពផលិត ជំរុញការគាំទ្រទីផ្សារក្នុងស្រុក និងអភិវឌ្ឍតាមបណ្ដោយព្រំដែន៕
RAC Media | លឹម សុវណ្ណរិទ្ធ
ថ្ងៃអង្គារ, 10 មិថុនា 2025 ម៉ោង 10:03 AM
នៅព្រឹកថ្ងៃអាទិត្យ ទី៨ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៥ ក្រោមការសម្របសម្រួលដោយវិទ្យាស្ថានសិក្សាចិន នៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា និស្សិតថ្នាក់បរិញ្ញាបត្រវិទ្យាសាស្ត្រសេដ្ឋកិច្ច នៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា សរុបចំនួន ១២នាក់ បានបំពេញទស្សនកិច្ចសិក្សានៅរោងចក្រផលិតកង់ឡាន ក្រុមហ៊ុន សៃលុន ខេមបូឌា ដោយមានការសហការពីលោក តាំង ម៉េងគង់ ប្រធានផ្នែកលក់ នៃក្រុមហ៊ុន សៃលុនគ្រុប និងតំណាងចែកចាយផ្តាច់មុខនៅកម្ពុជា។
តាមរយៈលោក តាំង ម៉េងគង់ បានឱ្យដឹងថា រោង ចក្រ Sailun Cambodia មានទំហំដីសរុបប្រមាណ ១២០ ហិកតា និងផលិតសំបកកង់ TBR បានចំនួន ២២ លានកង់ក្នុងមួយឆ្នាំ និងផលិតសំបកកង់ឡានសម្រាប់រថយន្តធន់ធ្ងន់ PCR បាន ១,៦៥ លានកង់ឡាន សម្រាប់ទិន្នន័យឆ្នាំ២០២៤ ដែលនាំចេញច្រើនបំផុតទៅអាមេរិកខាងត្បូង។ រោងចក្រ សៃលុនគ្រុប មានកម្លាំងពលកម្មសរុបប្រមាណ ៤ ០០០ នាក់ និងមានសហរោងច្រកសម្រាប់បំពេញច្រវាក់ផលិតកម្ម និងជា ពិសេសមានជំនាញក្នុងការផលិតម៉ាស៊ីនផលិតកង់ឡាន ក៏ឈានដល់ការផលិតកង់ឡាន ដែលជាប់ចំណត់ ថ្នាក់ទី១០ លើពិភពលោក។ តាមការគ្រោងទុក របស់រោងចក្របានឱ្យដឹងថា ចុងឆ្នាំ ២០២៥ បានបន្ថែមរោង ចក្រផលិតសំបកកង់ឡាន OTR គ្រឿងបច្ចេកទេស សម្រាប់ការផលិត សំបកកង់ឡានបន្ថែមទៀតដើម្បី បំពេញតម្រូវការទីផ្សារកសិកម្មក្នុងស្រុក និងការនាំចេញទៅបណ្តាប្រទេសទាំង ១៨០។
ក្រុមនិស្សិតនៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជាបានធ្វើដំណើរទស្សនកិច្ចពិនិត្យនិងស្វែងយល់អំពីដំណើរការច្រវាក់ផលិតកម្មដំណាក់កាលនីមួយៗ ក្នុងគោលបំណងសិក្សាអំពីដំណើរការផលិតសំបកកង់ឡាន តាមប្រភេទ ដើម្បីលើកកម្ពស់វិស័យឧស្សាហកម្ម នៅកម្ពុជានិយាយជារួម និងសិក្សាបច្ចេកទេសរហូតដល់ដំណាកកាលដឹកជញ្ជូននិយាយដោយឡែក។
ក្រោយពីបានទស្សនាតាមដំណាក់កាលផលិតទាំងបីរោងចក្ររួចមក ភាគីទាំងពីរ គ្រោងនឹងរៀបចំកម្មវិធីរួមគ្នាបន្តទៀតនាឆ្នាំក្រោយ ដើម្បីចូលរួមផ្សព្វផ្សាយ ក៏ដូចជាផ្តល់ឱកាសដល់សិស្ស-និស្សិត និងចូលរួម ចំណែកដល់វិស័យឧស្សាហកម្ម និងជម្រុញសេដ្ឋកិច្ចការនាំចេញរបស់កម្ពុជា។ វិទ្យាស្ថានសិក្សាចិន និងសហការ ជាមួយរោងចក្រសៃលុនគ្រុប ដើម្បីបង្កើតការយល់ដឹងបន្ថែមអំពីវិស័យឧស្សាហកម្មផលិតកង់ឡាន៕
RAC Media
ថ្ងៃចន្ទ, 09 មិថុនា 2025 ម៉ោង 04:19 PM
Dr. Seun Sam
From June 9 to 13, 2025, Cambodian Prime Minister Hun Manet will embark on a historic official visit to France, marking his first state-level engagement with the French Republic since assuming office in August 2023. The visit, undertaken at the invitation of French President Emmanuel Macron and United Nations Secretary-General António Guterres, carries profound symbolic and strategic weight. It reflects not only Cambodia’s enduring gratitude to France but also the potential for a reinvigorated partnership between the two nations in an era of global uncertainty and regional transformation.
A Visit of Symbolic Depth and Strategic Significance
France and Cambodia share deep-rooted historical, cultural, and diplomatic ties dating back to the mid-19th century. While these relations have evolved significantly through the colonial, post-independence, and post-conflict periods, France has consistently played a vital role in Cambodia’s survival, sovereignty, and reconstruction. The upcoming visit signals Phnom Penh’s intention to preserve and strengthen this invaluable partnership in the 21st century.
Prime Minister Hun Manet’s visit takes place at a time when Cambodia seeks to diversify its diplomatic outreach, balancing relations with traditional partners such as China and ASEAN with broader engagement with the European Union, the United States, Japan, and France. It is not merely a ceremonial journey; it is a strategic reaffirmation of Cambodia’s commitment to multilateralism, cultural diplomacy, and global cooperation.
Honoring France’s Role in Safeguarding Cambodian Sovereignty
On behalf of the Cambodian people, I wish to express our deep appreciation to the government and people of France. Historically, France has stood as a guardian of Cambodia’s territorial integrity and international recognition, especially during critical moments when the kingdom’s very existence was under threat.
Following Cambodia’s independence from French Indochina in 1953, France remained an indispensable supporter of King Norodom Sihanouk’s policy of neutrality during the Cold War. Later, during the 1980s and early 1990s, France played a pivotal role in internationalizing the Cambodian peace process. The 1991 Paris Peace Agreements, which France co-chaired, laid the foundation for Cambodia’s national reconciliation and reconstruction under the auspices of the United Nations.
Had it not been for France’s moral and diplomatic intervention during those times, Cambodia might not have re-emerged as a recognized sovereign state. In this sense, France did not just support Cambodia — it helped to keep Cambodia alive on the world map.
This legacy must be remembered, honored, and built upon by today’s generation of Cambodian leaders and citizens. The current visit is an opportune moment to reaffirm this gratitude and to forge forward-looking cooperation across multiple domains.
A Blueprint for Comprehensive Partnership
Prime Minister Hun Manet’s itinerary in France is expected to include high-level bilateral meetings with President Macron, business forums with French investors, cultural diplomacy events, and potential exchanges with the Cambodian diaspora. Moreover, as a guest of the UN Secretary-General, Hun Manet will also engage in discussions that go beyond bilateral relations, including regional peace, climate change, and global governance reforms.
One of the key areas of interest is economic cooperation. France remains one of the most influential economies in the European Union and a major player in the Indo-Pacific strategy. Cambodia hopes to attract more French investments in key sectors such as renewable energy, green infrastructure, education, health, and tourism. In return, Cambodian exports — particularly agricultural products, garments, and handicrafts — could gain greater access to the European market, creating jobs and prosperity at home.
Additionally, cultural cooperation will remain a central pillar of Cambodia–France relations. The French language, educational institutions, and architectural heritage in Phnom Penh are lasting testaments to France’s influence in Cambodia. The role of institutions like the French Institute and the École française d'Extrême-Orient (EFEO) remains crucial in preserving and promoting Khmer culture and civilization. Prime Minister Hun Manet’s visit provides an excellent opportunity to expand programs in education, language training, and cultural exchange.
A Shared Vision for Peace, Multilateralism, and Human Development
France and Cambodia also share a commitment to multilateral diplomacy, peacebuilding, and the promotion of sustainable development. Both countries are members of La Francophonie and have long supported international frameworks that promote peace, human rights, and economic justice.
As global tensions rise — from the war in Ukraine to escalating rivalries in the Indo-Pacific — Cambodia sees France not only as a friend but also as a global partner that can help bridge the East and the West. Prime Minister Hun Manet’s government, which represents a younger and more technocratic generation of leadership, has repeatedly emphasized the importance of neutrality, independence, and regional peace — values that align closely with France’s own foreign policy objectives.
During his time in France, Hun Manet is expected to advocate for greater support in areas such as climate resilience, disaster risk reduction, and human capital development. These are shared priorities under both France’s development cooperation strategy and Cambodia’s national development goals.
A Relationship to be Preserved Forever
The relationship between Cambodia and France must not be seen merely through the lens of history or diplomacy, but as a dynamic and evolving partnership with shared values and mutual respect. France is not just an old friend of Cambodia — it is a foundation upon which modern Cambodia was rebuilt.
