រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា

«ស្ថានភាពទំនាក់ទំនងអ៊ីរ៉ង់ និងសហរដ្ឋអាម៉េរិក» ដោយ ៖ បណ្ឌិត តឹក មេង នាយកដ្ឋានសិក្សាអាម៉េរិក អាម៉េរិកឡាទីន និងអូសេអានី

អ៊ីរ៉ង់ និងសហរដ្ឋអាម៉េរិក បានចាប់ផ្តើមមានទំនាក់ទំនងនឹងគ្នានៅឆ្នាំ១៩៥៣ តែទំនាក់ទំនងនេះពុំសូវមានភាពល្អូកល្អើននឹងគ្នាប៉ុន្មានទេ។ ក្រោយពីបដិវត្តន៍អ៊ិស្លាម អ៊ីរ៉ង់ទទួលបានជោគជ័យលើរបបស្តេច មហាម៉េដ រីហ្សា ផាហាវី(Mohammad Reza Pahlavi) នៅនៅថ្ងៃទី៤ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៧៩មក មានបាតុកម្មមួយដែលមាននិស្សិតអ៊ីរ៉ងជាច្រើននាក់បានចូលរួមធ្វើបាតុកម្មប្រឆាំងនឹងសហរដ្ឋអាម៉េរិក ដោយទាមទាឱ្យសហរដ្ឋអាម៉េរិកធ្វើបត្យាប័ន ស្តេច មហាម៉េដ រីហ្សា ផាហាវី(Mohammad Reza Pahlavi)មកប្រទេអ៊ីរ៉ង់វិញ។

ក្រុមបាតុករអ៊ីរ៉ង់ បានឡោមពទ្ធ័ពីមុខស្ថានទូតសហរដ្ឋអាម៉េរិក ប្រចាំនៅប្រទេសអ៊ីរ៉ង់ ហើយបានសម្រុកចូលទៅក្នុងស្ថានទូត ដោយចាប់មន្រ្តី និងបុគ្គលិកទូតចំនួន៥២នាក់ធ្វើជាចំណាប់ខ្មាំងអស់រយៈពេល៤៤៤ថ្ងៃ។ ក្រោយហេតុការណ៍នេះ បានជំរុញឱ្យសហរដ្ឋអាម៉េរិកផ្តាច់ទំនាក់ទំនងការទូតជាមួយប្រទេសអ៊ីរ៉ង់តាំងពីពេលនោះរហូតមកទល់ពេលបច្ចុប្បន្ននេះ។ ដើម្បីបង្ខំឱ្យអ៊ីរ៉ង់ដោះលែងមន្រ្តី និងបុគ្គលិកទូតរបស់ខ្លួនចំនួន៥២នាក់នោះ សហរដ្ឋអាម៉េរិក បានចេញក្រឹត្យមួយដាក់ទណ្ឌកម្មលើសេដ្ឋកិច្ចអ៊ីរ៉ង់ ព្រមទាំងបង្កកទ្រព្យធនអ៊ីរ៉ង់នៅបរទេសទាំងអស់។ តែដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហានេះភាគីទាំងពីរបានចាប់ផ្តើមចរចានឹងគ្នារហូតដល់ថ្ងៃទី១៩ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៨១ទើបមានកិច្ចព្រមព្រៀងមួយបានកើតឡើង ហើយភាគីទាំងពីរបានឯកភាពគ្នា ដោយខាងអ៊ីរ៉ង់ព្រមដោះលែងមន្រ្តី និងបុគ្គលិកទូតចំនួន៥២រូបនោះ ចំណែកសហរដ្ឋអាម៉េរិកវិញព្រមទទួលយកលក្ខខណ្ឌទាំងបួនរបស់អ៊ីរ៉ង់ គឺប្រគល់ទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ស្តេច មហាម៉េដ រីហ្សា ផាហាវី(Mohammad Reza Pahlavi) មកឱ្យអ៊ីរ៉ង់វិញ ឈប់បង្កកទ្រព្យធនអ៊ីរ៉ង់នៅបរទេសទាំងអស់ មិនទារសំណងខូចខាតពីអ៊ីរ៉ង់ និងមិនជ្រៀតជ្រែកកិច្ចការផ្ទៃក្នុងអ៊ីរ៉ង់។

ទំនាក់ទំនងរវាងអ៊ីរ៉ង់ និងសហរដ្ឋអាម៉េរិកតាំងពីពេលនោះមកដល់ពេលបច្ចុប្បន្ននេះ គ្មានភាពធូរស្បើយឡើយ ព្រោះការចាប់មន្រ្តី និងបុគ្គលិកទូតដែលគ្មានកំហុសធ្វើជាចំណាប់ខ្មាំង និងថតបង្ហាញសាធារណជនតាមកញ្ចក់ទូរទស្សន៍ គឺពិតជារូបភាពដ៏អាម៉ាស់ និងជាការបំបាក់មុខសហរដ្ឋអាម៉េរិកខ្លាំងណាស់ ដែលពុំធ្លាប់កើតមានឡើយនៅក្នុងសកលលោកយើងនេះ ហើយទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន បានចាត់ទុកអ៊ីរ៉ង់ថាជាប្រទេសដ៏គ្រោះថ្នាក់ និងគួរឱ្យស្អប់ខ្ពើម។ ក្រោយមក មានអ្នកដឹកនាំជាន់ខ្ពស់មួយចំនួននៃប្រទេសទាំងពីរ ចង់បើកទំព័រទំនាក់ទំនងអ៊ីរ៉ង់-អាម៉េរិកជាថ្មីឡើងវិញ ដោយចាត់ទុកឱ្យរឿងចាស់ឱ្យកន្លងហួសតាមពេលវេលា ដែលមានជាអាទិ៍អតីតប្រធានាធិបតីអ៊ីរ៉ង់ លោកមហាម៉េដ ខាតាមី (Mohammad khatami) និងអតីតប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាម៉េរិក លោក បារ៉ាក់ អូបាម៉ា ជាដើម។

នៅឆ្នាំ២០១៧ ទំនាក់ទំនងអ៊ីរ៉ង់ និងសហរដ្ឋអាម៉េរិក កាន់តែមានភាពតានតឹងឡើងខ្លាំង បន្ទាប់ពីប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាម៉េរិកលោកដូណាល់ ត្រាំ បានសម្រេចចិត្តដកខ្លួនចេញពីកិច្ចព្រមព្រៀងនុយក្លេអ៊ែរអ៊ីរ៉ង់ ឆ្នាំ២០១៥ ដោយឯកតោភាគី និងបានដាក់ទណ្ឌកម្មជាថ្មីមកលើប្រទេសអ៊ីរ៉ង់ឡើងវិញ។ ហើយភាពតានតឹងនេះបានកើតឡើងជាបន្តបន្ទាប់រវាងសហរដ្ឋអាម៉េរិក និងអ៊ីរ៉ង់ បន្ទាប់ពីមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់នៃប្រទេសអ៊ីរ៉ង់ គឺលោក អាយ៉ាតូឡាស់ អាលី ខេមមីណេ (Ayatollah Ali Khamenei) បានបដិសេធការចរចាជាមួយរដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាម៉រិកលើបញ្ហាតានតឹងចុងក្រោយរវាងប្រទេសទាងពីរ ដែលសហរដ្ឋអាម៉េរិកចង់ទាមទារឱ្យប្រទេសអ៊ីរ៉ង់កាត់បន្ថយការផលិតមីស៊ីល លុបចោលកម្មវិធីអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ ដែលទីក្រុងតេអេរ៉ង់អះអាងថា ជាអាវុធការពារសន្ដិភាព និងជាកម្មវិធីយុទ្ធសាស្រ្ដតំបន់របស់ខ្លួនតែប៉ុណ្ណោះ។ ចំណែកលោក ដូណាល់ ត្រាំ បានថ្លែងឱ្យដឹងថា សហរដ្ឋអាម៉េរិក បានត្រៀមនូវកម្លាំងកងទ័ពដ៏មហិមា ទៅប្រឈមនឹងអ៊ីរ៉ងនៅមជ្ឈិមបូព៌ា ដោយសហរដ្ឋអាម៉េរិកបានបញ្ចូនកងទ័ពទៅតាំងមូលដ្ឋាននៅតំបន់មជ្ឈិមបូព៌ា ដែលមានចំនួនសរុបជាង៦០០០នាក់ ព្រមទាំងយន្ដហោះចម្បាំង នាវាមុជទឹក និងនាវាពិឃាជរាប់សិបគ្រឿងទៀត។

ភាពតានតឹងរវាងប្រទេសទាំងពីរចេះតែបន្តទៅមុខ បន្ទាប់ពីពួកឧទ្ទាមយេមែនដែលជាសម្ព័ន្ធមិត្តអ៊ីរ៉ង់បានវាយប្រហារបំពង់នាំប្រេងធុរកិច្ចរបស់ប្រទេសអារ៉ាប់ប៊ីសាអូឌីត និងបានប៉ុនប៉ងវាយទៅលើនាវាដឹកប្រេងចំនួនបួនគ្រឿងរបស់អារ៉ាប់ប៊ីសាអូឌីត ដែលនាំចូលទៅសហរដ្ឋអាម៉េរិក ត្រូវបានបំផ្លាញនៅលើឈូងសមុទ្រពែក្ស។ នៅថ្ងៃទី៣ ខែមករា ឆ្នាំ២០២០ កងទ័ពសហរដ្ឋអាម៉េរិកដែលមានមូលដ្ឋាននៅក្នុងប្រទេសអ៊ីរ៉ាក់ បានវាយប្រហារលើក្បួនរថយន្តមួយនៅអាកាសយានដ្ឋានក្រុងបាកដាត ដោយបានសម្លាប់ឧត្តមសេនីយ៍ជាន់ខ្ពស់អ៊ីរ៉ង់មួយរូប គឺលោក កាសឹម សូឡីម៉ានី (Qasem Soleimani) និងមេបញ្ជាការកងស្វ័យត្រានអ៊ីរ៉ាក់ លោកអាប៊ូ ម៉ាឌី អាល់ មូហានឌីស ហើយភ្លាមៗនោះអ៊ីរ៉ង់ បានគំរាមសងសឹកប្រឆាំងនឹងសហរដ្ឋអាម៉េរិកវិញ។ សូមបញ្ជាក់ថា លោកឧត្តមសេនីយ៍ កាសឹម សូឡីម៉ានី ទៅប្រទេសអ៊ីរ៉ាក់ក្នុងខណៈមានការវាយប្រហារនោះ គឺដើម្បីចូលរួមក្នុងការចរចានយោបាយបង្កើតរដ្ឋាភិបាលថ្មីអ៊ីរ៉ាក់។ លោក កាសឹម សូឡីម៉ានី (Qasem Soleimani) ក៏ជាអ្នកចូលរួមបង្កើតកងកម្លាំងស្វ័យត្រានអ៊ីរ៉ាក់ដើម្បីប្រយុទ្ធទល់នឹងពួកជីហាតនៃអង្គការរដ្ឋអ៊ីស្លាម ហើយក៏ជាអ្នកបានដើរតួនាទីយ៉ាងសកម្មក្នុងការជួយដល់ចលនាហេស្បូឡានៅលីបង់ដែរ។

បន្ទាប់មកយើងឃើញមានប្រតិកម្មអន្តរជាតិចម្រុះបានធ្វើការបរិហារលើទង្វើរបស់សហរដ្ឋអាម៉េរិក ហើយបានការអំពាវនាវឱ្យមានភាពអត់ធ្មត់ និងស្ងប់ស្ងាត់ ព្រមទាំងសំដែងក្តីបារម្ភចំពោះផលវិបាកដែលអាចកើតមានឡើងនៅក្នុងតំបន់ទាំងមូល។ ប្រទេសរុស្ស៊ីបានមើលឃើញថា ទង្វើរបស់សហរដ្ឋអាម៉េរិកគឺជាការបង្កើនភាពតានតឹងនៅក្នុងតំបន់ដែលកំពុងតានតឹងស្រាប់។ ហើយចំណែកឯប្រទេសចិនវិញបានស្នើឱ្យភាគីពាក់ព័ន្ធទាំងអស់ ជាពិសេស សហរដ្ឋអាម៉េរិករក្សានូវភាពស្ងៀមស្ងាត់ខ្ពស់បំផុត។

នៅថ្ងៃទី៨ ខែមករា ឆ្នាំ២០២០ អ៊ីរ៉ង់បានបើកការវាយប្រហារសងសឹកទៅលើសហរដ្ឋអាម៉េរិវិញ ដោបានបាញ់មីសីលចំនួន២២គ្រាប់ទៅលើមូលដ្ឋានកងទ័ពសហរដ្ឋអាម៉េរិក នៅប្រទេសអ៊ីរ៉ាក់ ដោយមីស៊ីលបាលីស្ទីកចំនួន១៧គ្រាប់ បានធ្លាក់លើមូលដ្ឋានទ័ពនៅ Ain al Assad នៅភាគខាងលិចអ៊ីរ៉ាក់ និង៥គ្រាប់ទៀតបានធ្លាក់នៅតំបន់ Erbil ភាគខាងជើងអ៊ីរ៉ាក់។ ចំពោះកាវាយប្រហារនេះមានការអះអាងខុសៗគ្នា។ អ៊ីរ៉ង់ថា កងទ័ពអាម៉េរិកចំនួន៤០នាក់បានស្លាប់ រងរបួសមួយចំនួន និងខូចខាតសម្ភារៈសឹកមួយចំនួនផងដែរ។ ចំណែកឯសហរដ្ឋអាម៉េរិក ថា កងទ័ពរបស់ខ្លួនគ្មានស្លាប់ និងគ្មានខូចខាតសម្ភារៈសឹកជាដុំកំភួនអ្វីទេ។

ជារួមទំនាក់ទំនងរវាងអ៊ីរ៉ង់និងសហរដ្ឋអាម៉េរិក ជាទំនាក់ទំនងបង្ហាញឱ្យឃើញនូវភាពតានតឹង ភាពអាប់អួរ ជាមួយគ្នាតាំងពីដំបូងរហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ហើយជាពិសេសក្នុងពេលថ្មីៗនេះ ដោយសាររដ្ឋបាលលោក ដូណាល់ ត្រាំ បានដកខ្លួនចេញពីកិច្ចព្រមព្រៀងនុយក្លែអ៊ែអ៊ីរ៉ង់ឆ្នាំ២០១៥ ដោយឯកតោភាគី និងការដាក់ទណ្ឌកម្មដ៏ធ្ងន់មកលើប្រទេសអ៊ីរ៉ង់។ ហើយម្យ៉ាងទៀតដោយលោក ដូណាល់ ត្រាំ គិតតែផលប្រយោជន៍សហរដ្ឋអាម៉េរិកជាធំ ដោយមិនសូវផ្តល់តម្លៃទៅលើទំនាក់ទំនងល្អជាមួយនឹងសមភាគី ដែលខ្លួនយល់ថានាំឱ្យសហរដ្ឋអាម៉េរិកខាតផលប្រយោជន៍ឡើយ៕

  ថ្ងៃពុធ, 25 មីនា 2020 ម៉ោង 04:30 PM

«ការរាតត្បាតនៃកូវីដ-១៩ ជះឥទ្ធិពលដល់សហគមន៍នយោបាយ-សន្តិសុខអាស៊ាន» ដោយ៖ លោក ឯម សុវណ្ណរ៉ា នាយកដ្ឋាននយោបាយ និងសន្តិសុខអន្តរជាតិ វិទ្យាស្ថានទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិកម្ពុជា

នៅថ្ងៃទី៨ ខែសីហា ឆ្ឆាំ១៩៦៧ រដ្ឋចំនួនប្រាំបានបង្កើតអង្គការតំបន់មួយឈ្មោះថា សមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគេ្នយ៍ហៅកាត់ ថា អាស៊ាន នៅទីក្រុងបាងកក ប្រទេសថៃ។ តាមរយៈការប្រកាសជាផ្លូវការនូវសេចក្តីថ្លែងការអាស៊ាន។ អង្គការតំបន់នេះមានសក្តានុពលគួឱ្យទាក់ទាញ និងមានធម្មនុញ្ញរបស់ខ្លួន ដែលចែកចេញជា១៣ជំពូក និងមានចំនួន៥៥មាត្រា ដែលផ្តោតសំខាន់លើការកសាងសហគមន៍អាស៊ានមួយប្រកបដោយសសរស្តម្ភបីជាមូលដ្ឋាន។ បច្ចុប្បន្ន អាស៊ានមិនត្រឹមតែកំពុងប្រឈមនឹងរលកឥទ្ធិពលមហាអំណាចនានាក្នុងតំបន់និងសាកលោកប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែក៏កំពុងប្រឈមនឹងបញ្ហានៃការរាតត្បាររបស់ កូវីដ-១៩ផងដែរ។ តើបញ្ហាកូវីដ-១៩នេះអាចរាតត្បាតអ្វីខ្លះក្នុងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការរវាងរដ្ឋជាសមាជិករបស់អង្គការតំបន់មួយនេះ?

នៅក្នុងបុព្វកថានៃធម្មនុញអាស៊ាន បណ្តារដ្ឋសមាជិកបានប្តេជ្ញាចិត្តអនុវត្តនូវកាតព្វកិច្ចជាច្រើនគួរឱ្យគួរកោតសរសើរ មានជាអាទិ៍ «យើងជាប្រជាជននៃរដ្ឋសមាជិកនៃសមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគេ្នយ៍តំណាងដោយប្រមខុរដ្ឋឬរដា្ឋភិបាល... បេ្ដជ្ញាចិត្ដពង្រឹងការកសាងសហគមន៍តាមរយៈការលើកកម្ពស់កិច្ចសហប្រតិបត្ដិការនិងសមាហរណកម្មតំបន់ ជាពិសេស តាមរយៈការបង្កើតសហគមន៍អាស៊ាន ដែលរួមមានសហគមន៍នយោបាយ-សន្តិសុខអាស៊ាន សហគមន៍សេដ្ឋកិច្ចអាស៊ាន និងសហគមន៍សង្គម-វប្បធម៌អាស៊ាន ដូចដែលបានចែងក្នុងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ទីក្រុងបាលីនៃកិច្ចស្រុះស្រួលអាស៊ានទី២។» ប៉ុន្តែ ទិដ្ឋភាពជាក់ស្តែងនៅពេលនេះ ការកំណត់ទិសដៅប្រែក្លាយខ្លួនទៅជាសហគមន៍អាស៊ាននៅឆ្នាំ២០១៥ គឺ ធ្វើបានតែសសរស្តម្ភមួយទេ «សហគមន៍សេដ្ឋកិច្ចអាស៊ាន» ដែលហាក់ដូចជាដំណើរការមិនទាន់រលូននៅឡើយទេ។

បច្ចុប្បន្ន បើយោងតាមការចុះផ្សាយរបស់កាសែតភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍នាថ្ងៃទី១៩ ខែមីនា អង្គការសុខភាពពិភពលោកបានអំពាវនាវឱ្យមានវិធានការខ្លាំងក្លាបំផុតនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដើម្បីប្រយុទ្ធប្រឆាំងកូរ៉ូណា។ ករណីនេះ គេមើលឃើញថា ដោយសារការឆ្លងរីក​រាល​ដាលបានកើនឡើងនៅទូទាំងតំបន់នៅក្នុងប៉ុន្មានសប្តាហ៍ថ្មីៗនេះ ជាហេតុជំរុញឱ្យប្រទេសមួយចំនួនណែនាំឱ្យចាត់វិធានការ​សំខាន់ៗជាបន្តបន្ទាប់ មានជាអាទិ៍ការបិទព្រំដែនរបស់ប្រទេសសមាជិកអាស៊ាន ដោយមិនអនុញ្ញាតឱ្យក្រុមអ្នកដំណើរបរទេសចូលក្នុងប្រទេស និងការដាក់បម្រាមគោចរនៅពេលយប់រហូតដល់ការបិទសាលារៀន និងការលុបចោលព្រឹត្តិការណ៍​ការប្រកួតកីឡាធំៗជាដើម។ ប៉ុន្តែ ការឆ្លើយតបជាវិជ្ជមានរបស់បណ្តារដ្ឋសមាជិកអាស៊ានចំពោះការអំពាវនាវរបស់អង្គការ​សុខភាពពិភពលោក បានជះឥទ្ធិពលអវិជ្ជមានដល់គោលជំហររបស់អង្គការអាស៊ានទៅវិញ។ ក្នុងន័យនេះ សហគមន៍នយោបាយ-សន្តិសុខអាស៊ានអាចជួបវិបត្តិក្នុងសហប្រតិបត្តិការក្នុងតំបន់រវាងរដ្ឋសមាជិកទាំងដប់។ យើងសង្កេតនៅពេលដែលមានការផ្ទុះ​កូវីដ-១៩នៅប្រទេសម៉ាឡេស៊ីនាសប្តាហ៍កន្លងមក រដ្ឋាភិបាលម៉ាឡេស៊ីបាននិយាយថានឹងបិទព្រំដែនបណ្ដោះ​អាសន្នពីថ្ងៃ​ទី‌​១៧​ដល់ថ្ងៃ៣១ ខែមីនា។ កត្តានេះបានជះឥទ្ធិពលដល់ពលរដ្ឋម៉ាឡេស៊ីឱ្យភៀសខ្លួនទៅកាន់ប្រទេសសិង្ហបុរី ហើយរដ្ឋាភិបាលសិង្ហបុរីក៏បានបិទព្រំដែនមុនចំណាត់ការរបស់ម៉ាឡេស៊ីបានមកដល់ទៅទៀត នេះបើយោងតាមការចុះផ្សាយរបស់សារព័ត៌មាន​រ៉យទ័រ​កាលពីថ្ងៃទី១៦ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២០។ ដោយឡែក នៅថ្ងៃទី១៨ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២០ កន្លងមក ប្រទេសវៀតណាមបានបិទព្រំដែន​ជាឯកតោភាគី និងមានវិធានការតឹងរឹងដោយតម្រូវឱ្យអ្នកដំណើរចេញពីកម្ពុជាមានលិខិតបញ្ជាក់សុខភាព ព្រមទាំងឃុំខ្លួនអ្នកទាំងនោះក្នុងកំឡុងពេល១៤ថ្ងៃ។ ជាការឆ្លើយតបវិញ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានប្រកាសបិទព្រំដែនទាំងអស់វិញ លុះត្រាមានការចរចាទ្វេភាគីឡើងវិញ។ លើសពីនេះទៅទៀត ប្រទេសឡាវនិងថៃក៏មានវិធានការតឹងរឹងចំពោះជនបរទេសដែលចូលទៅប្រទេសរបស់គេរៀងៗខ្លួនដែរ ដែលក្នុងនោះ ប្រទេសថៃបានបិទព្រំដែនគោកមួយចំនួនជាមួយកម្ពុជាផងដែរ។ ការបិទព្រំដែនគោកមួយចំនួនជាបន្តបន្ទាប់នេះ គឺដើម្បីឆ្លើយតបនឹងវិធានការទប់ស្កាត់ការរីករាលដាលកូវីដ-១៩។ ទន្ទឹមនឹងវិធានការចាំបាច់ទាំងនេះ បញ្ហាប្រឈមនានាក៏បានកើតឡើងដំណាលគ្នាផងដែរ គឺភាពមិនចុះសម្រុងគ្នាឬការបាត់ទំនុកចិត្តគ្នាលើកិច្ចសហប្រតិបត្តិការដែលមានស្រាប់ដោយសារការខ្វះការផ្តល់ព័ត៌មានរវាងរដ្ឋនិងរដ្ឋសមាជិកអាស៊ាន រហូតដល់មានការលើកឡើងពីរដ្ឋមួយចំនួន ដូចជា កម្ពុជា និងម៉ាឡេស៊ី ដែលបានទទួលរងនូវវិធានការឯកតោភាគីដោយខ្វះការជូនព័ត៌មានរវាងគ្នានិងគ្នា។

កត្តាអវិជ្ជមាននៃការបាត់ទំនុកចិត្តគ្នារវាងរដ្ឋសមាជិកអាស៊ានដោយសារការខ្វះការផ្តល់ព័ត៌មានឱ្យគ្នាទៅវិញទៅមកក្នុងក្របខណ្ឌទ្វេភាគី និងពហុភាគីតាមលក្ខណៈសម្បត្តិរបស់អង្គការតំបន់មួយនេះធ្វើឱ្យគេមើលឃើញពីភាពស្រពិចស្រពិលនាអនាគតកាលនៃសមាគមអាស៊ានក្នុងការប្រែក្លាយខ្លួនទៅជាសហគមន៍អាស៊ានដ៏រឹងមាំមួយ៕

  ថ្ងៃអង្គារ, 24 មីនា 2020 ម៉ោង 06:18 PM

«ការអនុវត្តកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មអាម៉េរិក-ចិនដំណាក់កាលទី១» ដោយ៖ បណ្ឌិត ឈឹម ផាន់ណា នាយកដ្ឋានសេដ្ឋកិច្ចអន្តរជាតិ វិទ្យាស្ថានទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិកម្ពុជា នៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា

សហរដ្ឋអាម៉េរិកគឺជាប្រទេសមហាអំណាចសេដ្ឋកិច្ចជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ១ ឯប្រទេសចិនជាប្រទេសមហាអំណាចសេដ្ឋកិច្ចជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ២នៅលើពិភពលោក។ ប្រទេសទាំងពីរតែងតែមានការប្រកួតប្រជែងខាងទីផ្សារពាណិជ្ជកម្ម ដែលចង់ឆ្ពោះទៅកាន់តំណែងជាបងធំទី១ ផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចនៅលើពិភពលោក។ ដើម្បីដណ្តើមយកឈ្នះចាញ់ផ្នែកពាណិជ្ជកម្ម ប្រធានាធីបតី​សហរដ្ឋអាម៉េរិក ដូណាល់ ត្រាំ បានត្រួតពិនិត្យទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្មជាមួយប្រទេសចិន ហើយបានឃើញមានភាពមិនប្រក្រតី ដែលជាហេតុនាំឱ្យរដ្ឋបាលលោក ត្រាំ បានបងើ្កតគោលនយោបាយដំឡើងពន្ធដោយឯកតោភាគីចំពោះទំនិញនាំពីប្រទេស​ចិន។ ចំណែកឯប្រទេសចិនវិញ ក៏ចាប់ផ្តើមដំឡើងពន្ធទំនិញពីសហរដ្ឋអាម៉េរិកវិញផងដែរ រហូតដល់ផ្ទុះឡើងនូវសង្គ្រាមពាណិជ្ជកម្ម។ ដោយសារសង្គ្រាមពាណិជ្ជកម្មនេះ បានធ្វើឱ្យអ្នកលក់ និងអ្នកទិញទំនិញ ឬសេវាកម្មនៅក្នុងប្រទេសមហាអំណាចសេដ្ឋកិច្ចទាំងពីរ និងប្រទេសពាក់ព័ន្ធជួបប្រទះវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច ដែលជំរុញឱ្យសហរដ្ឋអាម៉េរិក និងប្រទេសចិន បានចរចាគ្នាជាច្រើនលើក រហូតដល់មានចុះហត្ថលេខាជាផ្លូវការ លើកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មដំណាក់កាលទី១។ តើរហូតមកដល់ពេលនេះការអនុវត្តកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មដំណាក់កាលទី១ រវាងសហរដ្ឋអាម៉េរិក និងប្រទេសចិន ឈានដល់កម្រិតណាដែរ?

កិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មដំណាក់កាលទី១ ត្រូវបានចុះហត្ថលេខាជាផ្លូវការនៅសេតវិមាន នៅថ្ងៃទី១៥ ខែមករា ឆ្នាំ២០២០ ដោយ​ប្រធានាធិបតីអាម៉េរិក ដូណាល់ ត្រាំ និងឧបនាយករដ្ឋមន្រ្តីចិន លីវ ហឹ នៅក្នុងអំឡុងពេលកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ លោកប្រធានាធិបតី​អាម៉េរិក បានលើកឡើងពីកិច្ចព្រមព្រៀងនេះថា ជាជំហានដ៏សំខាន់មួយដែលមិនធ្លាប់មានពីមុនមកជាមួយប្រទេសចិន ឆ្ពោះទៅរកអនាគតនៃការធ្វើពាណិជ្ជកម្មប្រកបដោយយុត្តិធម៌ទៅវិញទៅមកជាមួយប្រទេសចិន។ ជាលទ្ធផល កិច្ចព្រមព្រៀងនេះ លោកឧបនាយករដ្ឋមន្រ្តីចិន បានផ្តល់សារលិខិតពីលោកប្រធានាធិបតីចិន ស៊ី ជិនពីង ដែលបានកោតសរសើរ​ចំពោះកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មនេះថា ជាសញ្ញាមួយដែលប្រទេសទាំងពីរអាចដោះស្រាយភាពខុសគ្នារបស់ខ្លួនតាមរយៈការសន្ទនា ដោយផ្អែកលើសមភាព និងការគោរពគ្នាទៅវិញទៅមក។

ដើម្បីសម្រេចបានតាមកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មដំណាក់កាលទី១ ប្រទេសមហាអំណាចទាំងពីរមានឆន្ទៈបន្ធូរបន្ថយភាពតានតឹងខាងពាណិជ្ជកម្ម ដោយមិនដំឡើងពន្ធដាក់គ្នាបន្តទៀត និងព្យាយាមកាត់បន្ថយពន្ធលើទំនិញនាំចេញចូលទៅវិញទៅមក។ ក្រសួងហិរញ្ញវត្ថុចិនបានប្រកាសថា ខ្លួននឹងកាត់បន្ថយពន្ធពាក់កណ្តាលលើទំនិញចំនួន ១ ៧១៧ របស់សហរដ្ឋអាម៉េរិកដោយបន្ថយពន្ធលើទំនិញមួយចំនួនពី ១០ភាគរយទៅ ៥ភាគរយ និងទំនិញផ្សេងទៀតពី ៥ភាគរយទៅ ២,៥ភាគរយ ដែលបានចូលជាធរមាននៅថ្ងៃទី១៤ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២០។ ការកាត់បន្ថយពន្ធនេះនឹងអនុវត្តចំពោះតារាងពន្ធបន្ថែមដែលមានតម្លៃ ៧៥ពាន់លានដុល្លារអាម៉េរិក។ សេចក្តីប្រកាសនេះឆ្លើយតបនឹងការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់សហរដ្ឋអាម៉េរិកក្រោមកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មដំណាក់កាលទី១ ដែលរដ្ឋបាលលោក ត្រាំ បានដកពន្ធគយដំបូងហើយបានចូលជាធរមានកាលពីខែមករា ឆ្នាំ២០២០។ សហរដ្ឋអាម៉េរិកបានបញ្ជាក់ជាថ្មីនូវការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់ខ្លួនក្នុងការកាត់បន្ថយពន្ធពី១៥ ទៅ ៧,៥ភាគរយលើផលិតផលចិនដែលមានតម្លៃ ១២០ពាន់លានដុល្លារ។ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏កិច្ចព្រមព្រៀងនេះ សហរដ្ឋអាម៉េរិកនឹងនៅតែទុកពន្ធគយលើផលិតផលចិនចំនួន ២៥០ពាន់លានដុល្លារអាម៉េរិកដែរ។

តាមសារព័ត៌មានចិនពេលព្រឹក ចុះផ្សាយថ្ងៃទី២១ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២០ បានលើកឡើងថា គណៈកម្មការពន្ធរបស់ចិនបានបង្ហាញ​បញ្ជីថ្មីចំនួនពីរដើម្បីលើកលែងការនាំចូលមួយចំនួនពីសហរដ្ឋអាម៉េរិកពីពន្ធបន្ថែមរបស់ចិន។ បញ្ជីទាំងពីរនឹងមានប្រសិទ្ធភាពសម្រាប់រយៈពេលមួយឆ្នាំចាប់ពីថ្ងៃទី២៨ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២០ ដល់ថ្ងៃទី២៧ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២១។ បញ្ជីទី១ និងទី២ នឹងលើកលែងទំនិញអាម៉េរិកចំនួន ៥៥ និង ១០ប្រភេទ រួមមាន គ្រឿងឈើ ម៉ាស៊ីនធារាសាស្ត្រ ម៉ាស៊ីនបូមទឹក ប្រេងរំអិល គ្រឿងបន្លាស់យន្តហោះ និងឧបករណ៍វេជ្ជសាស្រ្ត ដូចជា បំពង់ខ្យល់ដែលមិនរាតត្បាត និងឧបករណ៍ចាប់សីតុណ្ហភាព។

យោងតាមសេចក្តីប្រកាសរបស់គណៈកម្មការពន្ធរបស់ចិន ទំនិញចំនួន ៦៩៦ប្រភេទ របស់អាម៉េរិកនឹងត្រូវបានរួចផុតពីពន្ធគយបន្ថែមរបស់ចិន នៅពេលដែលរដ្ឋាភិបាលចិនខិតខំបំពេញតាមការប្តេជ្ញាចិត្តដែលបានធ្វើនៅក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មជាមួយសហរដ្ឋអាម៉េរិក។ ផលិតផលចំនួន ៦៩៦ប្រភេទ រួមមាន សាច់ជ្រូក សាច់គោ សណ្តែកសៀង ស្រូវសាលី ពោត ធ្យូង អេតាណុល ឧស្ម័នធម្មជាតិរាវ ប្រេងឆៅ និងឧបករណ៍ពេទ្យមួយចំនួន។ ចាប់ពីថ្ងៃទី២ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២០ គណៈកម្មការពន្ធគយនឹងទទួលយកពាក្យសុំពីក្រុមហ៊ុនចិនដែលមានបំណងចុះកិច្ចសន្យាទិញ និងនាំចូលទំនិញពាក់ព័ន្ធពីសហរដ្ឋអាម៉េរិក។