As a Cambodian citizen, I strongly believe that our country must continue to honor, value, and nurture our ties with France. Political transitions, economic trends, and global realignments may come and go, but the bonds between our nations must remain unshaken.
We are now in a position to shape the next chapter of this relationship — one that is inclusive, modern, and deeply rooted in mutual understanding. This means opening more opportunities for Cambodian students to study in France, increasing people-to-people exchanges, strengthening civil society cooperation, and supporting joint innovation in science, technology, and culture.
All in all, Prime Minister Hun Manet’s visit to France from June 9 to 13, 2025, is a landmark occasion. It is a gesture of respect to the past and a statement of intent for the future. It offers a platform to renew and deepen Cambodia–France cooperation across a spectrum of political, economic, and cultural domains. At a time when the world is facing complex challenges — from geopolitical instability to environmental crises — the friendship between Cambodia and France stands as a beacon of what nations can achieve when they uphold shared principles and mutual respect.
Let this visit remind us that diplomacy is not only about negotiation; it is also about gratitude, trust, and vision. And for Cambodia, France will always be more than just a partner — it is a true friend, a historical ally, and a bridge to the world.
Vive l'amitié entre le Cambodge et la France!
Long live the friendship between Cambodia and France!
Dr. Seun Sam, A Policy Analyst at the Royal Academy of Cambodia.
ថ្ងៃចន្ទ, 09 មិថុនា 2025 ម៉ោង 08:37 AM
By Mr. Sar Vichana
The recent flare-up along the Thailand-Cambodia border, culminating in the tragic death of a Cambodian soldier, serves as a stark reminder that unresolved historical grievances can simmer for decades, occasionally boiling over into renewed tension and conflict. While the two nations share deep cultural ties and are both integral members of ASEAN, the ongoing dispute over undemarcated areas, particularly around ancient temples like Preah Vihear, offers critical lessons for regional stability and international diplomacy.
At the heart of the ongoing friction lies a century-old disagreement over border demarcation, stemming from colonial-era mapping. Despite rulings by the International Court of Justice (ICJ) in 1962 and 2013 affirming Cambodian sovereignty over the Preah Vihear temple itself and surrounding land, pockets of dispute remain, fueled by differing interpretations of historical maps and nationalistic sentiments on both sides. This complex legacy underscores a fundamental truth: legal pronouncements alone, however authoritative, are not always sufficient to extinguish deeply entrenched nationalistic fervor.
The current flashpoint, particularly around the Mum Bei (Emerald Triangle) area, highlights the starkly different positions of Phnom Penh and Bangkok. Cambodia has firmly rejected Thailand's request to withdraw its troops from the Mum Bei area, asserting it falls within Cambodian sovereign territory where troops have been permanently stationed. Phnom Penh has also declared its intention to take the dispute over four specific areas – Mum Bei, Ta Moan Thom Temple, Ta Moan Toch Temple, and Ta Krabei Temple – to the ICJ for a definitive resolution. Cambodian Prime Minister Hun Manet has publicly stated Cambodia's commitment to resolving the issue through international law and peaceful means.
Conversely, Thailand maintains its stance of not recognizing the compulsory jurisdiction of the ICJ in border disputes with Cambodia since 1960. The Thai Ministry of Defence, while acknowledging Cambodia's right to pursue action via international legal channels, reiterated that Thailand is under no obligation to comply. Deputy Prime Minister and Defence Minister Phumtham Wechayachai has emphasized that the border issue should be handled through existing bilateral mechanisms, such as the Joint Boundary Committee (JBC). While both sides have agreed to continue dialogue through these established committees, the fundamental disagreement over the ICJ's role remains a significant hurdle. The Thai military has also stated its readiness for a "high-level operation" in case of any violation of its sovereignty, a warning that underscores the fragility of the situation.
This divergence in approach was publicly manifested when a group of approximately 200 Thai protesters, identifying themselves as the "Students and People Network for Reforming Thailand," gathered outside the Cambodian Embassy in Bangkok. The protest, though reportedly peaceful and quickly dispersed by Thai police, underscored the strong nationalist sentiment within Thailand demanding respect for what they perceive as their country's sovereignty and rejecting Cambodian "encroachment" on Thai territory. Cambodian officials, including the ambassador to Thailand, confirmed the safety of embassy staff while rejecting the protesters' accusations.
Amidst these rising tensions, there have been crucial diplomatic interventions. The Thai Ministry of Defence has confirmed ongoing progress in discussions with their Cambodian counterparts, with both sides agreeing to ease tensions, maintain open lines of communication, and avoid armed confrontation. This commitment to dialogue through bilateral mechanisms like the GBC/JBC/RBC is a positive step, even as the ICJ debate continues.
Significantly, the current Chairman of ASEAN, Malaysian Prime Minister Anwar Ibrahim, has actively engaged with both Cambodian and Thai Prime Ministers, Paetongtarn Shinawatra and Hun Manet respectively, to mediate the ongoing border dispute. This direct intervention by the ASEAN Chair highlights the regional bloc's concern for stability among its members. While the "ASEAN Way" of non-interference has often limited decisive action in bilateral disputes, Malaysia's proactive role as Chair underscores the growing recognition within ASEAN that unresolved internal conflicts can undermine regional peace and integration. This external pressure and diplomatic engagement from a respected regional leader offer a vital avenue for de-escalation and finding common ground.
Ultimately, the enduring border dispute between Thailand and Cambodia serves as a powerful reminder for all nations that peace and security are not static achievements, but rather require continuous commitment to dialogue, legal clarity, and mutual respect. Leaving historical grievances unresolved, even if seemingly dormant, carries the risk of future conflict. The distinct positions of Thailand and Cambodia, the rise of nationalist sentiment, the crucial role of bilateral talks versus international legal avenues, and the mediating efforts of ASEAN all offer invaluable lessons.
As Cambodia's Senate President Hun Sen recently warned, without recourse to a definitive resolution via the ICJ, this border dispute risks becoming a perpetual conflict "like Gaza," where Israel and Palestine are locked in an endless cycle of unresolved disputes and violence. This stark comparison underscores the profound urgency of the situation and the potential for prolonged instability if a clear, internationally recognized legal framework is not embraced. The path forward for Thailand and Cambodia, and indeed for any nations with lingering border issues, must involve a renewed dedication to comprehensive demarcation, robust bilateral engagement, and a willingness to leverage international legal frameworks as a tool for resolution, not just a source of grievance. Only then can the focus shift from territorial disputes to the shared prosperity and harmonious coexistence that the region so desperately needs.
ថ្ងៃអាទិត្យ, 08 មិថុនា 2025 ម៉ោង 06:00 PM
By Dr. Seun Sam, Policy analyst of RAC
In the 21st century, the legitimacy and stability of the global order rest firmly on the foundation of international law. From the United Nations Charter to various international treaties and adjudicating institutions, global norms serve as essential tools for resolving conflicts peacefully and promoting cooperation among states. Among these institutions, the International Court of Justice (ICJ) stands as the principal judicial organ of the United Nations, tasked with settling legal disputes submitted by states and offering advisory opinions on legal questions. The ICJ plays a vital role in shaping a rules-based world order. Respect for its decisions is not optional; it is a reflection of a nation’s maturity, commitment to peace, and integration into the modern global community.
Cambodia is a case in point. Despite being a relatively small nation with limited geopolitical influence, Cambodia has consistently demonstrated its respect for international institutions and their decisions, including those rendered by the ICJ. The most prominent example is the Preah Vihear Temple case, a territorial dispute with Thailand that has tested both countries' commitment to international norms.
Cambodia and the ICJ: A Model of Compliance
The dispute over the ownership of the Preah Vihear Temple, a 9th-century Khmer sanctuary situated near the Cambodia-Thailand border, dates back to the colonial era. In 1962, after a lengthy legal battle, the ICJ ruled in favor of Cambodia, affirming that the temple is located on Cambodian territory. This decision was based on a 1907 map drawn by French colonial authorities and later recognized by Thailand.
Despite internal wounds from a devastating civil war and the horrors of the Khmer Rouge regime, Cambodia respected the ICJ’s decision without hesitation. The Kingdom did not have the political, military, or economic power to enforce the ruling unilaterally, nor did it attempt to challenge or discredit the court. Instead, Cambodia presented itself as a responsible member of the international community, committed to peaceful dispute resolution and adherence to legal norms.
This respect for the ICJ ruling reflected Cambodia's strategic vision for long-term peace and development. It understood that its future lay not in confrontation, but in cooperation with international institutions and neighboring countries. Cambodia’s approach has helped improve its international image and served as a lesson in diplomacy and legal integrity.
Thailand’s Rejection and Criticism of the ICJ
In contrast, Thailand’s response to the ICJ ruling has been marked by resistance, skepticism, and at times outright rejection. While Thailand initially accepted the 1962 ruling publicly, successive governments and nationalist factions have repeatedly contested the ICJ’s findings. Some Thai leaders and media outlets have gone so far as to accuse the ICJ of being a biased or corrupt international organization, undermining the court’s legitimacy in the eyes of their citizens.
This dismissive attitude came into sharper focus during the 2011–2013 hearings at the ICJ, when Cambodia requested the Court to interpret the 1962 ruling following renewed military clashes in the area. Cambodia argued that Thailand had violated the ICJ's decision by stationing troops near the temple. In 2013, the ICJ unanimously clarified that the area surrounding the temple—known as the promontory—also belongs to Cambodia and ordered Thai troops to withdraw.