យោងតាមកិច្ចព្រមព្រៀងសេដ្ឋកិច្ច និងពាណិជ្ជកម្មរវាងសហរដ្ឋអាម៉េរិកនិងចិនដំណាក់កាលទី១ ប្រទេសចិនបានប្តេជ្ញាទិញទំនិញពីសហរដ្ឋអាម៉េរិក ៤ ប្រភេទ រួមមាន ទំនិញជាផលិតផលសម្រេច កសិផល ថាមពល និង សេវាកម្ម យ៉ាងហោចណាស់ចំនួន ២០០ពាន់លានដុល្លារអាម៉េរិកក្នុងរយៈពេល២ឆ្នាំ ពោលគឺលើសពីកម្រិតជាមូលដ្ឋាននៃការទិញទំនិញសហរដ្ឋអាម៉េរិកចំនួន ១៨៦ពាន់លានដុល្លារអាម៉េរិកក្នុងឆ្នាំ២០១៧។ ប្រភេទទំនិញទី១ ប្រទេសចិនទិញទំនិញជាផលិតសម្រេចពីសហរដ្ឋអាម៉េរិក ដូចជា គ្រឿងម៉ាស៊ីន ឧស្សាហកម្ម ឧបករណ៍អេឡិចត្រូនិក និងគ្រឿងម៉ាស៊ីន ផលិតផលឱសថ យន្តហោះ (ការបញ្ជា​ទិញ​និងការដឹកជញ្ជូន) យានយន្ត ឧបករណ៍អុបទិកនិងវេជ្ជសាស្ត្រ ដែក និងដែកថែប ដែលទិញរយៈពេលពីរឆ្នាំចំនួន  ៧៧,៧​ពាន់​លានដុល្លារ ដោយនៅឆ្នាំ២០២០ ចំនួន ៣២,៩ពាន់លានដុល្លារ និងឆ្នាំ២០២១ ចំនួន ៤៤,៨ពាន់លានដុល្លារ។ ប្រភេទទំនិញ​ទី២ ប្រទេសចិនទិញដែលចិនទិញពីសហរដ្ឋអាម៉េរិក រួមមាន សណ្តែកសៀង ប្រេងកាត សាច់ កប្បាស អាហារ សមុទ្រ ស្រូវសាលី ផ្លែឈើ ដំណាប់ ពោត ម្សៅ និងទឹកឃ្មុំ ដែលទិញរយៈពេលពីរឆ្នាំចំនួន ៣២​ពាន់លានដុល្លារ ដោយនៅឆ្នាំ២០២០ ចំនួន ១២,៥​ពាន់​លានដុល្លារ និងឆ្នាំ២០២១ ចំនួន ១៩,៥ពាន់លានដុល្លារ។ ប្រភេទទំនិញទី៣ ប្រទេសចិនទិញទំនិញថាមពលពីសហរដ្ឋអាម៉េរិក រួមមាន ឧស្ម័នធម្មជាតិ ប្រេងឆៅ និងផលិតផលចម្រាញ់ធ្យូងថ្ម ដែលទិញរយៈពេលពីរឆ្នាំចំនួន ៥២,៤ពាន់លានដុល្លារ ដោយ​នៅឆ្នាំ២០២០ ចំនួន ១៨,៥ពាន់លានដុល្លារ និងឆ្នាំ២០២១ ចំនួន ៣៣,៩ពាន់លានដុល្លារ។ ប្រភេទទំនិញទី៤ ប្រទេស​ចិន​ទិញ​សេវាកម្មពីសហរដ្ឋអាម៉េរិក រួមមាន ការធ្វើដំណើរ អាជីវកម្មនិងទេសចរណ៍ សេវាកម្មហិរញ្ញវត្ថុ ការធានារ៉ាប់រង ការប្រឹក្សាយោបល់ សេវាទូរគមនាគមន៍ ការបង្ហោះទិន្នន័យ សេវាកម្មកុំព្យូទ័រ និងការគិតថ្លៃសេវាកម្មប្រើប្រាស់នៃកម្មសិទ្ធិបញ្ញា ដែល​ទិញ​រយៈ​ពេលពីរឆ្នាំចំនួន ៣៧,៩ពាន់លានដុល្លារ ដោយនៅឆ្នាំ២០២០ ចំនួន ១២,៨ពាន់លានដុល្លារ និងឆ្នាំ២០២១ ចំនួន ២៥,១​ពាន់​លានដុល្លារ។

វាជាការពិបាកក្នុងការប្រាប់ថាតើផលប៉ះពាល់នៃជំងឺកូវីដ-១៩ នឹងប៉ះពាល់ដល់កិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មដំណាក់កាលទី១ ដែល​បានចូលជាធរមានយ៉ាងណានោះទេ។ ថ្មីៗនេះទីក្រុងប៉េកាំងបានបញ្ជាក់ពីចេតនារបស់ខ្លួនដើម្បីដើរតាមកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មដំណាក់កាលមួយ។ ទោះបីជាមានការព្រួយបារម្ភថា ទីក្រុងប៉េកាំងប្រហែលជាមិនអាចបំពេញតាមការប្តេជ្ញាចិត្តក្នុង​ការទិញទំនិញចំនួន ២០០ពាន់លានដុល្លារអាម៉េរិកក្នុងរយៈពេលពីរឆ្នាំក៏ដោយ ការសន្យាភាគច្រើនត្រូវបានផ្ទុកមកវិញដោយ​មានទឹកប្រាក់ប្រហែល ៧៥ពាន់លានដុល្លារប៉ុណ្ណោះដែលត្រូវបានគ្រោងទុកនូវការទិញទំនិញសហរដ្ឋអាម៉េរិកសម្រាប់ឆ្នាំ​២០២០។ អ្នកតំណាងពាណិជ្ជកម្មអាម៉េរិក លោក រ៉ូបឺត ឡាយថាហ្យឺ និងរដ្ឋមន្រ្តីកសិកម្មលោក សូនី ផឺតឌូ បានចុះហត្ថលេខាលើលិខិត​មួយដែលសរសើរភាពរីកចម្រើនរបស់ចិនលើកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្ម និងបាននិយាយថាប្រទេសចិនរំពឹងយ៉ាងមុត​មាំ​ថានឹងបំពេញតាមលក្ខខណ្ឌនៃកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មដំណាក់កាលទី១។

សរុបសេចក្តីមក ការអនុវត្តកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មអាម៉េរិក-ចិន ដំណាក់កាលទី១ ថ្នាក់ដឹកប្រទេសមហាអំណាចទាំងពីរ ទាំងលោកប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាម៉េរិក ដូណាល់ ត្រាំ ទាំងលោកប្រធានាធិបតីចិន ស៊ី ជីនពីង មានការពេញចិត្តនូវលទ្ធផលនៃកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មដំណាក់កាលទី១នេះ។ ដើម្បីបំពេញបានតាមលក្ខខណ្ឌនៃកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មដំណាក់កាល​ទី១ ប្រទេសចិនប្តេជ្ញាចិត្តគោរពតាមកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ ដោយបានប្តេជ្ញាកាត់បន្ថយពន្ធទំនិញពីសហរដ្ឋអាម៉េរិក និងទិញផលិត​ផល​ពីសហរដ្ឋអាម៉េរិកដែលបានអនុវត្តចាប់តាំងពីថ្ងៃទី១៤ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២០ ទោះបីជាប្រទេសខ្លួនមានវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចដោយ​សារ​ការឆ្លងកូវីដ-១៩ក៏ដោយ។ ចំណែកឯសហរដ្ឋអាម៉េរិកវិញ តែងតែត្រួតពិនិត្យកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្ម និងបាន​ប្តេជ្ញា​ចិត្តកាត់បន្ថយពន្ធលើទំនិញនាំចូលពីប្រទេសចិនចាប់តាំងពីដើមខែមករា ឆ្នាំ២០២០។ នៅក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្ម​ដំណាក់កាលទី១ មិនបានបង្ហាញពីសហរដ្ឋអាម៉េរិកទិញទំនិញពីប្រទេសចិនបន្ថែមទៀតនោះទេ ប៉ុន្តែ សហរដ្ឋអាម៉េរិក​បែរជានៅតែរក្សាទុកពន្ធគយលើផលិតផលចិនចំនួន ២៥០ ពាន់លានដុល្លារអាម៉េរិក។ ដូច្នេះ ការអនុវត្តកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មអាម៉េរិក-ចិន ដំណាក់កាលទី១ មិនទាន់រលូននោះទេ ពីព្រោះប្រទេសមហាអំណាចសេដ្ឋកិច្ចទាំងពីរកំពុងតែត្រួតពិនិត្យមើលគ្នាទៅវិញទៅមក ថាតើប្រទេសនីមួយៗមានឆន្ទៈអនុវត្តកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មដំណាក់កាលទី១នោះបន្តទៀតបានកម្រិតណា៕

  ថ្ងៃអង្គារ, 24 មីនា 2020 ម៉ោង 05:51 PM

ការហៅ«ជនជាតិភាគតិចចាម» ថាជា «ខ្មែរឥស្លាម» មិនមែនជាការរើសអើងទេ ដោយ៖ បណ្ឌិត ឈត ប៊ុនថង វិទ្យាស្ថានទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិនៃកម្ពុជា

នៅក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា មានក្រុមជនជាតិជាច្រើនបានរស់នៅនិងធ្វើសមាហរណកម្មជាមួយជនជាតិខ្មែរ ព្រមទាំងបានក្លាយជាពលរដ្ឋខ្មែរស្របច្បាប់។ ក្រុមជនជាតិទាំងនោះរួមមាន ព្នង ចារ៉ាយ ទំពួន សួយ កួយ ស្អូច កាចក់ គ្រឹង​...ចូលចិត្តរស់នៅតាមតំបន់ខ្ពង់រាប ព្រៃភ្នំ ដែលគេនិយមហៅថា«ក្រុមជនជាតិ ឬខ្មែរលើ»។ ក្រៅពីនេះក៏មានក្រុមជន​ជាតិភាគតិចដទៃទៀតដែរ ដូចជា ចិន វៀតណាម ចាម ឡាវ ថៃ ភូមា និងជនអន្តោប្រវេសន៍ដទៃទៀត។

ឆ្លងកាត់ប្រវត្តិសាស្ត្រជាច្រើនសម័យកាល ទឹកដីកម្ពុជាដ៏ធំធេង ត្រូវបានបាត់បង់ ហើយប្រជាជាតិរបស់ខ្លួន ក៏បានបែកខ្ញែកទៅតាមទឹកដីដែលបានបាត់បង់នោះផងដែរ។ ក្នុងបំណងបង្រួបបង្រួមខ្មែរឱ្យស្រឡាញ់គ្នានិងសាមគ្គីគ្នាបើទោះ​បីជាពួកគេរស់នៅលើទឹកដីនៃដែនអធិបតេយ្យខុសគ្នាក៏ដោយ អ្នកដឹកនាំខ្មែរបានហៅប្រជាជនខ្មែរទាំងដោយភ្ជាប់ពាក្យដែលបង្ហាញទឹកដីដែលពួកគេរស់នៅជាមួយពាក្យ«ខ្មែរ» ដូចជា ខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ឬខ្មែរក្រោម(ខ្មែរដែលរស់នៅក្នុង​ដែន​​ដីកម្ពុជាក្រោម បច្ចុប្បន្នគ្រប់គ្រងដោយសាធារណរដ្ឋសង្គមនិយមវៀតណាម), ខ្មែរកណ្ដាល (ខ្មែរនៅរស់នៅក្នុង​​ដែន​អធិបតេយ្យរបស់ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា) និងខ្មែរសុរិន្ទ (សំដៅយកខ្មែរដែលរស់នៅក្នុងដែនដីអតីតខេត្តមួយចំនួនរបស់ខ្មែរ ដែលបច្ចុប្បន្នគ្រប់គ្រងដោយព្រះរាជាណាចក្រថៃ)។

លើសពីនេះទៀត ក្នុងបំណងធ្វើសមាហរណកម្មក្រុមអន្តោប្រវេសន៍ដទៃទៀត ដូចជា ចិន វៀតណាម និង ចាម ជា​ដើម ឱ្យចូលមកក្នុងសហគមន៍ខ្មែរកាន់តែជិតស្និទ្ធ អ្នកដឹកនាំខ្មែរបានសន្មតហៅក្រុមអន្តោប្រវេសន៍ទាំងនោះថាខ្មែរចិន ខ្មែរវៀតណាម និងខ្មែរចាម ឬខ្មែរឥស្លាម ជាដើម។

ការហៅ«ជនជាតិភាគតិចចាម» ថាជា «ខ្មែរឥស្លាម» មិនមែនជាការរើសអើងទេ។ ផ្ទុយទៅវិញ អ្នកដឹកនាំខ្មែរចង់ឱ្យក្រុមជាតិភាគតិចចាម បានក្លាយជាពលរដ្ឋខ្មែរស្របច្បាប់ ក្លាយជាខ្មែរតែមួយ ព្រមទាំងបានបន្សល់ទុកនូវអត្តសញ្ញាណដើមរបស់ពួគគេផងដែរ។ លក្ខណៈបែបនេះ ក៏មិនខុសពីនិយាមអន្តរជាតិដែរ ដូចជា ខ្មែរដែលបានទៅរស់នៅនិងចូលសញ្ជាតិបរទេសផ្សេងៗក៏គេហៅខ្មែរទាំងនោះថា ខ្មែរអាម៉រិកក័ង, ខ្មែរអូស្ត្រាលី ខ្មែរកាណាដា ខ្មែរបារាំង ដែរ។

បើយើងរម្លឹកអំពីប្រវត្តិសាស្ត្រទៅក្រោយបន្តិច យើងនឹងបានដឹងថា ជនជាតិចាមគឺជាជនជាតិមួយពួក មានប្រភពមកពីប្រទេសចម្ប៉ា ដែលសព្វថ្ងៃបានបាត់បង់ទៅហើយ រីឯប្រជាជនចាមបានបែកខ្ញែកទៅរស់នៅក្នុងប្រទេសជាច្រើន ដូចជា វៀតណាម កម្ពុជា ថៃ ម៉ាឡេស៊ី ហ្វីលីពីន និងឥណ្ឌូនេស៊ី ជាដើម។ ចំពោះជនជាតិចាមដែលរស់នៅក្នុងទឹកដីកម្ពុជារហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ន ទទួលបានសិទ្ធិស្របច្បាប់ដូចពលរដ្ឋខ្មែរដែរ ព្រមទាំងមានសិទ្ធិប្រតិបត្តិជំនឿសាសនារបស់​ខ្លួនដោយសេរីក្នុងក្របខណ្ឌនៃច្បាប់របស់កម្ពុជា។ ហើយអ្វីដែលពិសេសជាងនេះទៀតនោះ គឺថា ការហៅ​«ជន​ជាតិ​ភាគតិចចាម» ថាជា «ខ្មែរឥស្លាម» នេះ គឺជាព្រះរាជតម្រិះរបស់សម្ដេចព្រះនរោត្តម សីហនុ ព្រះមរមរតនកោដ្ឋ ក្នុងសម័យសង្គមរាស្រ្តនិយម ដែលព្រះអង្គសព្វព្រះរាជហឫទ័យហៅដូច្នោះ ហើយបងប្អូនខ្មែរឥស្លាមនៅសម័យនោះក៏ពេញចិត្តនឹងការហៅដូច្នេះដែរ។

ប៉ុន្តែ ក្នុងពេលថ្មីៗនេះ ពេលដែលបងប្អូនខ្មែរឥស្លាមបានចូលរួមក្នុងសហគមន៍មូស្លីមអន្តរជាតិនៅបណ្ដាប្រទេសមួយ​ចំនួន ដូចជា ម៉ាឡេស៊ី ថៃ ជាដើម ស្រាប់តែមានគំនិតថ្មីមួយលើកឡើងថា ការហៅ «ជនជាតិភាគតិចចាម» ថាជា «ខ្មែរឥស្លាម» អាចជាការប្រឈមមុខនឹងការបាត់បង់អត្តសញ្ញាណរបស់ជនជាតិចាម។ ហេតុនេះហើយមតិមួយចំនួនតូចរបស់ក្រុមជនជាតិភាគតិចាមនៅកម្ពុជាបច្ចុប្បន្ន ហាក់មានទំនោរគិតថា ការហៅ«ជនជាតិភាគតិចចាម» ថាជា «ខ្មែរឥស្លាម» គឺជាពាក្យមិនល្អ និងអាចជាការរើសអើង។

លើសពីនេះទៀត ថ្មីៗបំផុតនេះ គឺក្នុងខែកុម្ភៈ និងខែមីនា ឆ្នាំ២០២០នេះ ពេលដែលបងប្អូនជនជាតិ ខ្មែរឥស្លាម ចំនួន ៧៩នាក់ បានធ្វើដំណើរទៅចូលរួមពិធីសាសនាមួយតាមប្រពៃណីរបស់ពួកមូស្លីមនៅប្រទេសម៉ាឡេស៊ី ហើយពេលត្រឡប់មកវិញ ដោយបានឆ្លងមេរោគ COVID-19 មកជាមួយ និងបានចម្លងជាបន្តបន្ទាប់ដោយមិនដឹងខ្លួនដល់ប្រជាជននៅក្នុងសហគមន៍របស់គាត់។ ហើយម្យ៉ាងទៀត ស្ថិតក្នុងស្ថានភាពបែបនេះ មានអ្នកលេងបណ្ដាញសង្គមមួយចំនួននិយាយបញ្ចេញមតិប៉ះពាល់អារម្មណ៍របស់ពួកគាត់ ទើបពួកគាត់ប្រតិកម្មថា សហគមន៍ខ្មែររើសអើងពួកគាត់ និងបាននិយាយថា ការណ៍ដែលក្រសួងសុខាភិបាលប្រកាសថា «អ្នកធ្វើតេស្ត COVID-19 វិជ្ជមាន គឺជាខ្មែរឥស្លាម» ក៏ជាពាក្យដែលធ្វើឱ្យមានការរើសអើងពួកគាត់ដែរ គួរថាត្រឹមតែខ្មែរបានហើយ ពួកគេគាត់ក៏ជាខ្មែរដែរ។

តាមពិតទៅ ពួកគាត់ មានដើមកំណើតជា «ជនជាតិចាម» ពេលត្រូវបានធ្វើសមាហរណកម្មចូលក្នុងសង្គមខ្មែរគេហៅថា «ខ្មែរឥស្លាម»។ ក្រោយមកទៀត ដោយពួកគេមានគំនិតថាចង់រក្សាអត្តសញ្ញាណរបស់ខ្លួន ចង់ឱ្យគេហៅថា «ចាម»។ ថ្មីៗបំផុតនេះ ក្នុងដំណាក់កាលរីករាលដាលជំងឺកូវីដ១៩ ដោយខ្លាចគេរើសអើង ពួកគេក៏ចង់ឱ្យហៅថា «ខ្មែរ» វិញ។ បើយើងពិនិត្យមើលដំណើរផ្លាស់ប្ដូរដែលវិលចុះវិលឡើងនេះ គឺគ្មានមូលច្បាស់លាស់ រឹងមាំ និងសមហេតុផលទេ វាគ្រាន់តែការលើកឡើងរបស់បុគ្គលមួយចំនួនតូចនៅក្នុងសហគមន៍មូស្លីមនៅកម្ពុជាតែប៉ុណ្ណោះ។

ជារួម ការហៅបងប្អូនជនជាតិភាគតិចចាម ថាជា ខ្មែរឥស្លាម ឬការប្រកាសរបស់ក្រសួងសុខាភិបាលថា បងប្អូនខ្មែរឥស្លាមដែលវិលត្រឡប់មកពីការចូលរួមពិធីសាសនាមួយនៅម៉ាឡេស៊ី «បានធ្វើតេស្ត កូវីដ១៩ វិជ្ជមាន» មិនមែនជាឥរិយាបថឬភាសារើសអើងទេ។ វាជាភាសាដែលគេប្រើជាធម្មតាសម្រាប់ការកំណត់អត្តសញ្ញាណជនជាតិនីមួយៗតែប៉ុណ្ណោះ។ ឧទាហរណ៍ «ខ្មែរឥស្លាម ១០ នាក់ បានធ្វើតេស្ត កូវីដ១៩ វិជ្ជមាន», «ជនជាតិម៉ាឡេស៊ី ៦នាក់បានធ្វើតេស្ត កូវីដ១៩ វិជ្ជមាន», «ជនជាតិបារាំង២នាក់បានធ្វើតេស្ត កូវីដ១៩ វិជ្ជមាន»។

តាមពិតទៅ ការណ៍ដែលបងប្អូនខ្មែរឥស្លាម មានអារម្មណ៍ថា បានទទួលការរើសអើងពីសហគមន៍ខ្មែរនោះ គឺបណ្តាលមកពីអ្នកលេងបណ្ដាញសង្គមមួយចំនួនបានប្រើពាក្យពេចន៍អសុរោះ និងការអត្ថាធិប្បាយមួយចំនួនដែលប៉ះពាល់ដល់អារម្មណ៍និងសេចក្ដីថ្លៃថ្នូររបស់ពួកគេ។ ជាការណ៍ពិត តាមគោលការណ៍ច្បាប់របស់កម្ពុជា ពួកគេមិនត្រូវបាន​រើស​​អើងទេ សូម្បីតែពេលដែលពួកគេបានឆ្លងកូវីដ១៩ពីម៉ាឡេស៊ីហើយក៏ដោយ ក៏ពួកគេគ្រូវបានពេទ្យខ្មែរនិងក្រសួងសុខាភិបាលកម្ពុជាយកចិត្តទុកដាក់ក្នុងការពិនិត្យនិងព្យាបាល ដូចជា ជនជាតិខ្មែរ និងជនជាតិបរទេសដទៃទៀតដែរ។

លើសពីនេះទៀត សូមបងប្អូនខ្មែរឥស្លាម ឬបងបង្អូនជនរួមជាតិដទៃទៀត កុំយល់ច្រឡំថា ជាការរើសអើងចំពោះការដាក់មនុស្សណាម្នាក់ឬក្រុមណាមួយដែលគេសង្ស័យថាអាចមានការឆ្លងជំងឺកូវីដ១៩ឱ្យនៅដាច់ដោយឡែក, ការព្យាបាលអ្នកជំងឺកូវីដ១៩ក្នុងបន្ទប់ដោយឡែក, ការណ៍ដែលគ្រូពេទ្យ គិលានុបដ្ឋាក គិលានុបដ្ឋាយិកា ពាក់ម៉ាស ពាក់ស្រោមដៃ និងសម្លៀកបំពាក់សុវត្ថិភាពក្នុងពេលទៅពិនិត្យនិងព្យាបាលអ្នកជំងឺកូវីដ១៩ និងការណ៍ដែលប្រជាពលរដ្ឋទូទៅ ពាក់ម៉ាសក្នុងពេលបំពេញការងារ ពេលចូលទៅក្នុងទីប្រជុំជន និងឥរិយាបថមិនសូវហ៊ានស្និទ្ធស្នាលជាមួយអ្នកដែលគេសង្ស័យថា មានជាប់ពាក់នឹងកូវីដ១៩។ តាមពិត ជាគោលការណ៍ របៀបទាំងអស់នេះ គឺជាបច្ចេកទេសសុខា​ភិបាល ដែលតម្រូវឱ្យគ្រូពេទ្យ គិលានុបដ្ឋាក គិលានុបដ្ឋាយិកា និងមហាជនទូទាំងពិភពលោកប្រើប្រាស់ជាទូទៅ តាំងពីយូរណាស់មកហើយសម្រាប់ករណីមានជំងឺឆ្លង។

ជាសន្និដ្ឋាន ក្នុងសង្គមខ្មែរ មិនមានការរើសអើងជាតិសាសន៍ សហគមន៍ណាមួយ ឬសាសនាណាមួយទេ ជនជាតិទាំងអស់ដែលកំពុងរស់នៅកម្ពុជាទទួលបានសុខដុមរមនា។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏ក្នុងកម្រិតបុគ្គល យើងសង្កេតឃើញថា អាចមានបុគ្គលខ្លះបានប្រើពាក្យពេចន៍អសុរោះ និងការអត្ថាធិប្បាយមួយចំនួនដែលប៉ះពាល់ដល់អារម្មណ៍និងសេចក្ដីថ្លៃថ្នូររបស់ក្រុមជនជាតិណាមួយ។ ហេតុនេះ ដើម្បីបន្តសាមគ្គីភាព សហអត្ថិភាព និងសុខដុមភាពក្នុងសង្គម​​ខ្មែរទាំងមូល សូមពលរដ្ឋខ្មែរម្នាក់ៗ ជាពិសេស អ្នកលេងបណ្ដាញសង្គម ជៀសវាងការប្រើពាក្យពេចន៍អុជអាល អសុរោះ វោហាសាស្ត្រ និងអត្ថាធិប្បាយណាមួយ ដែលនាំឱ្យប៉ះពាល់អារម្មណ៍ មានជម្លោះ អំពើហិង្សា និងការរើសអើងកើតឡើងនៅក្នុងសង្គមរបស់យើង៕

RAC Media

ប្រភព៖ វិទ្យាស្ថានទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិនៃកម្ពុជា

  ថ្ងៃចន្ទ, 23 មីនា 2020 ម៉ោង 04:46 PM

សិទ្ធិនារីក្នុងបរិបទសម័យទំនើប

ទិវានារីអន្តរជាតិ៨មីនា ជាទិវាមួយដែលនារីជុំវិញពិភពលោកប្រារព្ធពិធីដើម្បីរំឭកអបអរសាទរនូវប្រវត្តិនៃការទាមទារសិទ្ធិរបស់ខ្លួន។ ទិវានេះក៏ត្រូវបានអង្គការសហប្រជាជាតិប្រារព្ធនិងអបអរសាទរផងដែរ លើសពីទៅទៀតក៏មានប្រទេសជាច្រើនបានកំណត់យកទិវានេះ ថាជាថ្ងៃបុណ្យជាតិរបស់ខ្លួនថែមទៀត ផង។ កន្លងមក នារីក្នុងលោកតែងត្រូវបែងចែកដោយព្រំដែនជាតិ ដោយជាតិពន្ធខុសគ្នា ដោយភាពខុសគ្នាខាងភាសា វប្បធម៌ សេដ្ឋកិច្ច និងនយោបាយ ជាដើម។ ប៉ុន្តែ ក្រោយពេលនារីក្នុងលោកចាប់ផ្ដើមទាមទារសិទ្ធិសេរីភាពបានទទួលជោគជ័យ ទិវានារីថ្ងៃទី៨ ខែមីនា ត្រូវបានគេប្រារព្ធ រំឭក និងអបអរសាទរជារៀងរាល់ឆ្នាំ។ ការបង្កើតពិធីទិវានារីនេះឡើង គឺក្នុងគោលបំណងរំឭកឡើងវិញនូវប្រពៃណីនៃការតស៊ូរបស់នារីក្នុងសម័យអតីតកាល ដើម្បីសមភាព យុត្តិធម៌ សន្តិភាព និងអភិវឌ្ឍន៍។

ទិវានារីអន្តរជាតិ ជារឿងរបស់នារីបានការកសាងប្រវត្តិសាស្ត្រ ដែលកើតចេញពីការតស៊ូរបស់នារីអស់រយៈពេលរាប់ទសវត្ស ដើម្បីការរស់នៅរស់នៅក្នុងសង្គមដោយស្មើភាពជាមួយបុរស។ ជាក់ស្ដែង ក្នុងអំឡុងពេលបដិវត្តន៍នៃប្រទេសបារាំង នារីក្នុងទីក្រុងប៉ារីសបានអំពាវនាវរកសេរីភាព សមភាព ភាតរភាព ដោយដើរជាក្បួនឆ្ពោះទៅកាន់ទីក្រុងវែរសៃ ដើម្បីទាមទារសិទ្ធិបោះឆ្នោតសម្រាប់នារី។

គំនិតនៃទិវានារីអន្តរជាតិនេះបានលេចឡើងជាដំបូងក្នុងរបត់នៃសតវត្សដែលពិភពឧស្សាហូបនីយកម្មមានដំណើរវាតទី ចលាចល និងកំណើនប្រជាជនយ៉ាងឆាប់រហ័ស។ ផ្តើមចេញពីចលនាតស៊ូរបស់នារីនៅសហរដ្ឋអាម៉េរិក កាលពីចុងសតវត្សទី១៩ក្នុងការរំដោះខ្លួនចេញពីការកេងប្រវ័ញ្ចនានានៅក្នុងវិស័យឧស្សាហកម្ម នារីត្រូវបានគេទទួលស្គាល់និងផ្តល់សិទ្ធិពេញលេញនៅក្នុងការងារនិងសង្គមជាបន្តបន្ទាប់។ ការសាមគ្គីនិងការតស៊ូរបស់នារីទូទាំងពិភពលោក ដើម្បីសេរីភាព ប្រជាធិបតេយ្យ ដោយភា្ជប់នូវពាក្យស្លោកថា មួយថ្ងៃធ្វើការប្រាំបីម៉ោង ធ្វើការស្មើគ្នា បៀវត្សរ៍ស្មើគ្នា ការពារសុខភាពមាតានិងទារក។

ដោយឡែកនៅប្រទេសកម្ពុជា តើនារីត្រូវបានលើកតម្កើងនិងផ្ដល់តម្លៃយ៉ាងណាខ្លះ?

គេតែងចាត់ទុកថា សង្គមខ្មែរជាសង្គមមេនិយម គឺការឱ្យតម្លៃស្រ្តីជាធំ ជារបបមាតាធិបតេយ្យ។ តើយើងមានអ្វីខ្លះដែលបញ្ជាក់ថា សង្គមខ្មែរជាសង្គមឱ្យតម្លៃស្រ្តីជាធំនោះ?

ក្នុងជីវភាពប្រចាំថ្ងៃ យើងឃើញមានភស្តុតាងជាច្រើនដែលខ្មែរបានឱ្យតម្លៃស្ត្រី ជាក់ស្ដែងដូចជា ការរក្សាវប្បធម៌ ការរក្សាអត្តសញ្ញាណជាតិ ស្ដ្រីតែងចេះប្រកបការងារសិប្បកម្ម ការងារសិល្បៈ ស្ត្រីមានចរិយាមារយាទ សម្ដីសំដៅ ការស្លៀកពាក់បែបជាតិ ជាដើម ដោយចាស់បុរាណកំណត់ថា ក្រឹត្យនៅនឹងស្រី វិន័យនៅនឹងសង្ឃ។​​ តាមប្រវត្តិសាស្ត្រ តាំង​​ពីសម័យបុរាណរហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ខ្មែរមានស្ត្រីឆ្នើមជាច្រើនរូបដែលបានធ្វើពលីកម្មធំធេង ដើម្បីជាតិមាតុភូមិ ប្រកបដោយមោទនភាព ដូចជា ព្រះនាងសោមា (លីវ យី) ព្រះនាងឥន្ទ្រទេវី ជាដើម។ ក្នុងពិធីអាពាហ៍​ពិ​ពាហ៍​​​​មង្គល ខ្មែរតែងរៀបពិធីនៅផ្ទះខាងស្រី ដោយឱ្យស្ដ្រីនៅទីខ្ពង់ជាងខាងប្រុស។ ខ្មែរតែងនិយមហៅអ្នកដើមពិធីខាងស្រីថា ខាងលើ អ្នកដើមពិធីខាងប្រុសថា ខាក្រោម។​   ការប្រើពាក្យប្រចាំថ្ងៃ អ្វីដែលធំ ខ្ពង់ខ្ពស់ ចម្បង ខ្មែរតែងហៅថាមេ ដូចជា មេទ័ព មេចោរ មេទ្វារ មេដំបូង ជាដើម។ ក្នុងរឿងព្រេងខ្មែរក៏បានលើកតម្លៃស្ត្រី ដូចជា រឿង​គង់​ហ៊ាន រឿងមាយើង រឿងភ្នំប្រុសភ្នំស្រី ជាដើម សុទ្ធតែបានលើកយកតម្លៃ តួនាទីស្ត្រីជាធំ។

លំអាននៃការលើកតម្កើងស្ត្រីទាំងនេះក៏កើតមានក្នុងផ្នត់គំនិតខ្មែរតាំងពីយូរមកហើយ ដែលផ្នត់គំនិតនេះក៏បានកើតមានក្នុងស្មារតីដឹកនាំស្ថាប័នតូច ធំ ជាប្រចាំ។ ប្រពៃណីលើកតម្កើងនិងផ្ដល់តម្លៃនារីត្រូវបានថ្នាក់ដឹកនាំវិទ្យាស្ថានភាសាជាតិជាបន្តបន្ទាប់ តាំងពីក្រោមការដឹកនាំរបស់អតីតប្រធានវិទ្យាស្ថានឯកឧត្តមបណ្ឌិតសភាចារ្យ ឡុង សៀម ឯកឧត្តមបណ្ឌិតសភាចារ្យ អ៊ីវ ច័ន រហូតមកដល់ក្រោមការដឹកនាំរបស់ឯកឧត្តមបណ្ឌិរ ជួរ គារី នាពេលបច្ចុប្បន្ន ក៏បានបន្តការប្រារព្ធ អបរសាទរ ដើម្បីបង្ហាញពីសាមគ្គីភាព សមភាព និងផ្ដល់ការគោរពដល់នារីជារៀងរាល់ឆ្នាំ។

ស្មារតីទិវានារីអន្តរជាតិ៨ មីនា ក៏ដូចជាការលើកតម្កើងនារីតាមរយៈផ្នត់គំនិតខ្មែរ ជាការរួមចំណែកក្នុងការគោរព ផ្ដល់តម្លៃដល់នារី ការផ្ដល់ផលប្រយោជន៍ ក្នុងទទួលការងារ ដោយលក្ខណៈសមភាពរវាងបុរសនិងស្ត្រីជាមូលដ្ឋាន។

សូមឱ្យស្មារតីទិវានារីស្ថិតនៅអមតៈក្នុងស្ថាប័ន ក្នុងសង្គមកើតមានជានិច្ចនិរន្តរ៍។

សូមកុំឱ្យមានស្មារតីចាត់ទុកនារីជាកម្លាំងទន់ខ្សោយតទៅទៀត។

RAC Medi

ប្រភព៖ វិទ្យាស្ថានជាតិភាសាខ្មែរ

  

  ថ្ងៃអាទិត្យ, 22 មីនា 2020 ម៉ោង 10:27 PM

ហេតុអ្វីខ្លាចតែប្រទេសចិន​? ដោយ៖ បណ្ឌិត សុឺន សម មន្ត្រីស្រាវជ្រាវនៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា

កាលពីយប់ថ្ងៃទី ២១ ខែ មីនា ឆ្នាំ ២០២០ វិទ្យុសម្លេងសហរដ្ឋអាម៉េរិកបានផ្សាយអំពីការធ្វើសមយុទ្ធយោធារវាងប្រទេសកម្ពុជានិងប្រទេសចិន។ នៅក្នុងអត្តបទដែលផ្សាយនោះ វិទ្យុសម្លេងសហរដ្ឋអាម៉េរិកបានដកស្រង់ការយល់ឃើញរបស់អ្នកវិភាគនៅក្នុងប្រទេសថៃ សិង្ហបុរី និងប្រទេសជប៉ុន ហើយអ្នកវិភាគទាំងនោះបានយល់ឃើញថា ការធ្វើសមយុទ្ធយោធារបស់ប្រទេសកម្ពុជាជាមួយនឹងប្រទេសចិននោះ គឺជារឿងមិនល្អ​សម្រាប់អាស៊ាន ឬជាការបែកបាក់នៅក្នុងសមាគមអាស៊ានទៀតផង។