Once again, Thailand was reluctant to comply fully and questioned the legal authority of the court. Instead of embracing the rule of law and setting a regional example, Thailand adopted a position that undermined international norms and inflamed nationalist sentiment at home.
The Importance of Upholding International Law
International laws are not made to favor one country over another; they are designed to maintain global peace, equality, and stability. Disputes are inevitable between neighboring countries, especially those with complex historical and territorial entanglements. However, the true test of a nation’s maturity lies in how it chooses to resolve those disputes—whether through confrontation or through the legitimate mechanisms of international law.
The ICJ, like all international organizations, is not perfect. However, it remains the highest and most respected legal forum available to states. Rejecting its authority on the grounds of nationalism or convenience not only damages the international legal system but also sends a dangerous message that might makes right.
If every country were to reject rulings that do not favor them, the world would descend into legal chaos. Wars would become more likely, and international relations would devolve into a zero-sum game of power rather than peaceful cooperation. Therefore, modern nations have a moral and legal obligation to uphold the rule of law—even when it is inconvenient or contrary to their immediate interests.
A Call for Thailand to Reconsider
As a fellow ASEAN member and an influential player in Southeast Asia, Thailand’s actions set an important precedent. If Thailand continues to challenge the legitimacy of the ICJ and portrays it as a corrupt or biased institution, it risks damaging not only regional stability but also its own standing in the global community.
Thailand is a country with a rich cultural heritage and a modern economy. It has the capacity to be a leader in the region—not just economically or militarily, but morally and diplomatically. However, to achieve this, it must show respect for international rulings and refrain from inciting nationalism at the expense of peace. Compliance with the ICJ’s decisions would demonstrate Thailand’s commitment to international justice and to being a modern, responsible nation.
Conclusion
Cambodia’s conduct in the Preah Vihear case offers a powerful example of how a nation, regardless of its size or power, can rise above short-term national sentiment and commit to the greater good of international peace. Its unwavering respect for the ICJ reflects its desire to be a modern, law-abiding member of the global community.
Thailand, on the other hand, still has the opportunity to correct its course. By embracing the ICJ ruling and working with Cambodia in the spirit of friendship and legal cooperation, Thailand can contribute to a more stable and prosperous Southeast Asia.
In an age where international cooperation is more necessary than ever—from climate change to security to trade—respecting international law is not a weakness; it is a strength. It is the cornerstone of a modern nation. Countries that disregard this principle isolate themselves not only from their neighbors but from the shared values of peace and justice that bind the global community together.
RAC Media
ថ្ងៃអាទិត្យ, 08 មិថុនា 2025 ម៉ោង 05:58 PM
(ខេត្តកំពង់ធំ)៖ នាព្រឹកថ្ងៃអាទិត្យ ១៣ កើត ខែជេស្ឋ ឆ្នាំម្សាញ់ សប្ដស័ក ពុទ្ធសករាជ ២៥៦៩ ត្រូវនឹងថ្ងៃទី៨ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៥ ឯកឧត្តមបណ្ឌិត យង់ ពៅ អនុប្រធានទី១ ក្រុមការងាររាជរដ្ឋាភិបាលចុះមូលដ្ឋានឃុំអណ្ដូងពោធិ៍ ស្រុកតាំងគោក ខេត្តកំពង់ធំ តំណាងដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់ឯកឧត្ដមបណ្ឌិតសភាចារ្យ សុខ ទូច ប្រធានក្រុមការងាររាជរដ្ឋាភិបាលចុះមូលដ្ឋានឃុំអណ្ដូងពោធិ៍ បានអញ្ជើញប្រគល់ ប្រគេន និងដាំកូនឈើផ្សេងៗ រួមមានកូនក្ងោក ៥០ដើម, ឥន្ធនេល ៦៥ដើម, រាជព្រឹក្ស (លឿងរាជ) ៥០ដើម, រំដួល ៥០ដើម និង កូនព្រីង ៣០០ដើមរបស់ឯកឧត្តមបណ្ឌិតសភាចារ្យ សុខ ទូច ដល់រដ្ឋបាលឃុំអណ្ដូងពោធិ៍ និងដាំកូនឈើ នៅបឹងទំនប់ជីវភាព ស្ថិតនៅក្នុងភូមិជីវភាព ឃុំអណ្ដូងពោធិ៍។
ថ្លែងក្នុងឱកាសប្រគល់កូនឈើដល់រដ្ឋបាលឃុំអណ្ដូងពោធិ៍ ប្រគេនកូនឈើដល់វត្តហេមវន្តព្រះនិព្វាន និងដាំកូនឈើ នៅបឹងទំនប់ជីវភាព នាព្រឹកនេះ ឯកឧត្ដមបណ្ឌិត យង់ ពៅ បានមានប្រសាសន៍ថា ការប្រគល់និងដាំកូនឈើនាព្រឹកនេះ ធ្វើឡើងនៅដើមរដូវវស្សា ដើម្បីចាប់ផ្ដើមដាំដុះឱ្យទាន់រដូវវស្សា ក្នុងគោលបំណងជំរុញបង្កើនសោភ័ណភាព និងរួមចំណែកដល់ការថែរក្សាបរិស្ថាន នៅក្នុងមូលដ្ឋានឃុំអណ្ដូងពោធិ៍ ស្រុកតាំងគោក ខេត្តកំពង់ធំ ពិសេសនៅក្នុងបរិវេណមាត់បឹងទំនប់ជីវភាព ដើម្បីជំរុញទីនេះក្លាយទៅជាតំបន់រមណីយដ្ឋាន និងទីតាំងទេសចរណ៍ដ៏ទាក់ទាញមួយ។
អញ្ជើញចូលរួមក្នុងពិធីនាឱកាសនេះ រួមមាន៖
- លោក យ៉ង់ វិសាល អភិបាលរងស្រុកតាំងគោក
- ក្រុមការងារភូមិគុហ៍បារែង មាន ៣នាក់គឺ ឯកឧត្ដម ផុន កសិកា លោក សាន ចេង និង កញ្ញា តាកេត ស័កដា
- ក្រុមការងារភូមិបែកចាន មាន ៣នាក់គឺ លោកជំទាវបណ្ឌិតសភាចារ្យ ចេក សុថា កញ្ញា កេក សុគន្ធា និងលោកស្រី លន ណារ៉ា
- ក្រុមការងារភូមិអណ្ដូងពោធិ៍ ៥នាក់គឺ លោក ប៊ុត សុម៉េត លោក ហេង វីរិទ្ធិ លោកស្រី សំរិទ្ធ ទេពី លោកបណ្ឌិត ភី វាសនា និង លោក លឹម សុវណ្ណរិទ្ធ
- ក្រុមការងារភូមិគ្រើលគឺ ឯកឧត្ដមបណ្ឌិត មាឃ បូរ៉ា
- ក្រុមការងារភូមិជីវភាពគឺ ឯកឧត្ដមបណ្ឌិត សន ពៅ
- លោក ប៉ែន សុខា ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាឃុំ និងក្រុមការងារភូមិឃុំ៕
RAC Media | លឹម សុវណ្ណរិទ្ធ
ថ្ងៃអាទិត្យ, 08 មិថុនា 2025 ម៉ោង 01:04 PM
By Kin Phea, PhD
Director General of the International Relations Institute of Cambodia
Cambodia and Thailand are predominantly Buddhist neighbouring kingdoms that share deep historical, cultural, and religious ties. Their land border, stretching over 800 kilometres, was originally defined by the Franco-Siamese treaties of 1904 and 1907.
Despite these shared affinities, tensions have frequently arisen, particularly over claims to cultural heritage, traditions, and religious sites, including temples. Disputes over territory and border demarcation have been among the most sensitive and inflammatory issues, often fuelling ultranationalist sentiments in Thailand for generations.
The most contentious areas include the Preah Vihear Temple and its surrounding vicinity, over which Cambodia secured legal victories at the International Court of Justice (ICJ) in both 1962 and 2013. Other disputed sites include Ta Moan Thom Temple, Ta Moan Tauch Temple, Ta Krabey Temple and Mom Bei.
The recent incident initiated by the Thai side on 28 May 2025 in Mom Bei, Preah Vihear province, deep within Cambodian territory, where a Cambodian soldier was shot dead by Thai soldiers, has stirred Thai society with claims that Cambodian forces violated Thai sovereignty. It has also emboldened Thai military elements, known for staging coups d’état, to push for a full-scale war with Cambodia.
In 2000, Cambodia and Thailand signed a Memorandum of Understanding (MOU) on the survey and demarcation of the land boundary between the two countries. Under this MOU, a Joint Border Commission (JBC) was established. The land boundary survey and demarcation have been jointly conducted in accordance with the Franco-Siamese Convention of 13 February 1904; the Franco-Siamese Treaty of 23 March 1907; the Protocol concerning boundary delimitation annexed to the 1907 Treaty; and the maps resulting from the work of the Commissions of Delimitation of the Boundary between Indo-China and Siam, established under the 1904 Convention and the 1907 Treaty. Other relevant documents relating to the implementation of the 1904 Convention and the 1907 Treaty between Siam and France are also taken into account.
However, the 2000 MOU has proven ineffective in resolving the issue, leading to frequent accusations and several armed conflicts. A key root cause of the conflicts is the use of different sets of maps. Cambodia, along with the ICJ, relies on maps established under the 1904 Convention and the 1907 Treaty. In contrast, Thailand unilaterally produces and uses its own maps to assert territorial claims.