វាជារឿងមួយចម្លែកណាស់ នៅពេលប្រទេសអាស៊ានផ្សេងទៀត ឬប្រទេសកម្ពុជាធ្វើសមយុទ្ធយោធាជាមួយអាម៉េរិក ត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជារឿងត្រឹមត្រូវ ហើយការធ្វើសមយុទ្ធជាមួយប្រទេសចិន គឺជារឿងបែកបាក់របស់សហគមអាស៊ានទៅវិញ។

មានពេលខ្លះ ខ្ញុំមិនយល់ទេ នៅពេលដែលគេចង់និយាយអំពីប្រទេសកម្ពុជា ឬនយោបាយកម្ពុជា តែគេមិនបានយកសំលេងរបស់ជនជាតិកម្ពុជា សូម្បីតែមួយរូប ។

ខ្ញុំមិនមែនជាអ្នកដែលគាំទ្រប្រទេសចិននោះទេ តែក្នុងនាមជាប្រទេសតូច ហើយនៅក្រីក្រនោះ កម្ពុជាត្រូវមានភាពបត់បែននៅក្នុងគោលនយោបាយការបរទេស ហើយកម្ពុជាមិនត្រូវដើរទៅតាមដានប្រវត្តិសាស្ត្រ ដូចដែលមាននៅក្នុងសម័យសង្គ្រាមត្រជាក់នោះទេ។ នៅក្នុងសម័យសង្គ្រាមត្រជាក់ ប្រទេសក្នុងលោកបានបង្ហាញអំពីអំណាចរបស់ពួកគេតាមរយៈការគាបសង្តត់ប្រទេសតូចៗឱ្យក្លាយជាសមាជិករបស់ក្រុមខ្លួន ហើយប្រទេសណាដែលមិនចូលជាសមាជិកក្រុមរបស់ខ្លួន ប្រទេសតូចៗទាំងនោះ​ត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាសត្រូវរបស់គេ។

យោងទៅតាមប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់កម្ពុជាកន្លងមក បានបង្ហាញថា កម្ពុជាត្រូវមានភាពបត់បែន ហើយត្រូវចេះស្គាល់មិត្ត ស្គាល់សត្រូវឱ្យបានពិតប្រាកដ ហើយពលរដ្ឋកម្ពុជា ក៏មិនគួរចេះតែយល់ឃើញស្របទៅតាមប្រទេសលោកខាងលិចទាំងស្រុងនោះដែរ ព្រោះថាប្រទេសកម្ពុជាយើងមានភូមិសាស្ត្រ ហើយនឹងទំនៀមទំលាប់ផ្សេងអំពីប្រទេសទាំងនោះ ហើយស្ថានភាពនៃប្រទេសកម្ពុជាក៏ខុសអំពីប្រទេសទាំងនោះដែរ។

នៅយប់នេះ ខ្ញុំបានស្តាប់ការវិភាគរបស់ជនបរទេសអំពីប្រទេសកម្ពុជា ហើយខ្ញុំមានការសង្វេគក្នុងចិត្តណាស់ ដោយហេតុថា មិនមានសំលេងរបស់ជនជាតិកម្ពុជាអំពីសាច់រឿងរបស់កម្ពុជានោះទេ។ រឿងផ្តល់តម្លៃខ្លាំងពេកចំពោះជនបរទេស មិនមែនមានត្រឹមតែចំពោះអ្នកការសែតនោះទេ សូម្បីតែតាមសាកលវិទ្យាល័យនានាក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ក៏បានផ្តល់តម្លៃខ្លាំងចំពោះអ្នកដែលបានបញ្ចប់ការសិក្សាអំពីបរទេសដែរ។ ប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់កម្ពុជាភាគច្រើនត្រូវបានសរសេរដោយជនបរទេស។ តើព្រោះហេតុអ្វី? ព្រោះតែការមិនផ្តល់តម្លៃ ឬព្រោះតែកត្តាផ្សេងទៀត?

ជនជាតិកម្ពុជាភាគច្រើនមិនសូវផ្តល់តម្លៃដល់ស្នាដៃរបស់ ឬសមត្ថភាពជនជាតិខ្លួន ឬក្រុមរបស់ខ្លួននោះទេ ហើយនៅពេលមានបញ្ហាណាមួយដែលមិនច្បាស់លាស់ គេមិនសូវស្តាប់ការបកស្រាយរបស់សាស្ត្រាចារ្យជនជាតិខ្មែរនោះទេ តែគេចូលចិត្ត ឬគោរពការបកស្រាយរបស់ជនបរទេស ជាពិសេស ជនជាតិស្បែកស។ កាលពីពេលកន្លងទៅ ខ្ញុំបានចម្លងអត្តបទមួយហើយបង្ហោះតាមបណ្តាញសង្គមហ្វេសប៊ុក នៅពេលនោះមានលោកបណ្ឌិតជនជាតិខ្មែរមួយដែលបញ្ចប់ការសិក្សានៅបរទេសបានធ្វើការតវ៉ាចំពោះសេចក្តីដែលខ្ញុំបង្ហោះ ព្រោះគាត់គិតថាសេចក្តីនោះខុស តែនៅពេលដែលខ្ញុំបានប្រាប់ថា សេចក្តីនោះខ្ញុំបានយកអំពីអត្តបទមួយដែលសរសេរដោយជនជាតិលោកខាងលិចនោះ លោកបណ្ឌិតរូបនោះ បែរជាទទួលសេចក្តីនោះថាត្រឹមត្រូវទៅវិញ។ នេះគ្រាន់តែជាសេចក្តីបញ្ជាក់តូចមួយនោះទេ តែនៅក្នុងសង្គមកម្ពុជា មានច្រើនចំណុចណាស់ដែលបានបញ្ជាក់ថា ជនជាតិកម្ពុជាផ្តល់តម្លៃដល់បរទេសច្រើនជាងជនជាតិរបស់ខ្លួន។

រឿងចិន ឬអាម៉េរិក ឬប្រទេសណាក៏ដោយចុះ មិនមែនជារឿងដែលកម្ពុជាត្រូវប្រកាន់ថាជាមិត្ត ឬជាសត្រូវនោះទេ យើងត្រូវដឹងឱ្យបានច្បាស់ថា តើកម្ពុជានៅត្រង់ណា? កម្ពុជាមានអ្វីខ្លះហើយ? កម្ពុជាត្រូវការអ្វី? កម្ពុជាខ្លាំងហើយឬនៅ? ហើយតើកម្ពុជាផលិតអ្វីបានខ្លះ? បើយើងពិនិត្យមើលប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់កម្ពុជា នោះយើងមិនអាចបន្ទោសរដ្ឋាភិបាល ឬបុគ្គលណាមួយនោះទេ ហើយប្រទេសកម្ពុជាត្រូវការការប្រឹងប្រែងទាំងអស់គ្នា មិនមែនប្រឹងប្រែងតែ ថា្នក់ដឹកនាំ ហើយអ្នកក្រោមឱវាទមិនប្រឹងនោះទេ។

ក្នុងទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិ មានពេលខ្លះ ពលរដ្ឋកម្ពុជាបានរិះគន់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ទាំងដែលមិនបានយល់ដឹងឱ្យច្បាស់អំពីតម្រូវការជាក់លាក់របស់ប្រទេសនោះទេ។ ឧទាហរណ៍ មានមនុស្សខ្លះបានសូមឱ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបិទជើងយន្តហោះជាមួយប្រទេសចិន នៅពេលដែលមានមេរោគកូរ៉ណា ជាដើម។ តើកម្ពុជាគួរបិទឬទេ? អត់ទេ!

មិនត្រូវនិយមបរទេសពេកទេ ហើយត្រូវចេះចែករំលែកបទពិសោធន៍ និងចំណេះដឹងជាមួយជនជាតិរបស់ខ្លួន ហើយត្រូវចេះផ្តល់ឱកាសដល់អ្នកជំនាន់ក្រោយ ឬមនុស្សដែលមានសមត្ថភាពផ្សេងទៀតដើម្បីឱ្យគេបានបញ្ចេញសមត្ថភាពរបស់គេ ព្រោះថាពេលមនុស្សមួយជំនាន់ស្លាប់ទៅ ​យើងត្រូវមានមនុស្សបន្តវេនដែលខ្លាំងពូកែ ដើម្បីបន្តនិរន្តរភាពការងារ ឬបន្តការដឹកនាំស្ថាប័ន ក៏ដូចជាប្រទេសជាតិរបស់យើងនៅពេលអនាគត់ទៀត។

—————

(ដោយ៖ បណ្ឌិត ស៊ឺន សម មន្ត្រីស្រាវជ្រាវនៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា ។ អត្តបទនេះ មិនបានឆ្លុះបញ្ចាំងអំពីការយល់ឃើញរបស់រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជានោះទេ គឺជាការយល់ឃើញផ្ទាល់របស់ម្ចាស់អត្តបទ។ ទាក់ទងម្ចាស់អត្តបទតាមរយៈ អ៊ីមែល [email protected])។

  ថ្ងៃសៅរ៍, 21 មីនា 2020 ម៉ោង 10:25 PM

តើពលរដ្ឋកម្ពុជាកំពុងខ្វះអ្វី? ដោយ៖ បណ្ឌិត សុឺន សម មន្ត្រីស្រាវជ្រាវនៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា

បើសិនជាយើងពិនិត្យមើលប្រវត្តិសាស្ត្រដ៏យូរលង់របស់ប្រទេសកម្ពុជា នោះយើងនឹងបានឃើញថា ប្រទេសកម្ពុជាគឺជាប្រទេសមួយដ៏កំសត់ និងបានឆ្លងកាត់សង្គ្រាមឈ្លានពាន និងសង្គ្រាមស៊ីវិលអស់កាលជាច្រើនសតវត្ស។ បើសិនជាយើងពិនិត្យមើលរយៈពេលដែលប្រជាជនកម្ពុជា ឬប្រទេសកម្ពុជាអាចរស់នៅក្នុងសន្តិភាព ឬភាពសម្បូរសប្បាយ នោះយើងនឹងបានឃើញថា ប្រជាជនកម្ពុជាបានចំណាយពេលរស់នៅក្នុងសង្គ្រាមស្ទើរតែច្រើនជាងសន្តិភាព។

យោងទៅតាមប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់កម្ពុជា បានបញ្ជាក់ថា ប្រទេសកម្ពុជាមានទំនាក់ទំនងដ៏យូរលង់ជាមួយប្រទេសឥណ្ឌា និងប្រទេសចិន ដែលរហូតមកដល់ពេលនេះ ប្រទេសឥណ្ឌា និងប្រទេសចិន មានពលរដ្ឋប្រមាណជា១៣០០ លាននាក់  ចំណែកឯកម្ពុជាវិញ មានពលរដ្ឋចំនួនប្រមាណ ១៦លាននាក់ តែប៉ុណ្ណោះ។ តើព្រោះតែហេតុអ្វី? គឺព្រោះតែសង្គ្រាម ដែលបានសម្លាប់ពលរដ្ឋកម្ពុជា ជាច្រើនសម័យកាល។

សន្តិភាពគឺជារបស់មួយដែលមានតម្លៃណាស់ ហើយសន្តិភាពមិនគួរត្រូវបានយកទៅប្រៀបធៀបជាមួយរបស់ណាមួយនោះទេ ព្រោះថាបើសិនប្រទេសមានសង្គ្រាម ឬមានការឈ្លានពានណាមួយនោះ គឺពលរដ្ឋនៅក្នុងប្រទេស មិនមានពេលបានគិតអំពីសមាធិ អំពីសិទ្ធិមនុស្ស តម្លាភាព ឬយុត្តិធម៌នោះទេ គឺម្នាក់ៗនឹងរវល់គិតអំពីជីវិតរបស់ខ្លួន ឬជីវិតរបស់មនុស្សជាទីស្រលាញ់របស់ខ្លួនតែប៉ុណ្ណោះ។ នៅក្នុងពេលនេះ គឺជាពេលមួយដ៏ល្អបំផុតក្នុងការបកស្រាយថា តើជីវិតមានតម្លៃប៉ុណ្ណា? ព្រោះតែវីរុសកូរ៉ូណា មនុស្សបានភ័យខ្លាចចំពោះគ្នា ហើយបរទេសក៏បានចាត់វិធានការផ្សេងៗ ដើម្បីរក្សាប្រទេសរបស់គេ ហើយក៏មានប្រទេសខ្លះបានបិទព្រំដែនជាមួយប្រទេសកម្ពុជា និងបានហាមឃាត់ការនាំចូលទំនិញមកកម្ពុជាផងដែរ។ រដូវកាលនៃវីរុសនេះ បានបញ្ជាក់ថា ជីវិត (សុខភាព) មានតម្លៃណាស់ ហើយប្រទេសនីមួយៗ បានយកចិត្តទុកដាក់ខ្លាំងចំពោះជាតិសាសន៍របស់គេ។

ប្រទេសកម្ពុជា គឺជាប្រទេសមួយដែលចាប់ផ្ដើមកសាងប្រទេសចេញពីចំណុចសូន្យ ពីឆ្នាំ១៩៧៩ ដោយរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យជារបបគ្មានកម្មសិទ្ធិផ្ទាល់ខ្លួនដោយលុបបំបាត់ចោលកម្មសិទ្ធិទាំងអស់ ដោយរបបនេះចាត់ទុកថាកម្មសិទ្ធិជាសត្រូវរបស់បដិវត្តន៍ ហើយកម្មសិទ្ធិរបស់មនុស្សម្នាក់ៗមានតែស្លាបព្រាមួយគត់ដែលអាចគ្រប់គ្រងក្នុងដៃរបស់មនុស្សម្នាក់ៗបាន ហើយស្ទើរតែគ្មានគ្រួសារណាមួយ ដែលមិនត្រូវបាននិរាសព្រាត់ប្រាស ដោយសារសង្គ្រាមដែលរបប៣ឆ្នាំ ៨ខែ ២០ថ្ងៃ បានបង្កឡើងនោះឡើយ។

បើយើងគិតពីឆ្នាំ ១៩៧៩ រហូតមកដល់ ឆ្នាំ ២០២០នេះ គឺមានរយៈពេលជិត ៤០ ឆ្នាំហើយ ដែលប្រទេសកម្ពុជាបានរស់នៅក្រោមដំបូលនៃសន្តិភាព។ បើទោះបីជាដំណាក់នៃការចាប់ផ្តើមដំបូង កម្ពុជាបានប្រឈមនឹងការខ្វះខាតជាច្រើនយ៉ាងណាក៏ដោយ តែហូតមកដល់ពេលនេះ កម្ពុជាបានទទួល ឬបានដឹងស្ទើរតែគ្រប់យ៉ាងដែលពិភពលោកកំពុងមាន ហើយប្រជាជនកម្ពុជាជាច្រើនបានធ្វើដំណើរទៅកាន់ប្រទេសជាច្រើនក្នុងលោក ដើម្បីទស្សនា ឬដើម្បីចូលរួមក្នុងកិច្ចប្រជុំ និងកម្មវិធីផ្សេងៗ។

ដោយសារតែសេរីភាពនៃការប្រើប្រាស់អុិនធើណែតនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា មានភាពទូលំទូលាយ ហើយពលរដ្ឋជំនាន់ក្រោយអាចប្រើប្រាស់ភាសាបរទេសបាននោះ កម្រិតនៃការសិក្សារបស់ប្រទេសកម្ពុជា ក៏មានភាពកាន់តែល្អប្រសើរឡើងដែរ ហើយការសិក្សាមុខវិជ្ជាមួយចំនួនក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ក៏មិនចាញ់បរទេសដែរ បើសិនជានិស្សិតអាចដករបាំងភាសាចេញបាននោះ។

ការរីកចម្រើនរបស់កម្ពុជាមានច្រើនស្ទើរគ្រប់វិស័យ តែកម្ពុជាបែរជាមិនសូវបានយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះ  វិស័យដែលជាសក្តានុពលរបស់ខ្លួនទៅវិញ។ ប្រទេសកម្ពុជា គឺជាប្រទេសដែលមានផ្ទៃដីល្អសម្រាប់ការបង្ករបង្កើនផល ឬការដាំដំណាំផ្សេងៗសម្រាប់ប្រើប្រាស់នៅក្នុងជីវភាពប្រចាំថ្ងៃរបស់ពលរដ្ឋ ហើយពលរដ្ឋភាគច្រើនរស់នៅដោយពឹងពាក់លើវិស័យកសិកម្មនេះ។ រឿងមួយដែលគួរកត់សំគាល់នោះ គឺបន្លែ ត្រី សាច់ ភាគច្រើន ដែលបម្រើដល់ជីវភាពរបស់ពលរដ្ឋកម្ពុជានោះ គឺត្រូវបាននាំចូលពីប្រទេសជិតខាងកម្ពុជាទៅវិញ។ ព្រោះតែពាក្យថា “ មិនមានទីផ្សារ” បានធ្វើឱ្យពលរដ្ឋកម្ពុជាតាមស្រុកស្រែចម្ការ មិនសូវដាំបន្លែ ដែលបម្រើដល់ជីវភាពប្រចាំថ្ងៃនោះទេ ( ត្រកួន ត្រសក់ ត្រឡាច ស្លឹកគ្រៃ......) ពេលព្រឹក ពលរដ្ឋនាំគ្នាទៅផ្សារដើម្បីទិញបន្លែគ្រប់យ៉ាងនៅផ្សារក្នុងភូមិ  ហើយទិញតាំងពីស្លឹកគ្រៃ ម្ទេស  ដែលអាចដាំបាននៅផ្ទះរបស់ខ្លួន។