In addition, border issues with Cambodia have often been strategically used by Thailand during periods of domestic political instability or when the military has sought to assert or consolidate power through a coup. A notable example occurred in 2008, when Thai forces entered Cambodia’s Preah Vihear Temple area and its surroundings, despite the ICJ’s 1962 ruling that the temple belongs to Cambodia. The armed conflict persisted for several years. More recently, the border clash last month at Mom Bei in Cambodia appears to be another instance of Thai military provocation, potentially aimed at justifying or facilitating a new coup.
With the 2000 MOU having reached its limits in resolving longstanding border disputes, the Royal Government of Cambodia decided on 2 June 2025 to refer the dispute over four sensitive areas - Mom Bei, Ta Moan Thom Temple, Ta Moan Tauch Temple, and Ta Krabei Temple - to the ICJ. These areas have remained unresolved for years and continue to pose risks of heightened tensions if left unaddressed. The decision was unanimously endorsed by the First Joint Congress of Cambodia’s National Assembly and Senate, and the strongest support of all Cambodian people at home and abroad and all political groupings.
As the larger country in terms of economic and military capacity, Thailand has consistently favoured bilateral negotiations, an approach that tends to serve its strategic interests. In contrast, Cambodia remains committed to utilising all available mechanisms deemed necessary, particularly turning to the ICJ when bilateral efforts are exhausted.
Thailand has exerted both military and economic pressure on Cambodia, including the deployment of additional troops and military equipment along the border. Furthermore, it unilaterally closed several border checkpoints on 7 June 2025, a recurring tactic used as an economic lever, given Thailand’s stronger economic position.
Such unilateral closures, employed repeatedly over time, reflect a zero-sum approach that carries significant economic risks for both countries and undermines efforts toward long-term stability and cooperation.
If Thailand is genuinely committed to resolving the border issue peacefully, it should cooperate with Cambodia in pursuing impartial, rules-based mechanisms, such as referring the matter to the ICJ, once bilateral negotiations have been exhausted. As a smaller country in terms of geography, population, economy, and military strength, Cambodia has neither the capacity nor the intention to provoke conflict or invade any of its neighbours. The Kingdom seeks peaceful co-existence, regional cooperation, and friendly relations as essential foundations for national development and shared prosperity.
Historically, Cambodia was a great empire long before the emergence of Thailand as a state. Much of what is now Thai territory was once part of the ancient Khmer Empire. Thailand began to assert its independence from Khmer influence in the 13th century, eventually evolving into a distinct state thereafter.
Therefore, the people of Cambodia and Thailand should recognise that our two nations share a long history, along with deep cultural and traditional affinities. At the same time, it is important to understand that our territorial boundary is a legacy of the colonial era. In the aftermath of World War II and with the achievement of independence, both countries must adhere to the international legal principle of uti possidetis juris, which affirms that colonial-era borders, as defined by the Franco-Siamese treaties, must be respected. Failing to do so risks perpetuating an endless cycle of conflict.
To the Thai military, political leaders, and people: history should not be distorted for future generations. It is essential to acknowledge historical realities and educate the public to respect the sovereignty, territorial integrity, dignity, and cultural identity of neighbouring countries. Only through mutual respect and a commitment to a culture of peace and harmonious co-existence can our two Buddhist kingdoms truly live side by side in peace.
ថ្ងៃសៅរ៍, 07 មិថុនា 2025 ម៉ោង 09:33 PM
ជាថ្មីម្ដងទៀត នៅក្នុងសមាជលើកទីមួយរវាងរដ្ឋសភានិងព្រឹទ្ធសភា ប្រមុខរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានបង្ហាញឆន្ទៈយ៉ាងច្បាស់លាស់ នៅក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាព្រំដែនជាមួយនឹងប្រទេសថៃ នៅត្រង់ចំណុចប្រាសាទតាមាន់តូច ប្រាសាទតាមាន់ធំ ប្រាសាទតាក្របី និងតំបន់មុំ៣ ដោយកម្ពុជាបបួលភាគីថៃទៅកាន់តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ ហើយក្នុងករណីដែលថៃមិនព្រមតាមការបបួលនេះទេ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា នឹងប្ដឹងឱ្យតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិកាត់សេចក្ដីលើសំណុំអធិបតេយ្យភាពកម្ពុជា នៅត្រង់ចំណុចទាំង៤ខាងលើនេះ។ ក្រោយការប្រកាសរបស់ប្រមុខរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាខាងលើនេះ រដ្ឋាភិបាលថៃ បានចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ថា ខ្លួនចង់ចរចារកដំណោះស្រាយព្រំដែនជាមួយកម្ពុជាជាលក្ខណៈទ្វេភាគី ដោយប្រើយន្តការ គណៈកម្មការព្រំដែនចម្រុះ (JBC) និងគណៈកម្មការព្រំដែនទូទៅ (GBC)។ ការប្រកាសនេះ បានបង្ហាញថា រដ្ឋាភិបាលថៃបានគេចវេសមិនចង់យកសំណុំរឿងព្រំដែនជាមួយកម្ពុជា ទៅជំនុំជម្រះក្ដីនៅតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិនោះឡើយ ព្រោះថៃមិនសង្ឃឹមលើការប្រើប្រាស់ផែនទីដែលគូសជាឯកតោភាគីនោះ ធ្វើជាមូលដ្ឋានដើម្បីយកឈ្នះកម្ពុជា ដែលមានសន្ធិសញ្ញាបារាំង-សៀម និងផែនទីព្រំដែនអន្តរជាតិនោះឡើយ។ ត្រង់ចំណុចនេះ លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ អ្នកជំនាញវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ បានគូសបញ្ជាក់ថា រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា មានគោលការណ៍យ៉ាងជាក់លាក់ នៅក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាព្រំដែនជាមួយនឹងប្រទេសថៃ ដោយបានត្រៀមឯកសារផ្លូវច្បាប់យ៉ាងរឹងមាំ ប្រឆាំងនឹងអំពើឈ្លានពានរបស់ថៃមកលើប្រទេសកម្ពុជា។
លោកបណ្ឌិត បានលើកឡើងថា ទោះបីជារាជរដ្ឋាភិបាលថៃ បានចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ដែលមានខ្លឹមសារយ៉ាងដូចម្ដេចក្ដី ក៏អ្នកនយោបាយនៅតែចិញ្ចឹមចិត្តរំលោភលើបូរណភាពដែនដីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ជាថ្មីម្ដងហើយម្ដងទៀត ពិសេសទឹកដីកម្ពុជាដែលស្ថិតនៅតាមបណ្ដោយជួរភ្នំដងរែក ដែលរួមមានប្រាសាទតាមាន់តូច ប្រាសាទតាមាន់ធំ ប្រាសាទតាក្របី រហូតដល់តំបន់មុំបីនេះថែមទៀតផង។ លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ បានអះអាងថា អ្នកនយោបាយថៃ មិនធ្លាប់បានបោះបង់មហិច្ឆតានយោបាយរបស់ខ្លួននៅក្នុងការរំលោភបំពាន និងទន្ទ្រានកាន់កាប់ទឹកដីប្រទេសកម្ពុជានោះទេ ហើយចុងក្រោយនេះ កងទ័ពថៃ ថែមទាំងបានលើកឡើងទាំងគឃ្លើនផងដែរថា ខ្លួនមិនប្រើប្រាស់ផែនទីបារាំង-សៀមនោះទេ ពោលគេអះអាងថាព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ ត្រូវប្រើប្រាស់ផែនទីដែលខ្លួនគូសជាឯកតោភាគី។ លោកបណ្ឌិត បានថ្លែងសង្កត់ធ្ងន់ថា ដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងទង្វើរំលោភបំពានទាំងគឃ្លើននេះ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមានជម្រើសតែមួយគត់ ដើម្បីថែរក្សានិងការពារអធិបតេយ្យភាពរបស់ខ្លួនប្រឆាំងនឹងការឈ្លានពាន គឺការប្រើប្រាស់យន្តការតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ ព្រោះបើកម្ពុជាមិនធ្វើដូច្នេះទេ នោះថៃនឹងកាន់តែបានចិត្តហើយ ព្យាយាមបំភ្លៃបង្កើតព្រំដែនតាមការស្រមើលស្រមៃ និងបន្តរំលោភបំពានលើទឹកដីកម្ពុជាបន្តទៀត។ លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ បានបន្តថា កម្ពុជាត្រូវប្រើយន្តការតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ (ICJ) ដើម្បីការពារអធិបតេយ្យភាពជាតិផង និងបញ្ចប់ចេតនាទុច្ចរឹតដែលថៃតែងតែប្រើផែនទីឯកតោភាគីដើម្បីឈ្លានពានកម្ពុជាផង ព្រោះកម្ពុជាបានខិតខំព្យាយាមសម្របសម្រួលទាំងផ្នែកការទូត និងយន្តការទ្វេភាគីដែលមានដូចជា គណៈកម្មការព្រំដែនចម្រុះ (JBC) និងគណៈកម្មការព្រំដែនទូទៅ (GBC) រួចហើយ ប៉ុន្តែជានិច្ចកាល ភាគីថៃតែងតែបានបំពាន និងរំលោភលើស្មារតីនៃយន្តការដែលខ្លួនបានចូលរួមនេះ។ ដូច្នេះ កម្ពុជាមានសិទ្ធិពេញលេញនៅក្នុងការថែរក្សាដែនអធិបតេយ្យភាពរបស់ខ្លួន តាមច្បាប់អន្តរជាតិ ព្រោះមានតែយន្តការច្បាប់អន្តរជាតិទេ ដែលអាចដោះស្រាយបញ្ចប់ដោយសន្តិវិធីបាន ហើយមានតែយន្តការតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ (ICJ) ប៉ុណ្ណោះ ដែលអាចនាំមកនូវដំណោះស្រាយត្រឹមត្រូវ និងស្របទៅតាមលក្ខខណ្ឌគតិយុត្តិជាអន្តរជាតិបាន។ គេមិនអាចយកច្បាប់នៃប្រទេសមួយ ឬផែនទីដែលគូសជាឯកតោភាគីដោយប្រទេសមួយ ដោះស្រាយបញ្ហាប្រឈមរវាងរដ្ឋនិងរដ្ឋបាននោះឡើយ។ ត្រង់ចំណុចនេះ លោកបណ្ឌិត បានចោទជាសំណួរថា បើគេអាចប្រើប្រាស់ផែនទីឯកតោភាគីបាន នោះតើកម្ពុជាអាចគូសផែនទីសម័យមហានគរឡើងវិញ ដោយវាតទីទឹកដីប្រទេសកម្ពុជាទៅដល់ ឬហួសទីក្រុងបាងកកបានដែរឬយ៉ាងណា? បើធ្វើបានដូច្នេះមែននោះ នឹងបង្កទៅជាបញ្ហាអនាធិបេតយ្យ និងគ្មានសណ្ដាប់ធ្នាប់ពាសពេញពិភពលោកជាក់ជាមិនខានឡើយ។ លោកបណ្ឌិតបានបញ្ជាក់ថា ករណីព្រំដែនរវាងកម្ពុជានិងថៃ ត្រូវតែអនុលោមទៅតាមគោលការណ៍ច្បាប់អន្តរជាតិ គឺព្រំដែនបន្សល់ដោយប្រទេសដាក់អាណានិគម ដើម្បីបញ្ចៀសឱ្យបាននូវសង្គ្រាមរវាងរដ្ឋនិងរដ្ឋ និងធានាបាននូវសន្តិភាពនិងស្ថិរភាពនៅក្នុងតំបន់និងពិភពលោក។
លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ បានថ្លែងសង្កត់ធ្ងន់ថា ការរៀបចំប្ដឹងករណីទំនាស់ព្រំដែនរវាងកម្ពុជានិងថៃ ទៅតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ គឺជាជម្រើសដ៏ចាំបាច់ និងចៀសមិនបាន ដើម្បីបង្ហាញថា កម្ពុជាមានជំហរដោះស្រាយបញ្ហាដោយសន្តិវិធី គោរពដល់តម្លៃនីតិអន្តរជាតិ និងបញ្ចប់នូវចេតនាទុច្ចរឹតដែលថៃតែងតែប្រើផែនទីឯកតោភាគីដើម្បីឈ្លានពានទឹកដីកម្ពុជាម្ដងហើយម្ដងទៀតឥតឈប់ឈរនេះ។ លោកបណ្ឌិត បានលើកឡើងថា រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាត្រូវតែបន្តជំហរបា្រកដនិយម និងជាក់លាក់ចំពោះករណីអធិបតេយ្យភាពជាតិ ដោយមិនត្រូវមានជំនឿទៅលើឆន្ទៈអ្នកនយោបាយថៃ ឬដើរតាមរបៀបវារៈនយោបាយការទូតរបស់រដ្ឋាភិបាលថៃ ដើម្បីចង់លួងលោមឱ្យកម្ពុជាបន្តដោះស្រាយជាទ្វេភាគី ហើយថៃខ្លួនឯងមិនមានចេតនាបញ្ចប់បញ្ហាព្រំដែនដូច្នេះឡើយ។ លោកបណ្ឌិត បានអះអាងថា រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមិនត្រូវមានជំហរដកថយ ពីការប្រើប្រាស់យន្តការតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិនោះទេ ព្រោះបើពុំនោះសោត ភាគីថៃ ពិសេសក្រុមយោធាថៃនឹងកាន់តែបានចិត្ត ហើយបន្តចេតនាទុច្ចរឹត ដោយប្រើប្រាស់ផែនទីឯកតោភាគីដើម្បីរំលោភបំពាន់ទឹកដីប្រទេសកម្ពុជាជាបន្តទៅទៀត។
បន្ថែមពីលើនេះ លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ ក៏បានលើកឡើងនូវសំណូមពរដល់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ត្រូវបន្តពង្រឹងសមត្ថភាពឆ្លើយតប និងបន្តធ្វើទំនើបយោធាកម្ពុជាបន្ថែមទៀត ដើម្បីធានាបាននូវអធិបតេយ្យភាព និងបូរណភាពដែនដីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា និងមិនត្រូវបណ្ដោយឱ្យកងទ័ពថៃ មានឱកាសនៅក្នុងការរំលោភបំពានទឹកដីកម្ពុជាដូចជាហេតុការណ៍ ថ្ងៃទី២៨ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៥ នោះទេ។ លោកបណ្ឌិតបានចាត់ទុកថា ហេតុការណ៍នេះគឺជាការប្រមាថដែនអធិបតេយ្យភាពកម្ពុជាយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរពីសំណាក់កងទ័ពថៃ។