ពលរដ្ឋភាគច្រើន បានត្អូញអំពីភាពក្រីក្រលំបាក ហើយនឹងការខ្វះខាតសម្រាប់ជីវភាពប្រចាំថ្ងៃ ស្របពេលដែលដីនៅទំនេរ ហើយមិនមានដាំអ្វីសោះ។ តើនេះជាការខ្វះខាតរបស់អ្នកណា? យើងមិនអាចបន្ទោសពលរដ្ឋទាំងស្រុង ហើយយើងក៏មិនអាចបន្ទោសរដ្ឋាភិបាលទាំងស្រុងនោះដែរ ។ នៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា មាត្រា ៦១ មានចែងថា៖ រដ្ឋ ជំរុញ ការ អភិវឌ្ឍន៍ សេដ្ឋកិច្ច គ្រប់ វិស័យ ជា ពិសេស វិស័យ កសិកម្ម សិប្បកម្ម ឧស្សាហកម្ម ចាប់ ពី តំបន់ ដាច់ ស្រយាល ដោយ យក ចិត្តទុកដាក់ទៅលើនយោបាយ ទឹក ភ្លើង ផ្លូវ និង មធ្យោបាយដឹកជញ្ជូន បច្ចេកទេសទំនើប និងប្រព័ន្ធឥណទាន។

បើយោងទៅតាមមាត្រា៦១នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា គឺរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានៅមានការខ្វះខាតក្នុងការផ្គត់ផ្គង់ទឹក ភ្លើង ផ្លូវ និង មធ្យោបាយ ដឹកជញ្ជូន បច្ចេកទេស ទំនើប និង ប្រព័ន្ធឥណទានសម្រាប់ពលរដ្ឋនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជានៅឡើយ។ យោងទៅតាមការសង្កេតរបស់ខ្ញុំ បើទោះបីជាការផ្គត់ផ្គង់របស់រដ្ឋាភិបាល នៅមិនទាន់បាន១០០ % ក៏ដោយ តែផ្នែកភាគច្រើននៃប្រទេសកម្ពុជា មានផ្លូវ ភ្លើង និងទឹកដែលអាចប្រើប្រាស់បានសម្រាប់វិស័យកសិកម្ម នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ បើសិនជាបែបនោះមែន តើហេតុអ្វីបានជាពលរដ្ឋមិនសូវចាប់អារម្មណ៍ចំពោះការដាំដុះបន្លែកសិកម្ម? យោងទៅតាមការស្រាវជ្រាវរបស់ខ្ញុំកន្លងមក ខ្ញុំអង្កេតឃើញថា មូលហេតុដែលនាំឱ្យពលរដ្ឋកម្ពុជាភាគច្រើន មិនសូវចាប់អារម្មណ៍ក្នុងវិស័យកសិកម្ម ដោយមានមូលហេតុចម្បងៗដូចខាងក្រោម៖

១. ពលរដ្ឋវ័យក្មេងគិតថាវិស័យកសិកម្មមិនល្អ ហើយគ្រួសារនីមួយៗ មិនចង់ឱ្យកូនរបស់ខ្លួនទៅធ្វើកសិកម្មក្រោយពេលរៀនចប់មហាវិទ្យាល័យនោះទេ។ សាស្ត្រាចារ្យ ឬបណ្ឌិតជំនាញខាងកសិកម្ម ក៏មិនចង់ទៅធ្វើការនៅចម្ការ ឬនៅកន្លែងចិញ្ចឹមសត្វ ក្នុងទីជនបទនោះដែរ គឺភាគច្រើនចង់ធ្វើការនៅក្នុងការិយាល័យដែលមានម៉ាស៊ីនត្រជាក់ ឬនៅក្នុងម្លប់ទៅវិញ។

២. ពលរដ្ឋនៅតាមទីជនបទ មានការរាងចាល ក្រោយពេលដែលដាំដំណាំបានហើយ មិនមានទីផ្សារសម្រាប់លក់ដូរ ហើយខ្លះទៀតត្រូវជំពាក់ធនាគារ ព្រោះតែការដាំដំណាំនោះ។

៣. ការផ្តល់តម្លៃខ្លាំងពេកចំពោះការធ្វើពលករនៅប្រទេសក្រៅ ហើយនាំគ្នាធ្វើចំណាកស្រុក ដោយហេតុផលបានប្រាក់ខែច្រើន ឬដោយសារតែមិនមានការងារក្នុងស្រុក។ ពេលពលរដ្ឋមានកម្លាំង ធ្វើការឱ្យបរទេសហើយត្រឡប់មកប្រទេសវិញ នៅពេលធ្វើការលែងកើត ឬពេលមានជំងឺ។

៤. រដ្ឋាភិបាលមិនមានយន្តការជាក់លាក់ក្នុងការលើកកម្ពស់ផលិតផលក្នុងស្រុក ឧទាហរណ៍ តម្លៃទំនិញ ឬរបស់ដែលផលិតក្នុងស្រុកតែងមានតម្លៃខ្ពស់ជាងទំនិញនាំចូល ដោយសារតែការផលិតក្នុងស្រុកមានការចំណាយខ្ពស់ ព្រោះហេតុនោះ ពលរដ្ឋត្រូវលក់ក្នុងតម្លៃថ្លៃ។

៥. រដ្ឋមិនបានគ្រប់គ្រងវិស័យហិរញ្ញវត្ថុឱ្យបានច្បាស់លាស់នោះទេ ឧទាហរណ៍ ក្រោយពេលដែលធនាគារជាតិបានប្រកាសដាក់កំណត់ពិដានការប្រាក់ចំពោះគ្រឹះស្ថានផ្តល់ប្រាក់កម្ចី ដែលនៅក្រោមធនាគារជាតិ  គ្រឹះស្ថានមួយចំនួនបានធ្វើប្រតិបត្តិការក្រោមផ្លាក “ហាងបញ្ចាំ” (ដែលស្ថិតនៅក្រោមក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ) ហើយអាចកំណត់អត្រាការប្រាក់ទៅតាមការកំណត់របស់ខ្លួន។

៦. ពលរដ្ឋកម្ពុជាភាគច្រើន មិនបានដឹងថា ត្រូវដាំដំណាំអ្វីដែលជាតម្រូវការរបស់ទីផ្សារនោះទេ គឺពលរដ្ឋត្រូវដាំតាមគ្នា ឬដាំតាមការនឹកឃើញ ដោយសារមិនមានគោលការណ៍ណែនាំច្បាស់លាស់ អំពីតម្រូវការប្រចាំឆ្នាំ។

៧. ពលរដ្ឋមួយចំនួនមានផ្នត់គំនិតផ្តេកផ្តួលទៅតាមទ្រឹស្តីសាសនា ដោយគិតខុសថាគឺជាបាបកម្មរបស់ខ្លួន ហើយខ្វះការប្រឹងប្រែងក្នុងជីវិតបច្ចុប្បន្ន។

៨. ការបណ្តុះបណ្តាលអំពីកសិកម្មចំពោះពលរដ្ឋ នៅមិនទាន់បានគ្រប់គ្រាន់ ដែលតម្រូវឱ្យរដ្ឋយកចិត្តទុកដាក់បន្ថែមទៀតចំពោះការបញ្ជូនមន្ត្រីដែលមានជំនាញ ទៅបណ្តុះបណ្តាលនៅជនបទ។

៩.មិនមានទឹក ឬភ្លើងគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ប្រើប្រាស់ក្នុងវិស័យកសិកម្មនេះ ហើយពលរដ្ឋត្រូវចំណាយច្រើនចំពោះប្រេង និងតម្លៃភ្លើង នៅពេលដែលពួកគាត់ដាំដំណាំ។

១០. ពលរដ្ឋខ្លះមានទម្លាប់ខ្ជិលច្រអូស ដោយអាងហេតុផលផ្សេងៗមិនអស់។

 ការអភិវឌ្ឍប្រទេសមួយត្រូវកត្តាផ្សេងជាច្រើនទៀត ដែលរួមទាំងប្រព័ន្ធបច្ចេកវិជ្ជាខ្លាំង ប្រព័ន្ធសុខាភិបាលខ្លាំង ប្រព័ន្ធអប់រំមួយដែលល្អកងទ័ពប្រទេសដែលខ្លាំង .......ប៉ុន្តែកម្ពុជាមិនគួរនាំចូលសូម្បីតែស្លឹកគ្រៃ ស្លឹកខ្ទឹម ជី ម្ទេស ឬម្រេចនោះទេ។ ពលរដ្ឋកម្ពុជា ឬប្រទេសកម្ពុជាគួរតែនាំគ្នាដាំដំណាំគ្រប់ប្រភេទដែលអាចហូបបាន ហើយរដ្ឋត្រូវយកពន្ធចំពោះដីដែលមិនដាំដំណាំ។ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាគួរតែលើកទឹកចិត្តផង និងបង្ខំផងដើម្បីឱ្យពលរដ្ឋដាំដំណាំ ឧ. រាល់ដីទាំងឡាយណាដែលមិនដាំដុះនោះទេ គឺត្រូវតែបង់ពន្ធ ហើយសម្រាប់ដីដែលដាំដុះនោះ គឺមិនបានយកពន្ធនោះទេ។

ការយកចិត្តពលរដ្ឋ គឺជារឿងល្អ តែមិនគួរយកចិត្តគ្រប់រឿងនោះទេ ព្រោះថាពេលខ្លះពលរដ្ឋមិនបានគិតឱ្យស៊ីជម្រៅអំពីផលប្រយោជន៍ និងផលប៉ះពាល់សម្រាប់ប្រទេសនោះទេ។

———

(ដោយ៖ បណ្ឌិត ស៊ឺន សម មន្ត្រីស្រាវជ្រាវនៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា។ អត្តបទនេះមិនបានឆ្លុះបញ្ចាំងអំពីការយល់ឃើញរបស់រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជានោះទេ )។ Email: [email protected]

RAC Media

  ថ្ងៃសៅរ៍, 21 មីនា 2020 ម៉ោង 03:04 PM

សហរដ្ឋអាម៉េរិកនិងចិនសាចទឹកដាក់គ្នារឿង COVID-19 ដោយ៖បណ្ឌិត ឈត ប៊ុនថង វិទ្យាស្ថានទំនាក់ទំនអន្តរជាតិកម្ពុជា នៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា

គិតមកដល់ពេលនេះ COVID-19 បានវាយលុកចូលដល់ប្រទេសនិងដែនដីសរុបជាង ១៧០ ហើយ នៅ ទូទាំងសកលលោក។ ជំងឺរាតត្បាតដ៏កាចសាហាវមួយនេះ វាបានចម្លងទៅមនុស្សសរុបចំនួនជាង ២០០, ០០០ នាក់ ក្នុងនោះអ្នកស្លាប់មានជិត១០,០០០នាក់ និងជាសះស្បើយជាង៨០,០០០នាក់។ ជំងឺរាតត្បាតដ៏កាច សាហាវនេះ មិនត្រឹមតែបង្កមហាវិនាសកម្មដល់សេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកដ៏ធ្ងន់ធ្ងរតែប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែ ថែមទាំងបង្កឱ្យមានការរើសអើងរវាងជាតិសាសន៍អាស៊ីនិងអឺរ៉ុបទៀតផង។ អ្វីដែលធ្ងន់ធ្ងរជាងនេះទៀតនោះ មហាអំណាចសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកដ៏ធំទាំងពីរ គឺសហរដ្ឋអាម៉េរិកនិងចិន បានចោទប្រកាន់គ្នាទៅវិញទៅមកថា ជាអ្នកនៅពីក្រោយការផ្ទុះជំងឺរាតត្បាតដ៏កាចសាហាវនេះ។ តើការណ៍ពិតបែបណាទៅ? តើនរណាជាអ្នកបង្កើតជំងឺរាតត្បាតដ៏កាចសាហាវនេះ ឬមួយវាកើតឡើងបែបធម្មជាតិ?

ដំបូងបំផុត នៅពេលដែល COVID-19 នេះ ផ្ទុះឡើងភ្លាម មានការលើកឡើងថា មេរោគនេះមានប្រភពពីសត្វប្រចៀវ ហើយបានឆ្លងទៅដល់សត្វពស់និងសត្វផ្សេងៗទៀត មុននឹងឆ្លងមកដល់មនុស្ស និងបានរាលដាលជាសាកល។ ប៉ុន្តែ ក្នុងខណៈនោះ មានអ្នកជំនាញអ៊ីស្រាអែលម្នាក់ គឺលោក Dany Shoham បានអះអាងថា Corona Virus គឺចិនជាអ្នកបង្កើតទុកសម្លាប់មនុស្ស ហើយវាបានធ្លាយចេញពីមន្ទីរពិសោធន៍អាវុធជីវសាស្ត្ររបស់ចិននៅទីក្រុងវ៉ូហាន។ អ្នកវិភាគសង្គ្រាមជីវសាស្ត្រអ៊ីស្រាអែលរូបនេះ បាននិយាយថា «ការឆ្លងរាលដាលនៃជំងឺរលាកសួតដែលបង្កឡើងដោយវីរុសកូរ៉ូណា បណ្តាលឱ្យមនុស្សស្លាប់ដូចសត្វនេះ ប្រហែលជាមានប្រភពដើមនៅក្នុងមន្ទីរពិសោធន៍មួយក្នុងទីក្រុងវ៉ូហាន ដែលភ្ជាប់ទៅនឹងកម្មវិធីអាវុធជីវសាស្រ្តរបស់ប្រទេសចិន»។ នេះបើយោងតាមការចុះផ្សាយដោយទីភ្នាក់ងារ Washington times នៅថ្ងៃទី២៨ ខែមករា ឆ្នាំ២០២០។

យោងតាមការផ្សាយរបស់វិទ្យុអាស៊ីសេរីកាលពីថ្ងៃទី២១ ខែមករា ឆ្នាំ២០២០ បានផ្សាយឡើងវិញនូវរបាយការណ៍របស់ទូរទស្សន៍វ៉ូហានពីឆ្នាំ២០១៥ ដែលបង្ហាញពីមន្ទីរពិសោធន៍ស្រាវជ្រាវវីរុសទំនើបបំផុតរបស់ប្រទេសចិន ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថាជា «វិទ្យាស្ថានវិទ្យាសាស្ត្រវ៉ូហាន»។ មន្ទីរពិសោធន៍នេះគឺជាកន្លែងតែមួយគត់នៅក្នុងប្រទេសចិនដែលមានសមត្ថភាពធ្វើការជាមួយវីរុសសម្លាប់មនុស្ស។

លោក Dany Shoham អតីតមន្រ្តីចារកម្មយោធាអ៊ីស្រាអែល ដែលបានសិក្សាអំពីសង្គ្រាមជីវសាស្ត្រចិនបាននិយាយថា វិទ្យាស្ថាននេះមានជាប់ទាក់ទងទៅនឹងកម្មវិធីអាវុធជីវៈសាស្ត្ររបស់ទីក្រុងប៉េកាំង។ លោក Shoham បានប្រាប់កាសែត The Washington Times ថា «មន្ទីរពិសោធន៍មួយចំនួននៅក្នុងវិទ្យាស្ថាននេះ ប្រហែលជាបានចូលរួមនៅក្នុងការស្រាវជ្រាវនិងការអភិវឌ្ឍនៅក្នុងកម្មវិធីអាវុធជីវសាស្រ្តរបស់ចិន»។ គាត់បានបន្ថែមទៀតថា ការងារផលិតអាវុធជីវសាស្រ្តត្រូវបានធ្វើឡើងជាផ្នែកមួយនៃការស្រាវជ្រាវស៊ីវិលនិងយោធាស៊ីវិល ហើយវាពិតជាមានការលាក់លៀមខ្លាំងណាស់ពីរដ្ឋាភិបាលចិន។ នៅពេលដែលមានការបង្ហាញការសង្ស័យបែបនេះភាគីចិនមិនបានបង្ហាញប្រតិកម្មភ្លាមៗ ជាដំកំភួននោះទេ ដោយពេលនោះប្រទេសចិនកំពុងជាប់ដៃខ្លាំងក្នុងការរិះរកវិធីនានាដើម្បីប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹង COVID-19 និងសង្គ្រោះប្រជាពលរដ្ឋរបស់ខ្លួនដែលកំពុងទទួលរងផលប៉ះពាល់ពីជំងឺនេះ។

បន្ទាប់ពីប្រទេសចិនបានបង្ហាញឱ្យឃើញថា ខ្លួនអាចគ្រប់គ្រងការរីករាលដាលនូវ COVID-19 ទាំងការទប់ស្កាត់ការឆ្លងថ្មីនិងការព្យាបាលបានប្រសើរជាងមុននៅផ្ទៃក្នុងប្រទេសរបស់ខ្លួន ភាគីចិនបានចាប់ផ្ដើមឆ្លើយតបទៅនឹងការព្យាយាមចោទប្រកាន់មុនៗមកលើខ្លួន ហើយបានវាយបកទៅវិញថា តាមពិត អាម៉េរិកវិញទេដែលជាអ្នកនៅពីក្រោយ COVID-19 នេះ។ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសចិនបានលើកឡើងកាលពីថ្ងៃទី១២ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២០ ថា «យោធាសហរដ្ឋអាមេរិកទំនងជាបាននាំយកវីរុសកូរ៉ូណា ចូលទីក្រុងវ៉ូហានរបស់ប្រទេសចិន ខណៈដែលកន្លងមកយើងឃើញថា ទីក្រុងប៉េកាំងតែងតែមានទំនាស់ជាមួយក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន» នេះបើយោងតាមការចុះផ្សាយរបស់សារព័ត៌មាន Reuters។ ប៉ុន្តែ ប្រទេសចិនមិនបានបង្ហាញភស្តុតាងណាមួយប្រាកដប្រជាសម្រាប់គាំទ្រការលើកឡើងរបស់ខ្លួនដែលថា យោធាអាម៉េរិកអាចជាអ្នកនាំយកវីរុសកូរ៉ូណានោះចូលប្រទេសចិនឡើយ។

កន្លងមក ប្រទេសចិនត្រូវបានមន្រ្តីសហរដ្ឋអាម៉េរិកចោទប្រកាន់ថា មានប្រតិកម្មយឺតយ៉ាវចំពោះវីរុសកូរ៉ូណា ដែលវាបានផ្ទុះឡើងដំបូងនៅក្រុងវ៉ូហាន កាលពីចុងឆ្នាំ២០១៩ ហើយថាចិនធ្វេសប្រហែសចំពោះបញ្ហានេះ។ កាលពីថ្ងៃទី១១ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២០ ទីប្រឹក្សាសន្តិសុខជាតិរបស់សហរដ្ឋអាម៉េរិក លោក Robert O’Brien បាននិយាយថា ល្បឿននៃការឆ្លើយតបរបស់ចិនចំពោះការលេចចេញនូវវីរុសកូរ៉ូណាមានការយឺតយ៉ាវ នៅពេលដែលចិនគួរតែអាចត្រៀមរៀបចំខ្លួនសម្រាប់ការទប់ទល់នេះ។

ក្រោយពីប្រទេសចិនបានឃើញការចោទប្រកាន់នេះ លោក Zhao Lijian អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសរបស់ចិន ក៏បានតបទៅវិញនៅក្នុងបណ្ដាញសង្គម Twitter ថា មិនមែនចិនទេ គឺអាម៉េរិកទៅវិញទេដែលគ្មានតម្លាភាព។ លោក Zhao បានចោទសួរអាម៉េរិកថា៖ «តើអ្នកជំងឺកូរ៉ូណាដំបូងចាប់ផ្តើមនៅអាម៉េរិកនៅពេលណា? តើមានមនុស្សប៉ុន្មាននាក់ឆ្លងវីរុសនេះ? តើមន្ទីរពេទ្យដាក់អ្នកជំងឺមានឈ្មោះអ្វីខ្លះ? វាអាចជាកងទ័ពអាម៉េរិកដែលបាននាំយកវីរុសរាតត្បាតនេះមកទីក្រុងវ៉ូហាន។ សូមឱ្យមានតម្លាភាព! បង្ហាញទិន្នន័យរបស់អ្នកជាសាធារណៈមក! សហរដ្ឋអាម៉េរិកជំពាក់យើងនូវការពន្យល់អំពីរឿងទាំងនោះ»។

បើពិនិត្យមើលការចោទប្រកាន់គ្នាទៅវិញទៅមករវាងចិននិងអាម៉េរិកនេះ យើងអាចនិយាយបានថា វាគ្រាន់តែជាសង្គ្រាមពាក្យសម្ដីរវាងមហាអំណាចពីរដែលកំពុងតែប្រជែងគ្នាយកមុខមាត់ ភាពខ្លាំងខាងនយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច និងយោធាតែប៉ុណ្ណោះ។ ដូចគ្នាដែរ កន្លងមក ពេលមានសង្គ្រាមឬជម្លោះផ្ទៃក្នុងរបស់ប្រទេសណាមួយ និងភេរកម្មនានានៅក្នុងតំបន់ណាមួយ មហាអំណាចក៏ត្រូវបានគេចោទប្រកាន់ថា បានស្ថិតនៅពីក្រោយខ្នងនៃភាគីជម្លោះ ឬក្រុមភេរករទាំងនោះដែរ។

យ៉ាងណាមិញ បើយោងតាមអំណះអំណាងរបស់អ្នកជំនាញអ៊ីស្រាអែលខាងលើ ថ្វីបើមិនទាន់មានភស្តុតាងគ្រប់គ្រាន់ក៏ដោយ ក៏វាមានភាពសមហេតុផលខ្លះដែលយើងអាចទទួលយកធ្វើជាសម្មតិកម្មសម្រាប់ធ្វើការសិក្សាស្រាវជ្រាវបន្ថែមបានដែរ។ លើសពីនេះទៀត ប្រទេសមហាអំណាចតិចឬច្រើនសុទ្ធតែមានសមត្ថភាពក្នុងការផលិតអាវុធគ្រប់ប្រភេទ ជាពិសេស អាវុធមហាប្រល័យ ដូចជា អាវុធបរមាណូ អាវុធគីមី និងអាវុធជីវសាស្ត្រ ជាដើម។

លើសពីនេះទៀត ការផ្ទុះឡើងនូវ COVID-19 នេះ វាជួនពេលជាមួយប្រទេសចិននិងសហរដ្ឋអាម៉េរិកកំពុងមានសង្គ្រាមពាណិជ្ជកម្មជាមួយគ្នា និងចំពេលដែលអាម៉េរិកកំពុងព្រួយបារម្ភអំពីការងើបឡើងរបស់ចិនលើឆាកអន្តរជាតិ ទាំងនយោបាយការបរទេស សេដ្ឋកិច្ច យោធា បច្ចេកវិទ្យាព័ត៌មាន និងវិស័យដទៃទៀត ជាពិសេស នៅពេលដែលឥទ្ធិពលនៃគំនិតផ្ដួចផ្ដើមខ្សែក្រវាត់និងផ្លូវរបស់ចិនកំពុងជ្រៀតចូលទៅក្នុងទ្វីបនានា ដូចជា អាស៊ី អាហ្វ្រិក និងអឺរ៉ុប ជាដើម ហើយវាស្ថិតចំពេលមួយដែលប្រទេសចិនត្រូវបានគេមើលឃើញថា កំពុងធ្វើដំណើរឆ្ពោះទៅរកការរៀបចំខ្លួនដើម្បីក្លាយជាមហាអំណាចទីមួយជំនួសសហរដ្ឋអាម៉េរិកក្នុងពេលអានាគត។

មានសំណួរជាច្រើន ដែលគេបានសួរពាក់ព័ន្ធនឹងប្រភពនៃ COVID-19 នេះ។ មានមតិខ្លះលើកឡើងថា ជាធម្មតា អ្នកស្រុក វ៉ូហាន និងប្រជាជននៅកន្លែងផ្សេងទៀត ក៏ធ្លាប់បរិភោគសាច់សត្វប្រចៀវនិងសាច់សត្វព្រៃដទៃទៀតតាំងពីយូរមកហើយ ហេតុអ្វីបានជា COVID-19 ទើបតែកើតនៅពេលនេះ? លើសពីនេះទៀត ការអះអាងថា COVID-19 មានប្រភពពីសត្វប្រចៀវនោះ ក៏មិនទាន់បានបង្ហាញទឡ្ហីករណ៍ ឬការបកស្រាយបែបវិទ្យាសាស្ត្រជាក់លាក់ដែរ ថាតើប្រចៀវនោះវាមាន COVID-19 តាមរបៀបណាដែរ មុននឹងវាចម្លងទៅសត្វដទៃ រហូតរាលដាលដល់មនុស្ស។ ម្យ៉ាងទៀត ការសន្និដ្ឋាននោះ វាក៏ហាក់ដូចជាលឿនពេក គ្រាន់តែមានការផ្ទុះ COVID-19 ភ្លាម ការសន្និដ្ឋានក៏កើតមានភ្លាមៗដែរ វាហាក់ដូចជាមានការរៀបចំ ឬការសន្មតទុកជាមុន។

ចំពោះការអះអាងថា COVID-19 អាចជាមេរោគសិប្បនិម្មិត ថ្វីបើមិនទាន់មានភស្តុតាងគ្រប់គ្រាន់និងរឹងមាំក៏ដោយ ក៏យើងមិនទាន់អាចបដិសេធបានដាច់ខាតដែរ ពីព្រោះប្រទេសមហាអំណាចនៅលើពិភពលោក សុទ្ធតែត្រូវបានគេអះអាងថា មានសត្ថភាពក្នុងការផលិតអាវុធមហាប្រល័យ រួមមាន អាវុធបរមាណូ អាវុធគីមី និងអាវុធជីវសាស្ត្រ ហើយ COVID-19 នេះគឺជាផ្នែកមួយនៃអាវុធជីវសាស្ត្រ។ បញ្ហានៅត្រង់ថាតើ ចិននិងអាម៉េរិក រកភស្តុតាងមិនទាន់ឃើញ ឬមហាអំណាចទាំងពីរនេះ មិនចង់បង្ហាញភស្តុងតាង ដោយសារតែខ្លួនសុទ្ធតែអាចជាប់ពាក់ព័ន្ធក្នុងការសង្ស័យអំពីការនៅពីក្រោយ COVID-19 នេះ។

ការសន្និដ្ឋានបែបនេះ មិនមែនគ្មានមូលដ្ឋាននោះទេ សូមពិនិត្យមើលពេលមានការផ្ទុះជំងឺនេះភ្លាម អ្នកជំនាញអ៊ីស្រាអែល ជាជនជាតិនៃប្រទេសមួយដែលគេដឹងថាមានទំនាក់ទំនងល្អជាមួយសហរដ្ឋអាម៉េរិក បានប្រញាប់ប្រញាល់ចេញបទវិភាគមួយភ្លាមៗដោយមានចេតនាចោទប្រកាន់ថា ប្រទេសចិនអាចជាអ្នកនៅពីក្រោយមេរោគនោះ។ បន្ទាប់មកអាម៉េរិក បានសុំខ្លួនជួយធ្វើអន្តរគមន៍ដល់ចិនចំពោះការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងជំងឺនេះដែលអាចបង្ហាញថា អាម៉េរិកពិតជាមានការយល់ដឹង និងមានបទពិសោធអំពីមេរោគនេះ តែត្រូវចិនបដិសេធ។ ហើយបន្ទាប់មក អាម៉េរិកបានអះអាងថា ខ្លួនបានរកឃើញវ៉ាក់សាំងការពារជំងឺនេះ លើសពីនេះទៀត ក៏មានអ្នកនយោបាយអាម៉េរិកខ្លះ បានហៅមេរោគកូរ៉ូណាប្រភេទថ្មីនេះដោយភ្ជាប់នឹងពាក្យវ៉ូហាន «Wuhan Virus» ជាដើម ដែលជាចេតនាសន្មតថា ចិនគឺជាអ្នកនៅពីក្រោយ ឬអ្នកទទួលខុសត្រូវអំពី COVID-19 នេះ។

ដោយឡែក យោងតាមការតាមដានព្រឹត្តិការណ៍អន្តរជាតិ យើងបានមើឃើញថា ខណៈ COVID-19 កំពុងឆ្លងរាលដាលលើប្រទេសជាង១៧០នេះ ប្រទេសរុស្ស៊ីដែលជាមហាអំណាចមួយដែរ មានការឆ្លងរីករាលដាលជំងឺនេះតែបន្តិបន្តួចប៉ុណ្ណោះ ហើយប្រទេសនេះក៏ជាប្រទេសជិតខាងមួយរបស់ចិនដែលបិទព្រំដែនជាមួយចិនមុនគេដែរ។ ទាំងអស់នេះអាចបង្ហាញថា រុស្ស៊ីបានដឹងនិងស្គាល់អំពី COVID-19 នេះច្បាស់ណាស់ ដូច្នេះហើយ ទើបរុស្ស៊ីបានស្ថិតក្នុងស្ថានភាពការពារខ្លួនបានយ៉ាងរឹងមាំ។ លើសពីនេះទៀត រុស្សីក៏ត្រូវបានគេសន្មត់ថាជាប្រទេសមួយដែលមានទិន្នន័យច្បាស់ជាងគេអំពីមេរោគជីវសាស្ត្រ ក៏ដូចជា COVID-19 ដែរ។

យោងតាមការលើកឡើងទាំងអស់ខាងលើ យើងអាចសន្និដ្ឋានបានថា ប្រទេសមហាអំណាចសុទ្ធតែមានការយល់ដឹង ការសិក្សាស្រាវជ្រាវ ការពិសោធអំពីអាវុធជីវសាស្ត្រ ឬមេរោគសិប្បនិម្មិត និងជាកម្មវត្ថុនៃការសង្ស័យអំពីការប្រើប្រាស់អាវុធជីវសាស្ត្រនាពេលកន្លងមក បច្ចុប្បន្ន និងអនាគត។ ចំពោះការសន្និដ្ឋានថាតើ COVID-19 គឺជាមេរោគដែលកើតឡើងបែបធម្មជាតិ ឬកើតឡើងបែបសិប្បនិម្មិត ហើយប្រទេសណាជាអ្នកបង្កើត និងជាអ្នកប្រើប្រាស់វាដែលបានចម្លងដល់មនុស្សជាង២០ម៉ឺននាក់ និងបណ្ដាលឱ្យស្លាប់ជាងមួយម៉ឺននាក់ មានតែមហាអំណាចពាក់ព័ន្ធ អង្គការសុខភាពពិភពលោក និងអង្គការសហប្រជាជាតិទេ ដែលអាចមានសមត្ថភាព និងសមត្ថកិច្ច សិក្សា ស្រាវជ្រាវ អង្កេត និងឆ្លើយបំភ្លឺអំពីចម្ងល់នេះបាន។ ជារួម ពេលនេះ មិនមែនជាពេលដែលពួកមហាអំណាចក៏ដូចជាបណ្តាប្រទេសនានាចោទប្រកាន់គ្នាទៅវិញទៅមកនោះទេ តែជាពេលវេលាមួយដែលបណ្តាប្រទេសទាំងអស់រួមកម្លាំងគ្នាជាធ្លុងមួយដើម្បីប្រយុទ្ធប្រឆាំងជំងឺរាតត្បាតដ៏កាចសាហាវនេះ៕

RAC Media

ប្រភព៖ វិទ្យាស្ថានទំនាក់ទំនអន្តរជាតិកម្ពុជា

  ថ្ងៃសុក្រ, 20 មីនា 2020 ម៉ោង 09:22 AM

បណ្ឌិត គិន ភា៖ សូមបងប្អូនខ្មែរឥស្លាមទាំងអស់រឹងប៉ឹងឡើងនិងរួមគ្នាប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងការរីករាលដាលនៃជំងឺកូវីត-១៩ ទាំងអស់គ្នា

ខណៈពេលបងប្អូនខ្មែរឥស្លាមសរុបចំនួន ២៤នាក់មានផ្ទុកជំងឺកូវីដ-១៩ (Covid-19) ដែលកំពុងមានការរាតត្បាតជាសកល ឯកឧត្តមបណ្ឌិត គិន ភា ប្រធានវិទ្យាស្ថានទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិកម្ពុជានៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជាបានផ្ញើសារលើកទឹកចិត្តសូមឱ្យបងប្អូនខ្មែរឥស្លាមទាំងអស់រឹងប៉ឹងឡើងនិងរួមគ្នាប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងការរីករាលដាលនៃជំងឺកូវីត-១៩ ទាំងអស់គ្នា។

បណ្ឌិត គិន ភា ប្រធានវិទ្យាស្ថានទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិកម្ពុជាបានសរសេរសារតាមគណនីហ្វេសប៊ុកថា បងប្អូនខ្មែរឥស្លាម, សម្តេចតា លោកមានព្រះបន្ទូលគួរឲ្យជក់ចិត្ត បង្ហាញពីសុខដុមនីយកម្មនៃសង្គមខ្មែរយើង។

បន្ថែមលើសពីនេះក្រោមការដឹកនាំរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បណ្ឌិត គិន ភា មើលឃើញថា សម្តេចតេជោ លោកបន្តគំរូវីរភាពដ៏ឧត្តុង្គឧត្តមនេះដើម្បីសុខដុមនីយកម្មនៃសង្គមខ្មែរយើងក្រោមម្លប់សន្តិភាព។ បងប្អូនខ្មែរឥស្លាមបានរួមចំណែក និងទទួលផលពីការអភិវឌ្ឍលើគ្រប់វិស័យនៅកម្ពុជា តាមរយៈនយោបាយសុខដុមភាវូបនីយកម្មជាតិសាសន៍។

លើសពីនេះ បងប្អូនខ្មែរឥស្លាមនិងបងប្អូនខ្មែរយើងបានរួមរស់ជាមួយគ្នាឆ្លងកាត់ដំណាក់កាលប្រវត្តិសាស្រ្ដដ៏យូរលង់ រួមសុខរួមទុក្ខជាមួយគ្នារហូតមក ដើម្បីបុព្វហេតុនៃការរស់រានឡើងវិញនិងវឌ្ឍនភាពនៃសង្គមជាតិយើង។