ទោះជាយ៉ាងណា លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ បានមានប្រសាសន៍ថា ប្រទេសជិតខាងទាំងពីរ កម្ពុជា-ថៃ ត្រូវតែសម្រេចចិត្តជ្រើសយកជម្រើសបន្តកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ និងដំណើរការជាប្រក្រតីនៃទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសទាំងពីរ នៅក្នុងវិស័យដទៃទៀត ដើម្បីផលប្រយោជន៍ទៅវិញទៅមក ដោយបញ្ចៀសឱ្យបានការរីករាលដាលការប្រឈមទៅកាន់ទំនាក់ទំនងនិងកិច្ចសហប្រតិបត្តិលើវិស័យផ្សេងៗទៀត។ លោកបណ្ឌិតបានបន្ថែមថា បញ្ហាប្រឈមខាងព្រំដែនដែលត្រូវដោះស្រាយដោយប្រើប្រាស់យន្តការច្បាប់អន្តរជាតិ ដើម្បីបញ្ចប់ការប្រឈមដ៏រ៉ាំរ៉ៃនេះ។ ចំណែកឯវិស័យដទៃផ្សេងទៀតដែលមានដូចជា វិស័យសេដ្ឋកិច្ច ពាណិជ្ជកម្ម ទេសចរណ៍ និងការវិនិយោគជាដើម ស្របទៅតាមយន្តការនិងសេនារីយ៉ូផ្សេងៗដែលមានស្រាប់ ដើម្បីបន្តធ្វើប្រក្រតីភាពនៃទំនាក់ទំនងនៅក្នុងភាពជារដ្ឋជិតខាងដែលមានទំនងទំនាក់និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការនឹងគ្នាជាចាំបាច់៕
RAC Media | លឹម សុវណ្ណរិទ្ធ
ថ្ងៃពុធ, 04 មិថុនា 2025 ម៉ោង 01:53 PM
ពាក់ព័ន្ធនឹងការរំលោភអធិបតេយ្យភាពកម្ពុជា ពីសំណាក់ប្រទេសថៃ ជាបន្តបន្ទាប់តាំងពីអតីតកាលរហូតមកដល់ពេលថ្មីៗនេះ បានបង្ហាញឱ្យឃើញថា មិនខុសពីសៀមនោះទេ ពិសេសអ្នកនយោបាយជាតិនិយមនិងយោធានិយមថៃ នៅតែបន្តចេតនាទុច្ចរឹតរបស់ខ្លួនចំពោះព្រំដែននៃប្រទេសទាំងពីរ កម្ពុជា-ថៃ។ អង្គសមាជជាព្រឹទ្ធសភា-រដ្ឋសភា បានប្រកាសគាំទ្រនូវការដាក់ចេញនូវវិធានការផ្សេងៗ ដែលប្រមុខរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា សម្ដេចធិបតីនាយករដ្ឋមន្ត្រីបានលើកឡើង ឆ្លើយតបនឹងពាក់ព័ន្ធនឹងការឈ្លានពានពីសំណាក់កងទ័ពថៃមកលើអធិបតេយ្យភាពកម្ពុជា ពិសេសការលើកយកករណីតំបន់មុំ៣ ករណីប្រាសាទតាមាន់តូច ប្រាសាទតាមាន់ធំ និងប្រាសាទតាក្របី ទៅកាន់តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ (ICJ) ដើម្បីបិទបញ្ចប់បញ្ហាប្រឈមនៅក្នុងតំបន់ទាំង៤។ លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ បានមានប្រសាសន៍គាំទ្រចំពោះការសម្រេចចិត្តនេះ ដោយលោកបណ្ឌិតបានអះអាងថា ចំណាត់ការទាំងយន្តការផ្លូវច្បាប់ ការទូត និងយោធា គឺជាកញ្ចប់វិធានការដែលកម្ពុជាត្រូវប្រកាន់ខ្ជាប់ទាំងព្រម ដើម្បីបង្ហាញទៅកាន់ភាគីថៃអំពីជំហរដ៏ម៉ឺងម៉ាត់របស់រាជរដ្ឋាភិបាល នៅក្នុងការដោះស្រាយបញ្ចប់ការប្រឈមជាមួយនឹងប្រទេសជិតខាងមួយនេះ។ លោកបណ្ឌិតបានបន្តថា កម្ពុជា ត្រូវតែបន្តការចរចាទ្វេភាគីជាមួយនឹងប្រទេសថៃនៅគ្រប់កម្រិតទាំងគណៈកម្មាធិការព្រំដែនទូទៅកម្ពុជាថៃ (GBC) គណៈកម្មាធិការព្រំដែនចម្រុះ (JBC) អនុស្សរណៈនៃការយោគយល់គ្នាឆ្នាំ២០០០ និងយន្តការផ្សេងៗទៀត ដើម្បីបញ្ចៀសភាពតានតឹង និងការប្រឈមគ្នាខាងយោធាជាថ្មីទៀត។ ត្រង់ចំណុចនេះ លោកបណ្ឌិតបានជំរុញឱ្យប្រទេសទាំងពីរ ពិសេសប្រទេសថៃ ត្រូវគ្រប់គ្រងកងទ័ពឱ្យស្ថិតនៅក្នុងស្ថានភាពដើម ហើយទុកឱ្យអ្នកជំនាញកិច្ចការព្រំដែនធ្វើការងារជាមួយគ្នា។
ជាមួយគ្នានេះ លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ ក៏បានកត់សម្គាល់ផងដែរថា ការពង្រឹងសមត្ថភាពយោធា និងត្រៀមលក្ខណៈទុកជាមុន ដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងស្ថានការណ៍ គឺជាចំណុចសំខាន់មួយទៀតនៅក្នុងកាលៈទេសៈនេះ ខណៈស្ថានភាពនៅតាមបណ្ដោយព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ មានភាពផុយស្រួយជាខ្លាំង ដោយសារតែនយោបាយជាតិនិយមជ្រុលនិងយោធានិយមជ្រុលរបស់អ្នកនយោបាយនិងកងទ័ពថៃមួយចំនួន។ លោកបណ្ឌិតបានបញ្ជាក់ថា ការបន្តធ្វើទំនើបកម្មនិងត្រៀមលក្ខណៈខាងយោធា គឺជាជម្រើសមួយដែលកម្ពុជា ត្រូវតែប្រកាន់ខ្ជាប់ជាប់ជានិច្ច ព្រោះទោះបីជាស្ថានការណ៍ធូរស្រាលយ៉ាងណាក្ដី ក៏ក្រុមអ្នកនយោបាយជ្រុលនិយម និងយោធានិយមអាចបញ្ឆេះកំហឹងមហាជន និងបង្កើតហេតុការណ៍ញុះញង់នៅតាមព្រំដែនបានគ្រប់ពេលវេលា។
បន្ថែមពីនេះ លោកបណ្ឌិតក៏បានថ្លែងសង្កត់ធ្ងន់ អំពីភាពចាំបាច់ខានពុំបាន ដែលកម្ពុជាត្រូវតែលើកករណីព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ ទៅកាន់តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ ដើម្បីដាក់បញ្ចប់ការប្រើប្រាស់ផែនទីឯកត្តោភាគី និងបញ្ចៀសឱ្យបានជាអតិបរមានូវការចូលឈ្លានពានលើទឹកដីប្រទេសកម្ពុជាសារជាថ្មី។ បើតាមលោកបណ្ឌិត ផ្អែកលើហេតុការណ៍ឈ្លានពានរបស់កងទ័ពថៃ នៅថ្ងៃទី២៨ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៥ ដែលបណ្ដាលឱ្យយោធិនកម្ពុជាម្នាក់បាត់បង់អាយុជីវិត បានឆ្លុះបញ្ចាំងអំពីឥរិយាបថយ៉ាងគឃ្លើនរបស់ថៃ អស់រយៈពេលជាង១០០ឆ្នាំមកហើយ ដែលចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩០៤ ក្នុងសម័យអាណាព្យាបាលបារាំង ថៃមិនបានបោះបង់ចោលចេតនាឈ្លានពានទឹកដីកម្ពុជានោះឡើយ បើទោះបីជាមានសន្ធិសញ្ញា និងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្តិ និងពិធីសារបោះបង្គោលព្រំដែន ដែលមានតម្លៃជាច្បាប់អន្តរជាតិហើយក៏ដោយក្ដី។ សៀម ដែលក្រោយមកបានផ្លាស់ប្ដូរឈ្មោះទៅជា ថៃ មិនធ្លាប់បានគោរពនូវកិច្ចព្រមព្រៀង និងសន្ធិសញ្ញាដែលខ្លួនបានចុះហត្ថលេខាឡើយ ដោយបានធ្វើសកម្មភាពបំពានលើលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្តិជាគោលការណ៍ច្បាប់អន្តរជាតិ ពោលគឺតាំងចិត្តមិនគោរពកិច្ចព្រមព្រៀងរវាងរដ្ឋនិងរដ្ឋ បើទោះបីជាកិច្ចព្រមព្រៀងនោះធ្វើជាមួយអតីតប្រទេសដាក់អាណានិគមលើកម្ពុជា ដែលជាមហាអំណាចក៏ដោយក្ដី។ ជាការកត់សម្គាល់រប់សលោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ ថៃតែងតែសម្ដែងនូវការគោរពនូវកិច្ចព្រមព្រៀងនៅតែនៅពេលដែលខ្លននៅទន់ខ្សោយតែប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែនៅពេលដែលខ្លួនខ្លាំងថៃ បែរជាលែងគោរពទៅវិញ ពោលគឺថៃ តែងតែប្រកាន់ឥរិយាបថ “ស៊ីញ៉េនឹងដៃ លុបនឹងជើងទៅវិញ” និងបង្ហាញសកម្មភាពគឃ្លើននឹងរដ្ឋជុំវិញខ្លួន។ ជាថ្មីម្ដងហើយម្ដងទៀត ភាគីថៃ តែងតែបានអះអាងថា តំបន់កំពុងប្រឈម និងតំបន់ផ្សេងៗទៀតរបស់កម្ពុជា ដែលស្ថិតនៅជិតព្រំដែនកម្ពុជា ថាជាទឹកដីរបស់ខ្លួនទៅវិញ ដែលនេះគឺជារឿងមិនអាចទទួលយកបាន ហើយថៃហាក់បានយល់សុបិន្តខុសសម័យកាល ដោយយល់ច្រឡំថា សម័យតេជោសែន ថាជាសម័យលង្វែក។ ប្រទេសថៃ ជានិច្ចកាលតែងតែរំលោភបំពានទឹកដីប្រទេសជិតខាង ដោយមិនមែនតែកម្ពុជានោះទេ គឺជាមួយនឹងប្រទេសជុំវិញខ្លួនតែម្ដង។
លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ បានគូសបញ្ជាក់បន្ថែមទៀតថា នៅក្នុងសម័យសាកលភាវូបនីយកម្ម និងក្នុងនាមថៃជាប្រទេសស៊ីវិល័យ ថៃមិនគួរប្រកាន់ខ្ជាប់នូវឥរិយាបថគឃ្លើន មិនស្គាល់នូវតម្លៃនៃច្បាប់អន្តរជាតិនោះទេ ខណៈប្រទេសទាំងពីរ កម្ពុជា-ថៃ សុទ្ធសឹងជាប្រទេសសមាជិកសមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ជាប្រទេសមានព្រំដែនជាប់គ្នា និងមានប្រវត្តិសាស្ត្រ អរិយធម៌ វប្បធម៌ជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងគ្នាជាច្រើនផង ប្រទេសថៃ មិនគួរប្រកាន់នូវឥរិយាបថចាស់គំរិលដូចនេះឡើយ។
ទោះជាយ៉ាងណា លោកបណ្ឌិតបានមានប្រសាសន៍ថា ករណីព្រំដែនគោករវាងប្រទេសកម្ពុជានិងថៃ ប្រទេសទាំងពីរ មានឯកសារបន្សល់ទុកដោយអាណានិគមបារាំង សម្រាប់ព្រំដែនប្រទេសទាំងពីរ ដែលមានប្រវែងប្រមាណ ៨០០គីឡូម៉ែត្រ ជាមួយនឹងផែនទីជាឧបសម្ព័ន្ធសរុបចំនួន ១៧ផ្ទាំង ដែលក្នុងនោះ ត្រូវបានបោះបង្គោលចំនួន ៧៣ទីតាំង ស្មើនឹង៧៤បង្គោលរួចមកហើយ។
ក្រៅតែពីការគាំទ្រចំពោះការប្រើប្រាស់យន្តការតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ បានមានប្រសាសន៍ផងដែរថា កម្ពុជា ត្រូវតែពិនិត្យមើលលទ្ធភាពដទៃផ្សេងៗទៀត ខណៈប្រទេសថៃ តែងតែគឃ្លើនជាមួយនឹងរដ្ឋជិតខាងដែលទន់ខ្សោយជាងខ្លួន។ នៅត្រង់ចំណុចនេះ លោកបណ្ឌិតបានលើកឡើងថា កម្ពុជាមានភាពចាំបាច់នៅក្នុងការអភិវឌ្ឍសមត្ថភាពជាតិលើគ្រប់វិស័យទាំងអស់ ដើម្បីបង្កើនលទ្ធភាពឆ្លើយតបទៅនឹងស្ថានការណ៍ និងការប្រែប្រួលស្ថានភាពនៅក្នុងទំនាក់ទំនងជាមួយនឹងប្រទេសជិតខាង។ លោកបណ្ឌិតបានបញ្ជាក់ថា ប្រទេសកម្ពុជាមានប្រជាជនធ្វើការជាពលករចំណាកស្រុកជាច្រើនលាននាក់នៅក្នុងប្រទេសថៃ ដែលនេះជាសម្មតិកម្មមួយធ្វើឱ្យក្រុមអ្នកជាតិនិយមជ្រុលនិងយោធានិយមថៃ សម្លឹងមើលកម្ពុជានៅក្នុងរូបភាពមួយមានកម្រិត។ បន្ថែមពីលើនេះ លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ បានថ្លែងសង្កត់ធ្ងន់ថា កម្ពុជាមានភាពចាំបាច់ដោយខានពុំបាន នៅក្នុងការបន្តពង្រឹងសមត្ថភាពវិស័យការពារជាតិរបស់ខ្លួន ដើម្បីអាចឆ្លើយតបបានកាន់តែលឿនរហ័សទៅនឹងសភាពការណ៍នៅតាមព្រំដែន ទាំងជើងទឹកនិងជើងគោក ដោយមិនត្រូវអនុញ្ញាតឱ្យរដ្ឋបរទេសណាមួយ អាចប្រមាថមកលើអធិបតេយ្យភាពនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជានោះទេ៕
RAC Media | លឹម សុវណ្ណរិទ្ធ
ថ្ងៃចន្ទ, 02 មិថុនា 2025 ម៉ោង 04:13 PM
រូបថតបណ្ឌិត យង់ ពៅ នៅថ្ងៃទី២៩ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០០៨ នៅផ្សារជើងប្រាសាទព្រះវិហារ ដែលក្រោយមកត្រូវទាហាថៃបាញ់ដុតកម្ទេច
ហេតុការណ៍ឈ្លានពាន និងបាញ់ប្រហារពីសំណាក់កងទ័ពថៃមកលើកងទ័ពកម្ពុជា នៅព្រឹកថ្ងៃទី២៨ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៥ នៅភូមិតេជោមរកត ឃុំមរកត ស្រុកជាំក្សាន្ត ខេត្តព្រះវិហារ បានធ្វើឱ្យស្ថានភាពនៅតាមបណ្ដោយព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ បានកើនឡើងកម្ដៅ និងបង្កការប្រឈមសារជាថ្មីរវាងកងទ័ពនៃប្រទេសទាំងពីរ។ លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ អ្នកជំនាញវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ បានគូសបញ្ជាក់ថា ជាថ្មីម្ដងទៀត បញ្ហាព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ នៅតែត្រូវបានមជ្ឈដ្ឋានអ្នកនយោបាយថៃ យកធ្វើជាប្រធានបទដើម្បីបញ្ឆេះចរន្តជាតិនិយមជ្រុល ក្នុងគោលដៅបម្រើឱ្យរបៀបវារៈនយោបាយនៅទីក្រុងបាងកក ជាមួយនឹងចេតនាទុច្ចរឹតចំពោះកម្ពុជាដែលជាប្រទេសជិតខាង។
លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ បានលើកឡើងថា បញ្ហាព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ មិនគួរក្លាយទៅជាចំណាប់ខ្មាំងនៃនយោបាយផ្ទៃក្នុងថៃនោះឡើយ ព្រោះកម្ពុជានិងថៃ មានសន្ធិសញ្ញា និងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្តិគ្រប់គ្រាន់ ដែលកំណត់ខ្សែបន្ទាត់ព្រំដែននៃប្រទេសទាំងពីរស្របតាមគោលការណ៍នៃច្បាប់អន្តរជាតិ ព្រោះចាប់តាំងពីក្នុងសម័យអាណានិគមបារាំងមកលើប្រទេសកម្ពុជាម្ល៉េះ ដែលមេដឹកនាំថៃ បានទទួលយកនូវកិច្ចព្រមព្រៀងបារាំង-សៀម ទាំងនៅក្នុងឆ្នាំ១៩០៤ និង១៩០៧ ដែលនៅក្នុងឆ្នាំ១៩០៨ បារាំងនិងសៀមបានឈានទៅដល់ការបង្កើតគណៈកម្មការព្រំដែន បារាំង-សៀម ដោយភាគីទាំងពីរបានឈានទៅដល់ការបោះពុម្ពនូវផែនទីផ្លូវការ កំណត់នូវដែនអធិបតេយ្យភាព និងខ្សែព្រំដែនរវាងប្រទេសកម្ពុជាដែលស្ថិតនៅក្រោមអាណានិគមបារាំង និងប្រទេសសៀមនាសម័យនោះ (ដែលក្រោយមកបានប្ដូរឈ្មោះជាប្រទេសថៃដូចបច្ចុប្បន្ន)។ លោកបណ្ឌិតបានគូសរំឭកថា មេដឹកនាំសៀមនាពេលនោះ បានទទួលយកនូវដំណោះស្រាយ ផែនទី និងទទួលស្គាល់នូវខ្សែបន្ទាត់ព្រំដែន ព្រមទាំងការបោះបង្គោលព្រំដែនជាមួយគ្នាផងដែរ។ ទោះជាយ៉ាងណា នៅឆ្នាំ១៩៣៤ បញ្ហាព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ បានក្លាយជាបញ្ហាប្រឈមរវាងប្រទេសទាំងពីរ នៅពេលដែលអ្នកនយោបាយជាតិនិយមជ្រុលថៃ បែរជាបានបដិសេធ មិនទទួលយកសន្ធិសញ្ញាដែលខ្ញុំបានចុះហត្ថលេខា និងព្យាយាមសើរើបញ្ហាព្រំដែននេះទៅវិញ។ បញ្ហានេះ បានផ្ទុះឡើងជាការប្រឈម ខាងយោធាយ៉ាងខ្លាំងរវាងប្រទេសទាំងពីរ នៅក្នុងឆ្នាំ២០០៨ រហូតដល់ឆ្នាំ២០១១ និងក្រោយមកនៅឆ្នាំ២០១៤ ដោយសារតែប៉ុនប៉ងទម្លាក់នាយករដ្ឋមន្ត្រីថៃស្របច្បាប់ ដែលទទួលបានអំណាចតាមរយៈការបោះឆ្នោត ធ្វើឡើងដោយក្រុមយោធា។ បញ្ហាព្រំដែនរវាងប្រទេសទាំងពីរនេះ បានបន្តផ្ទុះឡើងនូវភាពតានតឹងសាជាថ្មីទៀតនៅក្នុងឆ្នាំ២០២៤-២០២៥ ដោយសារតែក្រុមអ្នកនយោបាយជាតិនិយមជ្រុលថៃ បានរុញច្រាន និងបញ្ឆេះកំហឹងចរន្តជាតិនិយមពីសំណាក់ប្រជាពលរដ្ឋថៃមួយចំនួន ជាហេតុធ្វើឱ្យកម្ពុជាត្រូវរងនូវផ្សែងពុលនយោបាយពីបញ្ហាផ្ទៃក្នុងរបស់ប្រទេសថៃ ដែលជារឿងមិនគួរកើតមានឡើងទាល់តែសោះ។