ដូច្នេះក្នុងដំណាក់កាលនេះ បណ្ឌិត គិន ភា បានលើកទឹកចិត្តដល់បងប្អូនខ្មែរឥស្លាមទាំងអស់រឹងប៉ឹងឡើងនិងរួមគ្នាប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងការរីករាលដាលនៃជំងឺកូវីត-១៩ ទាំងអស់គ្នា។

បណ្ឌិត គិន ភា បានបញ្ជាក់ថា បើសង្ស័យ សូមបងប្អូនទៅពិនិត្យសុខភាពកុំបីខាន។ សូមអនុវត្តតាមក្បួនវេជ្ជសាស្ត្ររបស់ក្រសួងសុខាភិបាលនិងអង្គការសុខភាពពិភពលោក ហើយសូមកុំធ្វើដំណើរទៅណាមកណាក្នុងអំឡុងពេលនេះ។ សូមស្តាប់តាមឱវាទរបស់ព្យាការីមហាំម៉ាត់។

សូមជម្រាបជូនថា យោងតាមលទ្ធផលតេស្តពីវិទ្យាស្ថានប៉ាស្ទ័រ ក្រសួងសុខាភិបាលបានប្រកាសឱ្យដឹងថា គិតត្រឹមយប់ថ្ងៃទី១៩ ខែមីនានេះ អ្នកឆ្លង និងជាសះស្បើយពីជំងឺកូវីត-១៩នៅកម្ពុជា​មាន​ចំនួនសរុប ៤៧ករណី​ រួមមាន៖

១- ជនជាតិខ្មែរចំនួន២៨នាក់

២-ជនជាតិចិន១នាក់(ជាសះស្បើយ)

៣-ជនជាតិអង់គ្លេស៣នាក់

៤-ជនជាតិកាណាដា ១នាក់

៥-ជនជាតិប៊ែលហ្សិក ១នាក់

៦-ជនជាតិបារាំង២នាក់

៧-ជនជាតិម៉ាឡេសុីចំនួន១១នាក់៕

  ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍, 19 មីនា 2020 ម៉ោង 06:16 AM

ផលប៉ះពាល់នៃការរីករាលដាលកូវីដ១៩ ចំពោះសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក ដោយ៖ ជឹម សុជាតិ មន្ត្រីផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចនៃមជ្ឈមណ្ឌលសិក្សាចិន នៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា

ចំពោះប្រវត្តិវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក ដែលយើងធ្លាប់ជួបមាន មហាវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច (The Great Depression) (១៩២៩-១៩៣៩) ដែលកើតនៅសហរដ្ឋអាមេរិក ហើយរីករាលដាលដល់អឺរ៉ុប មហាវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុ ឆ្នាំ ២០០៨ និងនាពេលនេះការរីករាលដាលនៃជំងឺកូវីដ១៩ ដែលអ្នកវិភាគបាននិយាយអំពីផលវិបាកអាក្រក់សេដ្ឋកិច្ចពិភព​លោក​​នាពេលបច្ចប្បន្ននេះ។ ចំពោះមហាវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចទសវត្សឆ្នាំ ១៩៣០ (The Great Depression 1930s) អ្នកសេដ្ឋវិទូដ៏ល្បីល្បាញរបស់សតវត្សទី២០ គឺលោក J.M Keynes បានពន្យល់ថាគឺបណ្តាលមកពីការខ្វះតំរូវការ (Aggregate Demand និង Effective Demand) សម្រាប់ការផលិតផលិតផលលើស។ វិបត្តិនេះបាន បណ្តាល ឱ្យក្រុមហ៊ុនជាច្រើននៅសហរដ្ឋអាមេរិកបានក្ស័យធន និងបណ្តេញបុគ្គលិកដែល ចំនួនអ្នកអត់ការងារធ្វើនៅសហរដ្ឋ​អាម៉េរិកនាពេលនោះចំនួន ១៥ លាននាក់ ប្រមាណជា ១៥% នៃប្រជាជនសរុប។ ចំនួនធនាគាររបស់ អាម៉េរិកចំនួនជាងពាក់កណ្តាលបានដួលរលំ ដែលចំពោះបញ្ហានេះអ្នកប្រាជ្ញសេដ្ឋកិច្ចដ៏ល្បីរបស់ពិភពលោកខាងរូបិយវត្ថុ (Monetary Economics) លោក M. Friedman បានបកស្រាយថា អាជ្ញាធររូបិយវត្ថុ (Monetary Authority) សហរដ្ឋអាម៉េរិកមិនបានផ្គត់ផ្គង់រូបិយវត្ថុដល់ប្រព័ន្ធធនាគារ និងហិរញ្ញវត្ថុបានគ្រប់គ្រាន់ ដែលធ្វើឱ្យមានវិបត្តិនេះកាន់តែខ្លាំងឡើង។ ចំពោះវិបត្តិហិញ្ញវត្ថុពិភពលោកឆ្នាំ ២០០៨ គឺបានចាប់ផ្តើមពីការរលំធនាគារដ៏ធំរបស់អាម៉េរិក Lemon Brother តាមរយៈការរំលំប្រព័ន្ធមូលបត្តដែលគាំទ្រដោយបំណុល (Mortgage Backed Security) ដែលប្រព័ន្ធការវិនិយោគនេះ បានយកកំចីទិញផ្ទះ (Mortgage, Subprime Loan) ទៅបោះជាបណ្ណមូលបត្ត (Securitization) ដែលអ្នកទិញមូលបត្តនឹងអាចទទួលការប្រាក់ដែលអ្នកទិញផ្ទះបង់ជាប្រចាំខែ ប៉ុន្តែនៅពេលអ្នកទិញផ្ទះមិនមានលទ្ធភាពបង់ការប្រាក់និងលុយដើម ធ្វើឱ្យវិបត្តិកើតឡើងតែម្តង។ សម្រាប់ ការរីករាលដាលនៃកូវីដ អ្នកវិភាគយើលឃើញាថា សេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកបានរងឥទ្ធិពលទាំងពីរនៃប្រពន្ធសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក គី Supply Shock (ការប៉ះពាល់ពីការផ្គត់ផ្គង់) និង Demand Shock (ការប៉ះពាល់តម្រូវការ)។

ចំពោះ Supply Shock (ការប៉ះពាល់ពីការផ្គត់ផ្គង់) ខ្សែច្រវាក់ផលិតកម្ម (Supply Chain) របស់ពិភពលោកត្រូវបានកាត់ផ្តាច់ដែលដំបូងបានកើតឡើងពីប្រទេសចិន ដែលចិនជាប្រទេសមានខ្សែច្រវាក់ផលិតកម្មដ៏ធំមួយរបស់ពិភព​លោក​។ ការបិទទីក្រុង ការបិទប្រលានយន្តហោះ ការបិទកំពង់ផែមិនឱ្យនាវាចូលចត បានកាត់ការដឹកជញ្ជូន វត្ថុធាតុដើម និងគ្រឿងបង្គំនានាសម្រាប់រោងចក្រនានាក្នុងពិភពលោក។ ចំពោះប្រទេសកម្ពុជា ដោយការខ្វះវត្ថុធាតុដើម រោងចក្រកាត់ដេរចំនួន២០០ ត្រូវបានបិទទ្វារ និងកម្មករប្រមាណ១សែន៦ ម៉ឺននាក់ត្រូវព្យួរការងារ។

ចំពោះ Demand Shock (ការប៉ះពាល់តម្រូវការ) ដោយសារតែការជៀសវាងការឆ្លងពីមនុស្សម្នាក់ទៅមនុស្សម្នាក់ទៀត ប្រជាជនជនក្នុងពិភពលោកបានឈប់ធ្វើដំណើរ ឬត្រូបង្ខាំងទុក ឈប់មានការជួបជុំ ដែលហេតុជាហេតុធ្វើឱ្យតំរូវការសម្រាប់ទំនិញ និងសេវាកម្មគ្រប់ប្រភេទមានការធ្លាក់ចុះ។ អ្នកសេដ្ឋវិទូបាននិយាយថា អតិផរណា (Inflation) អាចឱ្យយើងដឹងអំពីទំហំនៃ Demand Shock និង Supply Shock ចំពោះសេដ្ឋកិច្ច។ បើសិនជា អតិផរណានៅទ្រឹង មិនមានការកើនឡើង នោះបណ្តាលមកពីតំរូវការមានការធ្លាក់ចុះ។

                                                                 ប្រភព៖ United Nation

អ្នកសេដ្ឋវិទូអន្តរជាតិ បានគណនាសេដ្ឋកិច្ចរបស់ពិភពលោកនឹងខាតបង់ ១ ទ្រីលានដុល្លា សម្រាប់វិបត្តិនៃការរីករាល ដាលនៃកូវិដ ១៩ ដែលកំណើនសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកថយចុះប្រមាណ ១% (សេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកមានកំណើនរង្វង់ ៣ ទៅ ៤%)។ ក្នុងឆ្នាំវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុពិភពលោក កំនើនសេដ្ឋកិច្ចរបស់ពិភពលោកគឺ អវិជ្ជមាន -២%។ ដូចនេះស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ចរបស់របស់ពិភពលោកមិនទាន់អាក្រក់ ដូចឆ្នាំ ២០០៨ នាពេលនេះ ប៉ុន្តែការរីករាលដាលនៃជំងឺនេះមិនត្រូវបានទប់ស្កាត់បាននោះទេ វិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកនឹងកាន់តែអាក្រក់ថែមទៀត។ សម្រាប់សេដ្ឋកិច្ចប្រទេសកម្ពុជាយើង ធនាគារអភិវឌ្ឍអាស៊ី (ADB) បានគណនាថាសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា នឹងខាតបង់ ២ ទៅ ៣% នៃផលិត ផលជាតិសរុប (GDP) សម្រាប់ការរីករាលដាលនៃកូវីដ១៩ ដែលខាតទឹកប្រាក់ប្រមាណ ៥០០ ទៅ ៨០០ លាន ដុល្លា ។ វិស័យទេសចរណ៍របស់កម្ពុជានឹងត្រូវរងគ្រោះជាងគេដោយ ទិន្នន័យចំនួនភ្ញៀវទេសចរណ៍ដែលបានមក លេងn ប្រទេសនៅអាស៊ីក្នុងខែកុម្ភៈ ២០២០ បានធ្លាក់ចុះ ៥០ ទៅ ៩០% បើប្រៀបធៀបរយៈពេលដូចគ្នានឹងឆ្នាំមុន។

វិ័ស័យដែលរងគ្រោះខ្លាំងជាងគេដោយសារកូវីដ១៩ ក្នុងសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក មានវស័យដឹកជញ្ជូន (យន្តហោះ គម នាគមន៍ផ្លូវគោក ផ្លូវទឹក) វិស័យទេសចរណ៍ វិស័យសណ្ឋាគារបដិសណ្ឋារកិច្ច វិស័យផលិតកម្មកម្មន្តសាល វិស័យពាណិជ្ជកម្ម (នាំចេញ និងនាំចូល) និងការវិនិយោគ។ ផលប៉ះពាល់ចំពោះវិស័យ ទេសចរណ៍ គឺអ្នកធ្វើការពាក់ព័ន្ធវិស័យនេះចំនួន ៥០ លាននាក់ ក្នុងពិភពលោកជាពិសេសនៅអាស៊ី នឹងប្រឈមការបាត់បង់ការងារ។ សមាគមន៍អាកាសចរណ៍អន្តរជាតិ (International Air Transport Association) បានគណនា ក្រុមហ៊ុនអាកាសចរណ៍ក្នុងពិភពលោក នឹងបាត់បង់ចំណូលប្រមាណ ៣០ ពាន់លានដុល្លា។

ទីផ្សារមូលបត្តនៅសហរដ្ឋអាមេរិក (Stock Market) មូលបត្តិអាមេរិក បានធ្លាក់ថ្លៃ ជាង១០% ដែលជាការធ្លាក់ថ្លៃដ៏អាក្រក់បំផុតចាប់តាំងពី វិបត្តិឆ្នាំ ២០០៨។ ធនាគារកណ្តាលប្រទេសនានាក្នុងលោកបានបញ្ចុះអត្រាការប្រាក់គោល នយោបាយរបស់ខ្លួន និងបន្ថែមការចំណាយរដ្ឋាភិបាល។ ធនាគារកណ្តាលសហរដ្ឋអាមេរិក បានអនុវត្តគោលនយោ បាយអត្រាការប្រាក់កម្រិតសូន្យ និងរតនាគារអាមេរិក នឹងបញ្ចេញ ទឹកប្រាក់ ៧០០ ប៊ីលានដុល្លា ទិញមួលបត្តិពីទីផ្សារ។ ធនាគារជាតិកម្ពុជា ទំលាក់អត្រាប្រាក់បម្រុងកាតព្វកិច្ច (Reserve Requirement Rate) របស់ខ្លួន នៅ ៧% ដែលនឹងធ្វើឱ្យទឹកប្រាក់ចំនួន ១,៨ ពាន់លានដុល្លា នឹងចូលសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា។ ធនាគារកណ្តាលរបស់ចិន បានបន្ថែមកម្ចី​ដល់ទីផ្សារហិរញ្ញវត្ថុចំនួន ១៧៤ ពាន់លានដុល្លា និងកាត់បន្ថយអត្រាការប្រាក់ Prime Rate សម្រាប់កំចីដល់វិស័យឯកជនរបស់ចិន សម្រាប់រយៈពេល ១ឆ្នាំ និង៥ឆ្នាំ ចំនួន ០.១% និង ០.០៥%។ ធនាគាកណ្តាលរបស់ជប៉ុន បានទិញមូលបត្តពីទីផ្សាចំនួន ៥៦ ទៅ ១១២ ពាន់លានដុល្លា។ គួរកត់សំគាល់ថាអត្រាការប្រាក់គោលនយោបាយរបស់​ធនាគាកណ្តាលរបស់ប្រទេសធំៗ ក្នុងលោកនាពេលនេះ មានកម្រិតទាបរួចទៅហើយ ដែលនឹងមិនអាចបញ្ចុះ​ថែម​ទៀត ដូចនេះគោលនយោបាយសារពើពន្ធ (Fiscal Policy) ដែលជាចំនាយ រដ្ឋាភិបាល នឹងត្រូវគេអនុវត្ដសម្រាប់ទប់ទល់វិបត្តិ។

តំលៃប្រេងឆៅរបស់ពិភពលោកបានធ្លាក់ចុះយ៉ាងខ្លាំង ពី ៥០ដុល្លា/បារ៉ែល មកត្រឹម ២៥ដុល្លា/បារ៉ែល ឬ ២០ដុល្លា/បារ៉ែល។ សមាគមប្រទេសផលិតប្រេង OPEC បានប្រជុំគ្នាដើម្បីកាត់បន្ថយការផលិតប្រេង ១,៥ mbd (១ mbd ស្មើ ១ពាន់បារ៉េលក្នុង ១ថ្ងៃ)។

ជាសរុបសេចក្តីទៅ យោងតាមបទពិសោធន៍វិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចរាប់មិនអស់ពីមុនមកដែលធ្លាប់កើតមាន សេដ្ឋកិច្ចរបស់ពិភពលោក ដែលជាសេដ្ឋកិច្ចប្រទេសនានាក្នុងពិភពលោក នឹងមានការងើបមកវិញ (Recovery)។ សេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកនឹងងើបមកវិញ នៅពេលការរីករាលដាលនៃជំងឺកូវីដ១៩ ត្រូវបានទប់ស្កាត់ទាំងស្រុង។ ជានិន្នាការនាពេលនេះ ជំងឺកូវីដ១៩ បានធ្លាក់ចុះនៅប្រទេសចិន ប៉ុន្តែបានកើនឡើងខ្លាំងអឺរ៉ុបគឺអ៊ីតាលី។ ការរីករាលដាលនៃជំងឺកូវីដ១៩នេះ មានរាងជា Normal Distribution ដែលដល់ចំនុចកំពូល វានឹងធ្លាក់ចុះមកវិញ។ ដូចនេះនាពេលនេះយើងមានតែការថែរក្សាសុខភាពរបស់យើងម្នាក់ៗ និងមិនត្រូវមានការភ័យខ្លាចហួសហេតុ ប៉ុន្តែយើងក៏ត្រូវបង្ការ ទុកជាមុនផងដែរ៕

ប្រភព៖

• Keynes, J.M (1936), The General Theory of Employment, Interest and Money

• Friedman, M. and Anna, J.S (1963), A Monetary History of the United States (1867-1960)

• https://www.weforum.org/agenda/2020/03/coronavirus-covid-19-cost-economy-2020-un-trade-economics-pandemic/

• https://www.marketplace.org/2020/03/12/how-the-markets-are-reacting-to-covid-19/

• https://www.bruegel.org/2020/03/three-macroeconomic-issues-and-covid-19/

• https://voxeu.org/article/oil-price-wars-time-covid-19

• https://www.khmertimeskh.com/50703089/nbc-to-reduce-reserve-requirement-interest-rates/

• https://cambodianess.com/article/how-will-covid-19-affect-cambodias-economy

• https://www.forbes.com/sites/marisagarcia/2020/02/21/iata-forecasts-potential-lost-revenue-of-293-billion-from-covid-19-but-thats-not-the-whole-story/#70b532e71464

• https://www.thejakartapost.com/news/2020/03/06/covid-19-impact-far-more-complex-than-2008-crisis-sri-mulyani.html

  ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍, 19 មីនា 2020 ម៉ោង 09:41 PM