បន្ថែមពីនេះ លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ ក៏បានលើកឡើងផងដែរថា ព្រឹត្តិការណ៍បាញ់ប្រហារពីកងទ័ពថៃចូលមកក្នុងទីតាំងយោធារបស់កម្ពុជា នៅព្រឹកថ្ងៃទី២៨ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៥ គឺជាទង្វើបង្កហេតុ និងជាការឈ្លានពានដោយកម្រោលពីសំណាក់កងទ័ពថៃ ចូលមកក្នុងដែនអធិបតេយ្យភាពស្របច្បាប់នៃប្រទេសកម្ពុជា។ ទីតាំងនេះ គឺជាមូលដ្ឋានយោធារបស់កម្ពុជា ដែលបានបោះទីតាំងការពារតាំងពីយូរណាស់មកហើយ ហើយគឺជាទឹកដីស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងទាំងស្រុងរបស់កម្ពុជា។ លោកបណ្ឌិត បានថ្លែងសង្កត់ធ្ងន់ថា ទង្វើឈ្លានពានរបស់យោធាថៃនេះ បានបង្ហាញពីការមិនគោរពឱ្យតម្លៃលើច្បាប់អន្តរជាតិ និងសន្ធិសញ្ញា ដែលអាណានិគមបារាំង ក៏ដូចជាថ្នាក់ដឹកនាំសៀមបានបន្សល់ទុករហូតមក ក៏ដូចជាកិច្ចព្រមព្រៀងដែលខ្លួនបានចុះហត្ថលេខាឯកភាពថា កងទ័ពនៃប្រទេសទាំងពីរត្រូវឈរជើងនៅលើទីតាំងដើម (Status Quo) បើទោះបីជាខ្លួនជាប្រជាជាតិស៊ីវិល័យមួយនៅក្នុងតំបន់ក៏ដោយក្ដី។ បើតាមលោកបណ្ឌិត ការគោរពតាមកិច្ចព្រមព្រៀងរវាងរាជរដ្ឋាភិបាលទាំងពីរ ដែលតម្រូវឱ្យកងទ័ពស្ថិតនៅតាមទីតាំងដើម (Status Quo) គឺជាការធានានូវភាពតានតឹង និងការប៉ះទង្គិចខាងយោធានៅតាមព្រំដែន ប៉ុន្តែ ចំណុចនេះ កងទ័ពថៃ បែរជាបំពានទាំងកម្រោល និងដោយគ្មានការទទួលខុសត្រូវទាល់តែសោះ។
ទោះជាយ៉ាងណា លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ បានគាំទ្រប្រសាសន៍របស់សម្ដេចធិបតីនាយករដ្ឋមន្ត្រី ដែលថ្លែងថា សម្ដេចជំរុញឱ្យរក្សាស្ថានភាពស្ងប់ស្ងាត់ និងការប្រាស្រ័យទាក់ទងគ្នាល្អរវាងកងទ័ពជួរមុខរបស់យើងទាំងពីរដូចដែលបានធ្វើកន្លងមក ដូចដែលសម្ដេចធ្លាប់បានលើកក្នុងវេទិកាសាធារណៈកន្លងមកថា កម្ពុជាមិនមានបំណងឈ្លានពានប្រទេសណាមួយនោះទេ និងចង់ឱ្យការដោះស្រាយបញ្ហាព្រំដែន ប្រព្រឹត្តទៅដោយផ្អែកលើមូលដ្ឋានបច្ចេកទេសនិងច្បាប់អន្តរជាតិ។ លោកបណ្ឌិតបានកត់សម្គាល់នូវប្រសាសន៍របស់ប្រមុខរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ដែលបានបង្ហាញពីជំហរមោះមុតថា “[…] ប៉ុន្តែកម្ពុជាក៏រក្សាសិទ្ធិនៅក្នុងប្រើប្រាស់គ្រប់មធ្យោបាយ ដើម្បីការពារបូរណភាពទឹកដីរបស់ខ្លួន រួមទាំងការប្រើប្រាស់កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ ក្នុងករណីមានការព្យាយាមឈ្លានពានរំលោភលើបូរណភាពទឹកដីកម្ពុជា តាមរយៈការប្រើប្រាស់កម្លាំងប្រដាប់អាវុធ” គឺជាសារនយោបាយមានន័យគ្រប់គ្រាន់បង្ហាញពីឆន្ទៈការពារអធិបតេយ្យភាពដែនដីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។
ទោះយ៉ាងនេះក្ដី លោកបណ្ឌិតបានបន្ថែមទៀតថា ប្រទេសទាំងពីរ ត្រូវតែប្រកាន់ខ្ជាប់នូវភាពអត់ធ្មត់ រក្សាទំនាក់ទំនង និងជជែកពិភាក្សាគ្នាជាប្រចាំចំពោះស្ថានការណ៍នៅឯតំបន់ជួរមុខ ធ្វើយ៉ាងណាបញ្ចៀសឱ្យបាននូវការប៉ះទង្គិចខាងយោធារវាងកងទ័ពទាំងពីរសារជាថ្មី និងចៀសវាងបាននូវការប្រឈមខាងយោធាកាន់តែធំឡើង។ បន្ថែមពីនេះ រាជរដ្ឋាភិបាលនិងថ្នាក់ដឹកនាំប្រទេសទាំងពីរ គួរតែបន្តជំរុញឱ្យក្រុមការងារបច្ចេកទេសព្រំដែននៃប្រទេសទាំងពីរ បន្តការជជែកពិភាក្សា និងចរចាគ្នាបន្ថែមទៀត។ ទោះជាយ៉ាងណា លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ បានថ្លែងសង្កត់ធ្ងន់ថា កម្ពុជាមិនគួរបន្តអង្គុយរងផ្សែងបក់ពីប្រទេសថៃជាបន្តបន្ទាប់ដូច្នេះទេ ព្រោះអ្នកនយោបាយថៃតែងតែយកបញ្ហាផ្ទៃក្នុងរបស់ខ្លួន មកដាក់បន្ទុកលើបញ្ហាព្រំដែនជាមួយនឹងកម្ពុជាឡើយ បើទោះបីជាករណីនេះ អាចជាបញ្ហាបុគ្គល ឬអង្គភាពក៏ដោយក្ដី។
បើតាមលោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ ដើម្បីបញ្ចៀសនូវការរងផ្សែងនយោបាយពីទីក្រុងបាងកក កម្ពុជាត្រូវតែបន្តពង្រឹងនូវសមត្ថភាពយោធារបស់ខ្លួន ដោយមិនត្រូវព្រួយបារម្ភចំពោះទស្សនៈយល់ឃើញបែបលម្អៀងពីបណ្ដាប្រទេស ឬមហាអំណាចណាមួយឡើយ ព្រោះគ្មានប្រទេសណាមួយដែលមានសន្តិភាព ហើយមើលរំលងវិស័យការពារជាតិរបស់ខ្លួននោះទេ។ នៅពេលដែលកម្ពុជាមានវិស័យការពារជាតិខ្លាំង នោះកម្ពុជានឹងអាចមានការឆ្លើយតបលឿនរហ័សចំពោះករណីប្រធានស័ក្តិឬហេតុការណ៍បន្ទាន់ទាំងឡាយ។ លោកបណ្ឌិតបន្តថា នៅពេលដែលប្រទេសកម្ពុជាមានតុល្យភាពកម្លាំងយោធាជាមួយប្រទេសជិតខាង នោះគេក៏ត្រូវគិតពិចារណាជាច្រើនដងផងដែរ មុននឹងធ្វើការសម្រេចចិត្តណាមួយប្រឆាំងនឹងកម្ពុជា។ ត្រង់ចំណុចនេះ លោកបណ្ឌិតបានកត់សម្គាល់ថា បទពិសោធន៍ដែលទទួលបានក្រោយការឈ្លានពានរបស់ថៃនៅក្នុងឆ្នាំ២០០៨ សម្ដេចតេជោ ហ៊ុន សែន អតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រី បានអភិវឌ្ឍសមត្ថភាព យុទ្ធោបករណ៍ និងសព្វាវុធធុនធ្ងន់មួយចំនួនរបស់កម្ពុជា ដើម្បីត្រៀមខ្លួនការពារនូវហេតុការណ៍ដូចដែលបានកើតឡើងនាពេលថ្មីៗកន្លងទៅនេះ។
ជាមួយគ្នានេះ លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ បានគូសបញ្ជាក់បន្ថែមទៀតថា ដើម្បីពង្រឹងកិត្យានុភាពនិងការពារអធិបតេយ្យភាពជាតិកាន់តែរឹងមាំ កម្ពុជាត្រូវតែអភិវឌ្ឍសមត្ថភាពជាតិទាំងព្រម ដែលរួមមានទាំងវិស័យសេដ្ឋកិច្ច អប់រំ និងបច្ចេកវិទ្យាជាដើម ដោយមិនត្រូវពឹងអាស្រ័យលើប្រទេសណាមួយខ្លាំងលើសលុបពេកនោះទេ៕
RAC Media | លឹម សុវណ្ណរិទ្ធ
ថ្ងៃសុក្រ, 30 ឧសភា 2025 ម៉ោង 05:10 PM
សេចក្ដីជូនដំណឹង ស្តីពី"ការអញ្ជើញចូលរួមដេញថ្លៃ ការផ្គត់ផ្គង់ប្រេងឥន្ធនៈប្រចាំឆ្នាំ២០២៤ សម្រាប់ជរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា ចាប់ពីថ្ងៃទី១៨ មេសា ឆ្នាំ២០២៤។ *ចាប់ទទួលលក់ពាក្យដេញថ្លៃពីថ្ងៃនេះតទៅ រហូតដល់ថ្ងៃទី១៨ ខែមេសា ឆ្នាំ២០២៤ វេលាម៉ោង ១០.៣០នាទីព្រឹក។ ទូរសព្ទទំនាក់ទំនង : ០២៣ ៨៩០ ១៨០។
ថ្ងៃចន្ទ, 08 មេសា 2024 ម៉ោង 02:35 PM
សេចក្ដីជូនដំណឹង ស្តីពីការ ចូលរួមដេញថ្លៃ ផ្គត់ផ្គង់សម្ភារៈអេឡិចត្រូនិកសម្រាប់រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា ចាប់ពីថ្ងៃទី៥ មិថុនា ឆ្នាំ២០២៣។ *កាលបរិច្ឆេទឈប់ទទួលពាក្យដេញថ្លៃ៖ ថ្ងៃទី៣០ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៣ វេលាម៉ោង ១០.៣០នាទីព្រឹក។ ទូរសព្ទទំនាក់ទំនង : 012 78 36 46។
ថ្ងៃសុក្រ, 02 មិថុនា 2023 ម៉ោង 09:21 PM
វគ្គសិក្សាថ្មី សម្រាប់ឆ្នាំសិក្សាថ្មី ឆ្នាំ២០២២-២០២៣ ! សម្រាប់ថ្នាក់បរិញ្ញាបត្រជាន់ខ្ពស់ និងថ្នាក់បណ្ឌិត នៅរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា ចាប់ផ្តើមទទួលចុះឈ្មោះហើយ.... ព័ត៌មានលម្អិត សូមទាក់ទងមជ្ឈមណ្ឌលបណ្តុះបណ្តាលនិងស្រាវជ្រាវនៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា (អគារឥន្រ្ទទេវី) ឬតាមរយៈទូរសព្ទ៖ 067-811-667 / 010-268-797 / 099-238-677 / 097 728 4444
ថ្ងៃចន្ទ, 22 សីហា 2022 ម៉ោង 03:11 PM
